45940

granice rozuma Kryterium pozostawania w granicach rozumu jest to jasność, oczywistość poznawanej prawdy.

Korzystając z boskiej gwarancji, Kartezjusz uznał, że da się dowieść posiadania cielesności, istnienia innych ludzi, świata zewnętrznego, niektórych praw nim rządzących, podstawowych zasad moralnych. Doszedł do wniosku, że istnieją trzy rodzaje substancji:

1.    Substancje cielesne, których atrybutem jest rozciągłość.

2.    Substancje duchowe, któiych atrybutem jest myślenie.

3.    Substancja boska, której atrybutem jest nieskończoność.

Kartezjusz był nominalistą, tzn. uważał, że istnienie substancji wyczerpuje się w ich atrybutach. Jeśli tak jest, to substancje te, np. 1 i 2 są zasadniczo różne i nie wiadomo, co mogłoby być podstawą dla ich wzajemnej komunikacji, całościowej integralności itd.

SPINOZA (1632 - 1677) - „WSZECHŚWIAT NIE MOŻE ISTNIEĆ POZA BOGIEM -TYLKO W BOGU^w

Dzieła: „Etyka”, „Traktat polityczno - teologiczny”

Spinoza położył nacisk na pewność wiedzy oraz na integralność i pandeterminizm świata. Wyszedł on od kartezjańskiej definicji substancji, zgodnie z którą jest ona tym, co istnieje samo przez się i samo przez się może być pojęta.

Wyprowadził on z tego dwa w nioski:

1.    Wniosek o tożsamości bytu i myślenia (miało to objaśniać poznawalność bytu).

2.    Wniosek, że substancja jest bytem koniecznie istniejącym (istnieje sama z siebie).

Z tych twierdzeń Spinoza wyprowadził w drodze dedukcji - na wzór geometrii - że aby zapewnić pewność całej wiedzy na temat bytu, jego zdaniem byt istniejący musi być wieczny, prosty, nieskończony, niepodzielny, doskonały, jedyny, np. musi być wieczny, gdyż inaczej, poza czasem swojego występowania, dawałby się pojąć jako nieistniejący, a to jest sprzeczne z jego teorią bytu jako koniecznie istniejącego. Z tego wniosek, że wszystkim co istnieje jest jedna substancja, która posiada nieskończenie wiele atrybutów wyrażających jej doskonałość. Człowiekowi znane są dwa atrybuty - rozciągłość i myślenie.

Bóg i przyroda są tym samym - substancją. Bóg nie działa z wolności woli, gdyż wola nie należy do natury Boga, lecz wynika z konieczności boskiej natuiy. Rzeczy nie mogłyby być uformowane w żaden inny sposób, ani w żadnym innym porządku niż są, wynikły bowiem w sposób konieczny z niezmiennej natuiy Boga. Powiązanie rzeczy są takie same jak powiązanie idei.

LEIBNIZ (1646-1713)

Dzieła: „Monadologia”

W przeciwieństwie do Spinozy, położył on nacisk na uniwersalistyczny zakres wiedzy zdolny objąć całą różnorodność świata oraz na ugruntowanie indywidualności i wolności.

Już w najbardziej podstawowej warstwie bytu istnieje mnogość prostych substancji zwanych monadami. Są one substancjami raczej duchowymi, jawią się one jednak sobie wzajemnie jako ciała; w warstwie cielesnej (zjawiskowej) podlegają one prawom mechaniki i mogą być naukowo wyjaśniane.

2