44424

REPORTAŻ I FELIETON WE WSPÓŁCZESNEJ LITERATURZE POLSKIEJ

0 H.Kral - „Zdążyć przed panem Bogiem"- reportaż, wywiad, oparty o rozmowę z Markiem Edelmanem i żyjącymi uczestnikami powstania w getcie.

Tematem rcportażu-wywiadu Hanny Krall jest martyrologia Żydów w okresie II wojny światowej. Przeprowadziła ona wywiad z zastępcą komendanta ŻOB-u (Żydowskiej Organizacji Bojowej) - Markiem Edelmanem - po wojnie lekarzem kardiologiem. Utwór ma dwie rzeczywistości: przeszłość, naznaczoną piętnem śmierci, a nawet samobójstwa, gdy jest ono obroną przed wrogiem i teraźniejszość ratowanie ludzkiego żyda. Obie rzeczywistośd są "wyścigiem z Panem Bogiem", oznaczonym jedynym celem: zdążyć!. Zdążyć połknąć cyjanek -zanim hitlerowcy znajdą rię, by zabijać i torturować. Zdążyć operować, zanim choroba zabierze pacjenta. Zdążyć przed Panem Bogiem, bo Bóg zsyła chorobę, bo Boga w okrzyku "Gon mit uns" wpisali sobie Niemcy na sztandary...

Hanna Krall prezentuje walkę i bohaterstwo Żydów. Ukazuje w tym także wstrząsające obrazy żyda w Getde. Oto dobrodziejstwem jest odstąpienie cyjanku, istnieje walka o tzw. numerki żyda, samobójstwa, brak żywnośd i 1:400 000 - czyli na 400 tysięcy ocalał jeden. I tak straszliwa jest beznamiętna, na wzór naukowych opisów, analiza głodu i procesu śmierd głodowej człowieka - równie przerażająca jak numerki żyda. Dywan był wart więcej niż ludzkie życie - oto suma dokonań hitleryzmu.

D „Medaliony" Nałkowskiej- opowiadania, reportaż napisane w oparciu o zeznania świadków i dowody zgromadzone przez Główną Komisję Badania Zbrodni Hiderowskidi.

Jak powstały "Medaliony"?

Zofia Nałkowska napisała je w oparciu o badania i obserwacje, poczynione podczas prac Głównej Komisji Badania Zbrodni Hiderowskidi. Pisarka była członkiem tej komisji i wszystko, co zawarła w swojej prozie, jest faktem. "Medaliony" stanowią cykl opowiadali zestawionych na zasadzie podobieństwa tematu i identycznej formy. Zauważmy, że autorka nie poddaje materiału specjalnej obróbce literackiej. Jest to zabieg celowy. Suchy fakt - bez komentarza i bez interpretacji wystarczy i uderza najmocniej.

Dlaczego taki tytuł?

Tytuł pochodzi od medalionów nagrobkowydi, zamieszczanydi na grobadi portretów ludzi zmarłydi. Autorka prezentuje w swoich krótkich opowiadaniadi-relacjach literackie portrety ludzi, którzy przeżyli gehennę hideryzmu - idi wypowiedzi, zeznania, zwierzenia.

Co oznacza motto utworu?

Mono "Medalionów" brzmi: "Ludzie ludziom zgotowali ten los." Wtyczuwamy gorycz-refleksję i pytanie: jak to się mogło stać? Jak człowiek mógł tak skrzywdzić i upokorzyć długiego człowieka? Motto Nałkowskiej to bezmiar przerażenia, że przedstawiane "drobne" obrazy są dziełem człowieka, że ludzie stworzyli faszyzm, hideryzm, piece i miejsca kaźni, że są autorami tak strasznej rzeczywistości

"Medaliony" Nałkowskiej określa się często mianem prozy wojennej, małych form prozatorskich itp. Jakim są gatunkiem? Są to opowiadania - lecz nie tylko. Opowiadania te bliskie są reportażowi, sprawozdaniom z procesu sądowego, często przybierają formę zeznania świadków. Zawierają prawdę - mają wymowę dokumentu, więc bliskie są literamrze faktu. Styl opowiadań jest zwięzły, surowy, pozbawiony komentarzy. Bohaterowie - to zwykli, szarzy ludzie, mówią własnym językiem i prezentują tylko własny, prywatny wycinek wojennej rzeczywistośd, w dodatku widziany tylko z własnej perspektywy. Narracja - tworzą ją strzępy relacji i ułamki zdarzeń, zawsze prezentowane z punktu widzenia osób mówiących. Komentarz autorki jest ograniczony do minimum. Lecz wyczuwamy jej postawę - absolutnego protestu wobec zbrodni ludobójstwa.

"Medaliony" - dzięki prostode języka, braku moralizowania, zwykłym bohaterom i bezpośredniej relacji - uderzają swoim autentyzmem. Utwór wystawia świadectwo prawdzie o zbrodni kade i ofierze - ukazuje tym samym tragedię ludzi w czasie II wojny światowej.

D „Rozmowy z katem" Moczarskiego -relacja wywiad- która jest odtworzeniem rozmów w celi więziennej z ludobójcą.