46901

UBÓSTWO W POLSCE - ZASIĘG I DYNAMIKA

Charakterystyka ubóstwa

Ubóstwo iest definiowane jako brak wystarczających do życia środków materialnych, stanowi ono nie tylko źródła konfliktów społecznych ale określane jest również jako istotna bariera rozwoju społecznego. Kontrowersje wokół kwestii ubóstwa skupiają się na trzech obszarach:

1.    definiowaniu tego pojęcia - rozbieżności dotyczą tu kryteriów określania granicy ubóstwa.

2.    przyczyny ubóstwa czyli oceny wpływu jaki na powstawanie tego problemu maja polityka państwa, system społeczny i gospodarczy panujący w kraju oraz postawy ludzi wobec tej kwestii.

3.    metody przewidywania ubóstwa czyli podejścia do tej kwestii w wymiarze doktrynalnym. Dylematy dotyczą głównie o ile wspomagać ma państwo, samorząd o ile w szerszym globalnym ujęciu.

Podstawowym kryterium ubóstwa są warunki materialne niezapewniające zaspokojenie minimum potrzeb człowieka i z tej perspektywy wyróżnia się dwa znaczenia technik ubóstwa:

1.    Ubóstwo absolutne określane jako bezwzględne czyli stan niezaspokojenia potrzeb. Uznany w danym czasie i danym społeczeństwie za minimum.

2.    Ubóstwo względne określane przez określenie do konkretnej sytuacji życiowej jednostki i rodziny. Do przeważającego w danym społeczeństwie poziomu dochodów.

Istnieje wiele teorii wyjaśniających przyczynę ubóstwa:

1.    Teoria skażonych charakterów, w której za główną przyczynę ubóstwa uważa się ułomności indywidualne tj. brak aspiracji, niedbalstwo, brak umiejętności, zdolności i możliwości.

2.    Teoria ograniczonych możliwości opiera się ona na stwierdzenie, że ubożenie społeczeństwa może być rezultatem sił pozostających poza wpływem i kontrolą jednostek.

3.    Teoria wielkiego brata sugerując, ze winę za ubóstwo ponosi rząd, jeśli niszczy bodźce do umacniania niezależności ekonomicznej rodziny a przez wysokie podatki i inne programy socjalne sprowadza ludzi na manowce państwowej pomocy i powoduje uzależnienie się od tej pomocy.

Polskie ubóstwo najczęściej pojawia się w rodzinach wielodzietnych gdzie rodzice dotknięci są bezrobociem i mieszkają w rodzinach rolniczych lub tradycyjnie uprzemysłowionych gdzie obiektywnie trudno o pracę. Również w małych miastach i wsiach gdzie rodziny dodatkowo borykają się z innymi problemami np. alkoholizm jednego lub obojga rodziców. W badaniach dotyczących ubóstwa w Polsce zwraca się uwagę, że ubóstwo pierwszego okresu transformacji było głównie niezawinione w tym sensie że działały zewnętrzne czynniki tj. głęboka recesja, spadek produkcji, masowe bezrobocie wynikające z upadku licznych przemysłowych zakładów pracy, państwowych gospodarstw rolnych. W drugim okresie transformacji rolę odgrywają czynniki zawinione tj. brak gotowości do podnoszenia czy zmiany kwalifikacji, niechęć do wyrzeczeń dotyczącej własnej konsumpcji oraz brak mobilności przestrzennej.

Ubóstwo w Polsce jest hierarchizowane w następujący sposób:

1.    najostrzejsze czyli bezwzględnie absolutne definiowane przy zastosowaniu koszyka minimum egzystencji.

2.    ubóstwo względne odnoszone do przeciętnej kategorii dochodów lub płacy np. minimalna emerytura kształtuje się na poziomie 39% przeciętnej płacy czy 50% przeciętnych wydatków gospodarstw domowych.

3.    ubóstwo subiektywne określane na podstawie opinii ludzi o ubóstwie własnym i innych

4.    minimum socjalne jako linia niskich dochodów wyznaczająca granicę integracji ze społeczeństwem.