46799

Błędy w rozumowaniu

Wnioskowanie jest procesem myślowym, i jak wszystkie procesy, które są realizowane przez ludzi, narażone jest na błędy. Najważniejsze z tych błędów już poznaliśmy przy okazji omawiania warunków poprawności wnioskowania, jakie winno spełniać wnioskowanie, by zyskać miano poprawnego. Przypomnimy je w pani zdaniach, zanim przejdziemy do przedstawiania pozostałych błędów.¹

Błąd materialny

Najgroźniejszy z nich, jak pamiętamy, jest błąd materialny, który pojawia się w rozumowaniu, gdy któraś z jego przesłanek jest fałszywa Błąd fałszywych przesłanek dyskwalifikuje rozumowanie. Jeśli wykaże się, że rozmiłowanie opiera się na fałszywych przesłankach, zostaje ono odrzucone wraz z wnioskiem.

Błąd formalny

Równie groźny jest błąd formalny, który występuje w rozumowaniu wtedy, gdy formalny schemat, według którego ono się rozwija, okazuje się schematem zawodnym. Pojawienie się w rozmiłowaniu takiego błędu dyskwalifikuje je jako logicznie zawodne, ale czasem jest dopuszczalne, gdy wnioskowanie nie rości sobie pretensji do absolutnej pewności, a jedynie ma uprawdopodobnić jakąś tezę. Jednak wnioskowania, które chcą uchodzić za poprawne logicznie i niezawodne, muszą wykazać się niezawodnym schematem logicznym. Nie jest to, zresztą, takie trudne. Żeby przekonać się, że dane rozmiłowanie jest poprawie pod względem formalnym, wystarczy wskazać jeden formalny schemat logiczny (tzn. niezawodny), według którego ono przebiega. Nie jest tak łatwo wykazać, że dane rozumowanie jest niepoprawne formalnie. Trzeba bowiem przebadać wszystkie możliwe schematy fonnalne, którym dane rozumowanie może odpowiadać, i udow^fodnić, że dla tego rozumowania niezawodny schemat w ogóle nie istnieje.

* Za: K. Ajdukicwicz. op. cii.. 150-157: K. Trzęsicki. op. cii: Richurd H. Popkin. Avrum Stroił, op. dl., s. 437-449.