48803

•    Ludwik Vives - Hiszpan osiadły we Francji, jeden z najwybitniejszych pedagogów doby humanizmu, twórca systemu wychowawczego wyłożonego w dziele O naukach (1531) i uchodzi za ojca psychologii empirycznej dzięki dziełu O duszy i życiu. wywarł m.in. znaczny wpływ na Frycza Modrzewskiego i Komeńskiego.

•    Wybór miejsca na szkołę - trzeba przede wszystkim określić, czego należy uczyć, jak długo, kto ma uczyć i w jakim miejscu

i.    Klimat powinien być zdrowy, aby uczniowie nie musieli uciekać z obawy przed chorobą; nie można wybrać miejsca zbyt uroczego, by nie zachęcać uczniów do ciągłego przebywania na dworze.

ii.    Miejsce powinno być zasobne w żywność i to dobrą, aby zdolni uczniowie nie byli zmuszeni wskutek trudnych warunków życia porzucać nauki

iii.    Miejsce nie powinno być zbyt uczęszczane, z dala od warsztatów, których praca wydaje wiele hałasu. Nie powinno się z drugiej strony wybierać miejsca na zupełnym odludziu, aby uczniowie, jeśli coś przeskrobią, mieli świadków i widzów swojego postępku

iv.    Rozsądne byłoby zbudować szkołę poza miastem. Nie powinna leżeć przy drodze, aby uwaga uczniów nie odrywała się od rozpoczętej pracy widokiem przechodniów; także w okolicach granicznych, które zwykle nawiedza wojna, ażeby ta obawa nie przeszkadzała im w spokojnej pracy

•    Potrzeba szkoły w każdej gminie - w każdej gminie powinno się urządzać szkołę, na nauczycieli powołać do niej osoby uznanej wiedzy, dobrej sławy i doświadczonych. Płacę powinni pobierać z budżetu publicznego. U ruch chłopcy uczą się tego. co pojąć mogą zależnie od swojego wieku i uzdolnienia. Obyczaje ojczyste i całe przygotowanie do życia obywatelskiego powinni przyswajać sobie od doświadczonych starców. Vives wyznaje pogląd starożytnych, że w szkole chłopiec ma zdobywać wykształcenie naukowe, wychowanie zaś moralne ma prowadzić dom rodzinny.

-jeśli dziecko rozwija się w mieście rodzinnym otrzymuje wychowanie lepsze i czystsze; codzienne przebywanie z rodzicami sprawia, że nie traci do nich szacunku; rówieśnicy mają mniej możliwości do zepsucia go. gdyż gdziekolwiek nie pójdą, natrafiają na tych, którzy sprawują nad nimi pieczę i którzy od złego ich odstręczają, zanim w nie popadną

•    Różnorodność uzdolnień młodzieży - chłopiec powinien być przyjęty do szkoły z tym zastrzeżeniem, że kilka miesięcy będzie trzymany na próbę. Przy każdym z uczniów trzeba zwracać uwagę na rodzaj jego uzdolnienia. W umyśle trzeba uwzględnić zdolność obserwacji, zdolność do łączenia szczegółów w całość, zdolność porównania potrzebną do sądzenia. W umyśle rozróżniamy działalność i materię

-w działalności zachodzą dwa stany: natężenie i pojemność (np. małe i wielkie, krótkie i długie, szybkie i powolne); są ludzie, którzy z uwagą zajmują się czymś i cieszą się, gdy są pochłonięci pracą, inni pracują bez skupienia i uwagi i nie chcą wziąć się przeważnie do studiowania rzeczy; są tacy. którym początki idą łatwo, później ustają przy pracy umysłowej, inni, silni przetrzymują to szczęśliwie;

-    o ile chodzi o materię, to niektórzy celują w robotach ręcznych, można wydzieć chłopców ustawicznie malujących, budujących, tkających; wszystko to robią tak dobrze, że można myśleć, iż długo się tego uczyli. Inni oddają się rzeczom wznioślejszym, gdzie trzeba rozumu, pobudzeni większą i wyższą dążnością myśli

-    charakter wpływa też na umysły; stan fizyczny, z którego rodzą się afekty, wielki wywiera wpływ pod tym względem. Charakter wamnkowany jest podwójnie, wypływa bowiem ze stanu fizycznego, jak i nawyknienia. Są charaktery zdrowe i umiarkowane, są niezdrowe i szalone. Niektóre charaktery pobudzają się do nauki pod wpływem wielkich i słusznych przyczyn (męskie); inne ulegają wpływowi małych lub w ogólne żadnych przyczyn (niedojrzałe, lekkie).

•    Język ojczysty w wychowaniu - mówienie jest nam przyrodzone, ale ten czy inny język jest skutkiem nauki. I w domu, i w szkole nauczyciele powinni starać się, aby

2