130859294

78 Anna Blajer-Golębiewska, Małgorzata Zielenkiewicz

Dynamiczny charakter zjawisk wymagał innego sprecyzowania pojęcia równowagi - jako pewnego punktu w przestrzeni reguł decyzyjnych. To nowe podejście pojawiło się w pracach Johna Nasha¹ (w teorii gier 1950 r.), Kenetha Arrowa² (1951 r.), Gerarda Debreu³ (1959 r. w teorii równowagi konkurencyjnej). Natomiast teorie Roberta E. Lucasa Jr.⁴ stworzyły podstawy do analiz równowagi dynamicznej w warunkach niepewności. Wypracowanie teorii makroekonomii wymagało wprowadzenia założeń umożliwiających osiągnięcie stanu równowagi: (1) jednostki działają celowo maksymalizując (lub rzadziej minimalizując) zdefiniowaną funkcję celu, (2) jednostki podejmując decyzje kierują się swoimi oczekiwaniami (np. przedsiębiorstwa inwestując analizują przewidywaną stopę zwrotu inwestycji), ponadto powinny przewidywać oczekiwania i zachowania innych jednostek.

Obecnie szereg badań w makroekonomii dotyczy analizy wzrostu gospodarczego i cyklu koniunkturalnego. Analizy tych dynamicznych zagadnień wymagają zastosowania narzędzi ekonometrycznych. Jednakże pierwsze teorie wzrostu stworzone przez Harroda (wpływ dochodu narodowego na wydatki inwestycyjne - analiza ex post), Domara (model wzrostu gospodarczego oparty na popytowych i podażowych aspektach nakładów inwestycyjnych, analiza ex antę), czy też Solowa (wprowadzenie tzw. reszty wynikającej z aspektów technologicznych do modelu) wyrosły również z podstaw keynesizmu.

Ewolucja w teorii ekonomii dokonała się w znacznej mierze dzięki pracom Roberta E. Lucasa Jr. dotyczącym teorii racjonalnych oczekiwań. Już w pracach Marshalla i Hicksa można znaleźć wątki traktujące o przewidywaniu przez producentów przyszłych cen na ich wyroby⁵. Marshall twierdził, że producent ustala parametry swej produkcji przewidując przyszłe poziomy ceny wyrobów na podstawie poziomów cen z minionych okresów. W rezultacie, jeśli jest w stanie oszacować przyszłą cenę, to może do niej dostosować nie tylko wielkość podaży, ale i wielkość zatrudnienia, a co za tym idzie wysokość wynagrodzeń pracowników. W 1939 r. Hicks rozwinął tę myśl dodając, że oczekiwania przedsiębiorstw co do kształtowania się zmiennych endogenicznych w przyszłości, w rzeczywistości będą również kształtować przyszłą wartość tych zmiennych. Powstało więc pytanie: czy taką koncepcję doskonałych przewidywań można uznać za warunek racjonalności, czy też rozsądniej byłoby porównywać ją do stanu optymalnego (równowagi). Dopiero w 1961 r. teoria racjonalnych oczekiwań została po raz pierwszy konkretnie sformułowana przez Johna Mutha. Badania Mutha dotyczyły analizy cząstkowej równowagi na pojedynczym rynku towaru za pomocą modelu pajęczynowego. Począwszy od 1972 r. zaczęły pojawiać się artykuły R. Lucasa, w których podniósł on znaczenie teorii rozszerzając jej zastosowanie na modele makroekonomiczne i politykę gospodarczą. Nie tylko zastosował teorię do analizy ekonomicznej, ale również rozwinął ją za pomocą metod ekonometrycznych. Jego prace osiągnęły znaczącą pozycję w latach 70. kwestionując wnioski makroekonomiczne Keynesa oraz skuteczność interwencjonizmu państwowego. W rezultacie to właśnie R. Lucasa uznaje się za ojca teorii racjonalnych oczekiwań.

Wkład tej teorii w rozwój ekonomii polega na wprowadzeniu założenia, że jednostki (np. konsumenci, przedsiębiorstwa) podejmują decyzje oparte na przeszłych doświadczeniach

1

   Zob. J. F. Nash. Eąuilibrium Points in n-Person Games. Proceedings of the National Academy of Science of the United States of America (PNAS) 36 (January). Washington 1950, s. 48-49.

2

   Zob. K. J. Arrow An cxtension of the basie theorems of classical welfare cconomics. w: Proceedings of the second Berkley symposium on mathematical statistics and probability. wyd. Jerzy Neyman. University of Califomia Press. Berkley 1951, s. 507-537.

3

Zob. G. Debreu Theory oh value: An axiomatic analysis of economic eąuilibrium.. Yale University Press. New Haven 1959.

4

R. E. Lucas. Expectations and the neutrality of money. Journal of Economic Theory nr. 4. New York Academic Presss. New York 1972, s. 103-24.

5

S. J. Grossman. An introduclion to the Theory of Rational Expectations Undcr Asymmetric Information, Review of Economic Studies, XLVII, The Society for Economic Analysis Limited 1981. s. 542 - 543.