49242

największym niebezpieczeństwem dla jego przyszłości jest agresja wewnątrz gatunku, agresja ludzi wobec ludzi.

Problemem agresji zajmowali się także twórcy psychoanalizy. S. Freud uznawał początkowo agresję jako jeden z elementów „ego”, ale zmienił poglądy. Zaczął traktować ją jako „ciemną, wewnętrzną siłę w człowieku”, będące wyrazem konfliktu pomiędzy instynktem życia a instynktem śmierci. Drugi z twórców psychoanalizy A. Adler, traktował agresję jako „manifestację chęci władzy nad innymi i afirmację siebie”.

Psychologowie, m. in. J. Dolland, L. W. Dobb i N. E. Miller sformułowali tezę o ścisłym związku agresji z frustracją. Pogląd ten głosi, że ilekroć mamy do czynienia z agresją, tylekroć jest ona wynikiem frustracji człowieka, który właśnie w ten sposób stara się na nią odreagować. ¹

PRZEDMIOT. PRZEJAWY. RODZAJE 1 FORMY AGRESJI Badania psychologiczne pozwoliły na wykrycie agresji frustracyjnej, naśladowczej oraz instrumentalnej, natomiast badania Fizjologiczne wykazały istnienie agresji patologicznej.

•    Agresja frustracyjna - bywa konsekwencją blokady potrzeby afiliacji ( związków uczuciowych) spowodowanej oziębłością uczuciową rodziców, nadmierną surowością oraz stosowaniem kar fizycznych; blokady potrzeby uznania społecznego spowodowanej zbyt częstym upominaniem go, wytykaniem braków itp.; blokady potrzeby samodzielności, wywołanej zbyt licznymi zakazami i nakazami pochodzącymi od dorosłych²

•    Agresja naśladowcza - stanowi wynik mimowolnego naśladownictwa modeli agresywnego zachowania się, z którymi dana osoba styka się w swym otoczeniu; modelem bywa zachowanie rodziców, kolegów, sąsiadów, mogą to być również filmy, książki itp.³

•    Agresja instrumentalna - jej motywem są określone cele działania, agresja odgrywa rolę instrumentu umożliwiającego osiągnięcie celu; jej przyczyną może być nieprawidłowo ukształtowana hierarcliia wartości, lub przeświadczenie o wyższości lub nadzwyczajnych przywilejach, np. chłopiec wymuszający pieniądze od innych dzieci, grożący pobiciem i w razie niespełnienia jego rozkazu realizujący swe groźby. Jeśli kilkakrotnie uda mu się, to agresywne zachowanie ulegnie utrwaleniu.^{4 5}

•    Agresja patologiczna - jej przyczyną są procesy chorobowe zachodzące w układzie nerwowym; można ją stwierdzić u dzieci nadpobudliwych psychoruchowo, epileptyków, schizofreników, oligofreników i psychopatów."

Agresja przejawiać się może na różne sposoby, które ogólnie można jednak sprowadzić do dwóch kategorii: Agresji czynnej i biernej. Obie postacie agresji niosą w sobie jednakowy ładunek wrogości i są atakiem na człowieka, któiy jego zdaniem zasługuje na atak. Czynną agresją łatwo zidentyfikować, ponieważ nie można jej ukryć i z reguły bywa głośna, a co najmniej widoczna. Jej zewnętrzne oznaki to krzyki, oskarżenia, złośliwości, szyderstwa, groźby i przemoc fizyczna. Naukowcy twierdzą, że czynna agresja jest próbą ochrony samego siebie ( w sensie poczucia własnej wartości, własnych potrzeb, przekonań czy stanu posiadania). Wyrasta ona często z głębokiego braku poczucia bezpieczeństwa. Agresja czynna jest równie często stosowana przez dzieci w szkole jak i agresja bierna. Te dzieci, które się uciekają do agresji biernej zazwyczaj zaprzeczają, że czują gniew wobec

1

K. Zygulski. Agresja. W: Encyklopedia Psychologiczna.

2

^H Z. Skórny, Proces socjalizacji dzieci i młodzieży. Warszawa 1976.

3

⁰ Z. Skórny, Proces socjalizacji dzieci i młodzieży. Warszawa 1976.

4

   Z. Skórny, Proces socjalizacji dzieci i młodzieży. Warszawa 1976.

5

   Z. Skomy, Proces socjalizacji dzieci i młodzieży. Warszawa 1976: ZA: K. Dąbrowski, Społeczno -wychowawcza psychiatria dziecięca. Warszawa 1964