116902

postępuje proces koncentracji akcji lub udziałów w rękach personelu kierowniczego.

Rynkowa alokacja zasobów gospodarczych

Gospodarka rynkowa swoją nazwę zawdzięcza przede wszystkim temu, że podstawowym regulatorem i koordynatorem procesów gospodarczych jest w niej rynek. Mówiąc o rynku nie mamy na myśli jakiegoś konkretnego rynku, np. rynku produktów lub rynku czynników produkcji (pracy, ziemi i kapitału), lecz rynek w najbardziej ogólnym sensie tego słowa, czyli samoczynnie działający mechanizm wpływający na zachowania (w^r tym decyzje) podmiotów gospodarczych. Te zachowania przesądzają o alokacji (tzn. rozmieszczeniu i wykorzystaniu) zasobów gospodarczych. Głównym elementem tego mechanizmu są interakcje między cenami i dochodami, z jednej strony, a popytem i podażą różnych dóbr, z drugiej, rzutujące na zawierane przez podmioty gospodarcze transakcje kupna i sprzedaży tych dóbr.

Jak dowodzi praktyka różnych krajów, o istnieniu w pełni rozwiniętego rynkowego mechanizmu regulowania gospodarki można mówić dopiero wtedy, gdy spełnione są pewne, dość ściśle powiązane ze sobą, warunki. Chodzi w szczególności o następujące warunki istnienia dojrzałego rynku:

—    dominacja własności prywatnej i swoboda w zakresie transferu prywatnych praw własności (im szerszy zakres własności publicznej i im mniejsza swoboda transferu praw własności, tym większe ograniczenia dla iynku);

—    swoboda prowadzenia działalności gospodarczej (im większe administracyjne ograniczenia, reglamentacje i regulacje w takich dziedzinach, jak: produkcja, usługi oraz obrót produktami i czynnikami produkcji, tym mniejsze szansę na wykształcenie się rozwiniętego rynku produktów i usług);

—    istnienie sprawnie działających instytucji obsługujących rynek, takich jak: komisja papierów wartościowych, giełdy, banki, instytucje powiernicze, firmy do doradztwa prawnego i inwestycyjnego, instytucje ubezpieczeniowe oraz firmy ma maklerskie, bez których trudno sobie wyobrazić np. rozwój rynku dóbr inwestycyjnych oraz rynku papierów wartościowych;

—    integralność rynku, czyli wzajemne uzależnienie się od siebie poszczególnych segmentów rynku, np. rynku dóbr fizycznych i rynku finansowego, rynku produktów i rynku usług czynników produkcji, rynku pieniężnego i rynku walutowego (niedorozwój jednych rynków negatywnie rzutuje na funkcjonowanie i rozwój pozostałych rynków).

Na rolę rynku jako regulatora procesów gospodarczych składa się szereg bardziej szczegółowych funkcji rynku. Rozważmy je na przykładzie gospodarki krajów rozwiniętego kapitalizmu, która współcześnie jest najlepszym przykładem ukształtowanej gospodarki rynkowej. Oto tylko najważniejsze funkcje rynku:

L Rynek dokonuje wyceny różnych dóbr (produktów, usług i zasobów go gospodarczych). We współczesnej gospodarce rynkowej występuje tendencja do przekształcania się wszystkich dóbr w towary. Ich ceny ustalają się właśnie na rynku. Rynek jest więc instrumentem i zarazem miejscem obiektywnej wyceny dóbr.

2 Rynek jest podstawowym źródłem informacji dla podmiotów gospodarczych. Dokonując wyceny różnych produktów, usług i zasobów rynek dostarcza podmiotom najbardziej obiektywnej informacji o ich cenach i relacjach cen. Z rynku płyną informacje dotyczące nie tylko cen i ich relacji, lecz także innych „parametrów rynkowych": podaży i popytu na poszczególne produkty oraz usługi czynników produkcji, oprocentowania depozytów i kredytów bankowych, relacji rentowności różnych rodzajów działalności gospodarczej, relacji płac różnych grup pracowników itd Te informacje są niezbędne do podejmowania trafnych decyzji. Praktyka dowodzi przy tym, że rynek jest stosunkowo najbardziej sprawnym systemem informowania o gospodarce.

3.    Rynek jest niezbędnym warunkiem racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych,

zarówno zasobów produktów jak i czynników produkcji (pracy, ziemi i kapitału). Dostarczając dążącym do maksymalizacji swoich korzy ści podmiotom gospodarczym obiektywnej informacji o cenach i relacjach rzadkości poszczególnych zasobów, a także o nakładach i efektach związanych z różnymi rodzajami działalności gospodarczej, rynek umożliwia im podejmowanie decyzji opartych na rachunku ekonomicznym i skłania je do oszczędnego, racjonalnego gospodarowania zasobami produktów i czynników produkcji oraz kierowania ich do najbardziej efektywnych zastosowań.

4.    Rynek umożliwia ustalanie się stanów' równowagi w gospodarce. Parametry rynkowe (ceny, stawki płac, stopy procentowe itd) dostarczają podmiotom gospodarczym (uczestnikom rynku) ważnych sygnałów. Reakcją na te sygnały są działania uczestników rynku, których efektem może być