Etyka lektury6

TEKSTY AUTORÓW POLSKICH

Tadeusz Czeżowski

ETYKA JAKO NAUKA EMPIRYCZNA

I

Spotyka się często zapatrywanie, według którego ten, kto orzeka o czymś, że jest dobre lub piękne, daje wyraz jedynie swojemu odnoszeniu się do rzeczy; innymi słowy — że oceny wartości moralnych i estetycznych są uwarunkowane wyłącznie subiektywnie, w przeciwieństwie do przekonań spostrzeżeniowych, w których ujmujemy obiektywne istnienie przedmiotów. Wbrew temu zapatrywaniu można wskazać daleko sięgającą równoległość między przekonaniami spostrzeżeniowymi a ocenami aksjologicznymi jako zabiegami poznawczymi — i w związku z tym między istnieniem, które stwierdza się w przekonaniach spostrzeżeniowych¹, a dobrem i pięknem, które stwierdza się w ocenach. Równoległość ta daje podstawę dla wniosku, że wartość przedmiotu należy z punktu widzenia ontologicznego pojmować analogicznie do istnienia tego przedmiotu.

Przekonaniem spostrzeżeniowym nazywamy przekonanie, w którym zostaje stwierdzone istnienie przedmiotu spostrzeżonego. Motywem przekonania spostrzeżeniowego jest wyobrażenie

393

1

Autor stoi na stanowisku tzw. idiogenicznej (lub, jak mówią inni, idiogene-tycznej) teorii przekonań, którą głosi Franz Brentano i która zakłada, że każde przekonanie jest egzystencjalne, tzn. stwierdza lub zaprzecza istnienie swego przedmiotu.