J. Piłsudski wobec Rosji i Niemiec.
Przed rokiem 1918 Piłsudski był zwolennikiem mchu proaustriackiego (grupa niepodległościowa), upatrującego drogę do niepodległości w oparciu o walkę zbrojna u boku państw centralnych.
W kwestii granic zachodnich wiedział, że pole manewru jest inale, granica z Niemcami zostanie ustalona w oparciu o czynniki zewnętrzne (sytuacja międzynarodowa, stosunek wielkich mocarstw). Większą przestrzeń do działania stanowiły dla niego granice wschodnie. Chciał stworzyć federacje na kresach wschodnich, utworzyć strefę buforową oddzielającą Polskę od Rosji. Państwa takie jak Ukraina, Białoruś czy Litwa miały być zależne od Polski na zasadach odwołujących się do idei I RP (idea jagiellońska).
Idea federacyjna - utworzenie federacji niepodległych narodów wschodnich w obrębie państwa polskiego, widział ich dążenia niepodległościowe, ale byl przekonany, że nie będą w stanie samodzielnie utrzymać suwerenności. Z tego wywodzi się także:
Idea prometejska, w myśl której należy pomóc wszystkim oderwanym, bądź zamierzającym się oderwać od Rosji narodom
Mimo wszystko utrzymywał równoważne, stabilne stosunki zarówno z Rosją, jak i Niemcami, nawiązując układy bilateralne Stosunki polsko-radzieckie i polsko-niemieckie traktował łącznie, zamvażając zagrożenia z obu stron i przewidując ich porozumienie. Tak formułował swoją wizję zmian geopolitycznych w Europie:
"Rosja będzie pobita przez Austrię i Niemcy, a te zaś z kolei przez siły ongi o-francuskie. Wschodnia Europa będzie pobita przez Europę Środkową, a ta z kolei przez Zachodnią. To wskazuje Polakom kierunek działania ”.
R. Dmowski wobec Rosji i Niemiec.
Dmowski swoją wizję opierał na współpracy z Rosją. Zauważał, że Germanie ciągłe napierają na wschód, a Polacy są dJa nich przeszkodą w ekspansji, dlatego przewidywał sojusz Polski z Rosją — najsilniejszym narodem slowiaiiskim.
Jako zyvolennik patistwa w granicach jak najbardziej etnicznych, zdawał sobie sprawę z niskiego potencjału geopolity cznego Polski, zbyt małego by samodzielnie przeciw staw ić się Niemcom, dlatego do 1914 roku smd plany zjednoczenia ziem polskich pod autonomią rosyjską.
Po upadku caratu, Dmowski modyfikuje swoją myśl ładu przestrzennego Rzeczpospolitej opierając się na 3 kryteriach.
- historycznym, czyli ziemie przedrozbiorowe.
- kulturowym, czyli ziemie, na których Polacy stanowili mniejszość, ale dominowali kulturowo, przez co istniała szansa na spolonizowanie reszty populacji,
- geopolitycznym, czyli do Rzeczpospolitej należy włączyć także ziemie niepolskie, ale ważne ze względów strategicznych, komunikacyjnych czy gospodarczych.
W Niemcach w idział największe zagrożenie, ze yvzględu na różnice cywilizacyjne, ladturowe, zatargi historyczne i spory' tery torialne.
Bagatelizoyvał kwestie ustroju Rosji i niebezpieczeństwa z tym związane. Twierdził, że komunizm szybko osłabnie i upadnie.