44866

2. ETYKA JAKO NORMATYWNA NAUKA O MORALNOŚCI

Krótka nawet i pobieżna refleksja na temat genezy etyki odsłoniła kika wriąź aktualnych zagadnień. Najpierw pokazała. Ze istnieje pewna różnica między rozumieniem etyfci jako powszechnie (czy w miarę powszechnie) obowiązujących i przestrzeganych norm moralnych a takim rozumieniem etyki, które wskazuje te normy jako istniejące niezależnie od przyzwolenia społecznego. ZauwaZmy, Ze początkowo rozumiano etykę w kategoriach takiej właśnie społecznie akceptowaną postawy pewnej grupy ludzi, z czasem - zaczęto traktować ją jako ocenę działań i postępowań każdego człowieka, niezależnie od jego statusu społecznego, poziomu wykształcenia itp

VWraczamy w tym miejscu na dość ciekawy, jak się wydaje, obszar rozróżnienia między etyką opisową a etyką normatywną.

Etologia a etyka

Zarówno etyka opisowa, jak i etyka normatywna zajmują się tym. co nazywamy moralnością. W tym miejscu jednak trzeba postawić pytanie bardzo podstawowe - czym jest moralność⁷ Trzeba przyznać. Ze jest to termin stosunkowo nieostry, choćby z tego względu. Ze .moralność' jest terminem analogicznym Przysługuje różnym de sygnał om w rozmaity sposób. W sposób pierwszorzędny odnosi się do zdarzeń w świadomości jako specyficznego aktu wewnętrznego. Dotyczy zatem takiego aktu. w którym dokonuje się wybór czynu jako świadomy i dobrowolnie zajęty stosunek przez człowieka względem tego, co jaw się jako wartościowe i godziwe (bonum honestum uf imperatjm) abo według innego ujęcia jako należne osobie (powinność afirmowania godności osoby).

Stosunek człowieka do wartości lub godności osoby wyraża się w osobową akceptacji lub negacj czyi na podjęciu decyzji. Akceptacja jawi się wówczas jako dobro moralne, negacja jako zło moralne. Następnie akt wewnętrzny (wybór) uzewnętrznia się w postępowaniu jako realizacji akceptowanego stosunku

Moralnością nazywa się zatem także uzewnętrznienie tej asertywną relacji, czyli pewne zdarzenie społeczne (mówi się o międzyosobowym zachowaniu się zgodnym lub nie z godnością osoby).

Ten właśnie charakter moralności - jako wydarzenia wewnątrz osoby ludzkiej i jako wydarzenia uzewnętrznionego, sprawia. Ze niejednokrotnie obydwie nauki o moralności (etyka normatywna i opisowa) często są utożsamiane. Szczegółowe badanie wykazuje jednak istniejące między obu dyscyplinami różnice.

Etyka normatywna, która pojawiła się w toku dziejów nieco później, bada to. oo należy czynić, natomiast etyka opisowa, zwana tez etologią. ustala .co i jak* się myśli lub czyni. Bywa nazywana etyką humanistyczną, a w jej skład wchodzą takie dziedziny jak: socjologia moralności, oraz psychologia moralności i historia moralności Etologia jest nauką o genezie, strukturze i funkcjach obyczajów zwierząt i ludzi. Jako taka występuje w aspekcie przyrodniczym i psychosocjdogicznym. W tym drugim aspekcie nazwa pojawiła się po raz pierwszy w wydaniu J S. Mila (1843). jako oznaczenie postulowanej przez niego dedukcyjnej i hipotetycznej nauki o tworzeniu charakteru (później przyjęto nazwę .charakterologia'). W XIX/XX w. powstała etologia rozumiana jako dyscyplina empiryczna analizująca zależność moralnych postaw i obyczajów od warunków społecznych. Celem etologii. czyli etyki opisowej, jest opis moralności, rozumianej jako zespól moralnych przekonań, przeżyć, a także podległych ocenie moralnej zachcwań jednostek I grup społecznych, oraz wyjaśnienie moralności przez kulturowe, historyczne, społeczne i psychologiczne uwarunkowania Stosuje różne metody badania (Ingwfetyczne. historyczne, psychologiczne, socjologiczne), przez oo badania zyskują charakter interdyscyplinarny.

Socjologia moralności próbuje odnaleźć siły społeczne, kszfalujące w pewien sposób aktywność moralną Ponadto, przedmiotem jej zainteresowania jest wpływ tych sił określających modę na określone ideały l poglądy moralne. Jest zainteresowana relacją typu: jak i jakie poglądy na moralność wpływają na społeczeństwo oraz odwrotnie: wpływ moralności na klasy i grupy społeczne._

Psychologia moralności zajmuje się badaniem mechanizmów i struktur oceniania moralnego oraz określonymi uwarunkowaniami psychicznymi konkretnego zachowania się moralnego (np. zależność faktów moralnych od czynników psychicznych).

Historia moralności traktuje o rozwoju żyda moralnego (postępowania, opinii o moralności, funkcjonujących systemów moralnych) w konłckśdc innych dziedzin kultury I zmieniających się warunków._