130859298

82 Anna Blajer-Golębiewska, Małgorzata Zielenkiewicz

ryzyka¹, a także wiele innych modeli np. teorię rynków zanikających¹².

Poniżej omówiono przykłady zastosowania teorii gier w dydaktyce, teorii wyboru publicznego oraz ekonomii industrialnej.

Proste modele dydaktyczne

Teoria gier pozwala tworzyć modele ekonomiczne o różnym stopniu trudności. W bardziej skomplikowanych modelach ekonomicznych decyzjom można przypisać określone prawdopodobieństwo lub przedstawić zagadnienia precyzyjniej w zmatematyzowanej formie teorii gier. Jednak model ekonomiczny można przedstawić za pomocą teorii gier w prosty sposób, stosując macierz wypłat lub formę ekstensywną (drzewo decyzyjne). Ta postać ma najszersze zastosowanie w dydaktyce, gdyż pozwala w przystępny i ciekawy sposób objaśniać badane problemy.

Jako przykład może posłużyć sytuacja (gra), w której na rynku istnieją dwa przedsiębiorstwa działające w ramach kartelu, rozważające możliwość sprzedawania poza kartelem. Macierz wypłat przedstawia ich zysk w przypadku różnych strategii. Na podstawie tej gry w przystępny sposób objaśnić można takie zagadnienia jak: skłonność przedsiębiorstw tworzących kartel do oszukiwania w zależności od elastyczności cenowej popytu na dobra sprzedawane przez firmy i przez kartel, równowagę Nasha, strategię dominującą, korzyści osiągane z porozumienia firm. Podobnie można również przedstawić model Sweezy’ego, przyjmując, że przedsiębiorstwa mają do wyboru dwie strategie: naśladowanie lub jego brak w stosunku do decyzji o zmianie ceny przez jedno z przedsiębiorstw.

|~ FIRMA I ~|

sprzedawać    nie sprzedawać

9 9	15 5
5 15	12 12

,_,    | sprzedawać

| FIRMA 2 |    --

nie spizedawać

Rysunek 1. Przykład gry ekonomicznej w formie macierzowej Źródło: opracowanie własne.

Analiza rynków oligopolistycznych jest szczególnie podatna na stosowanie w niej metod teorii gier. Dzieje się tak ze względu na konieczność podejmowania działań o charakterze strategicznym, jaką wymusza tego typu konkurencja.

Wspomniany już wcześniej model Cournota¹³ można przedstawić za pomocą ekstensywnej formy gry sekwencyjnej¹⁴, gdzie strzałki odpowiadają różnym wariantom (poziomom produkcji), jakie mają do wyboru uczestnicy gry, tj. przedsiębiorstwa działające na rynku. Sytuację taką przedstawiono na rysunku 2.

1

   S. Forlicz, Niedoskonała wiedza podmiotów rynkowych. WN PWN, Warszawa 2001. s. 147-156.

¹²    W. Tyszkiewicz. Industrial Organization. Organizacja rynku i konkurencja. Publikacje Wyższej Szkoły Handlu i Finansów Międzynarodowych. Elipsa. Warszawa 2000. s. 256-261.

¹³    Najprostszy model Coumota zakłada, że na rynku funkcjonują dw a przedsiębiorstwa, które przy szacowaniu popytu i ustalaniu ilości sprzedaży uwzględniają dotychczasową wielkość produkcji rywala. Producenci tak długo dostosow ują swoje w ielkości produkcji, aż dojdą do pew nego stabilnego poziomu (punku rów now agi), na którym nie będzie się opłacało zmieniać wielkości produkcji.

¹⁴    M. Malawski. A. Wieczorek, H. Sosnowska. Konkurencja i kooperacja, op. cit., s. 68-70 oraz D.V. Kreps: Gamę Theoty and Economic Modelling. Oxford 1995, s. 56-65.