115153

❖ powszechność prawa wyborczego (cykliczność i rywalizacyjność wyborów -podstawowy wyróżnik demokracji);

-    odejście od idealizacyjnego ujęcia demokracji:

❖    S. H untington, „rządy powstałe w drodze wyborów mogą być nieskuteczne, skommpowane, krótkowzroczne, nieodpowiedzialne, zdominowane przez grupy interesu oraz niezdolne do przyjęcia polityki koniecznej dla dobra politycznego. Cechy te mogą czynić takie rządy niepożądanymi, lecz nie czynią ich niedemokratycznymi”;

❖    Wg T. Karla i P. Schmittera demokracja nie zapewnia ani efektywności ekonomicznej, ani skuteczności rządzenia, atu większego ładu, ani porozumienia, atu stabilności politycznej;

-    proceduralne ujęcie demokracji;

❖    L. Kołakowski, „ nie było i chyba nigdy nie będzie, w dosłownym sensie władzy ludu, natomiast mogą ismieć narzędzia, za pomocą których lud patrzy władzy na ręce i jest wstanie zastąpić ją inną”;

-    J. Schumpeter, wg niego demokracja oznacza nie tylko możność wzięcia udziału w rywalizacji politycznej o prawo podejmowania wiążących decyzji, ale też możność nieangażowania się w politykę; do jego definicji demokracji inni badacze dokładają różne elementy:

❖    R. Dahl, koncepcja poliarchii

❖    G. 0’Donnell i P. Schmitter, „proceduralne minimum” demokracji

❖    O istocie demokracji przesądzają instytucje i procedury zapewniające cykliczne przeprowadzanie rywalizacyjnych wyborów oraz zabezpieczające ochronę politycznych praw obywatelskich;

-    Obecnie demokracja oznacza:

1.    nieskrępowaną rywalizację polityczną - dozwolone działalne opozycji politycznej, szansa zmiany władzy

2.    odpowiedzialność władzy wykonawczej - egzekutywa podlega ograniczeniom prawnej i politycznej natury

3.    ochronę praw obywatelskich - polityczna równość ludzi;

-    rozwinięte, dojrzale demokracje - na przełomie lat 80. i 90. zaliczano do nich 21 państw (Europa Zach., USA, Kanada, Australia, Nowa Zelandia, Izrael, Japonia);

-    demokracja traktowana jako określony typ reżimu politycznego;

-    rywalizacyjny system partyjny jedynie w demokracji (kryterium - tywalizacyjne i cykliczne wybory)

-    lewica i prawica - rywalizacja lub dobrowolna współpraca tylko w demokracji (kryterium -rywalizacyjność systemów partyjnych)

-    zróżnicowanie współczesnych demokracji:

1.    w zakresie systemu partyjnego - demokracje dwupartyjne i wielopartyjne

2.    w zakresie struktury naczelnych władz państwowych - parlamenty jedno i dwuizbowe, egzekutywa monistyczna (USA) i dualistyczna (Europa Zach.);

3.    w zakresie relacji parlament-rząd - parlamentaryzm, prezydencjalizm i semiprezydencjalizm;

4.    w zakresie prawa wyborczego - proporcjonalne i większościowe

-    demokracje różnią się również stopniem zaawansowania (trwałość i stabilność stworzonego w ich ramach ładu politycznego — uwarunkowania stabilności demokracji)

2. Uwarunkowania demokratycznej stabilności

- stabilność demokracji - trwałość, kontynuacja i brak realnych zagrożeń dla cech konstynitywnych reżimu demokratycznego (rywalizacji politycznej, odpowiedzialności egzekutywy i ochrony praw obywatelskich)

2