50522

•    Czytanie poczną naprzód do jak najprostszego wyrażania dzieciom, co przez czytanie znaczy, do czego służy i z czego się składa.

•    Poznanie liter tym sposobem dzieciom podadzą: podzieliwszy dzieci na dwie części, napisze profesor w oczach wszystkich na tablicy literę np. A, powie im litery tej nazwisko raz i drugi, każe jednej stronie nazwisko tej litery powiedzieć, znowu drugiej stronie to powtórzyć, znowu się wszystkich o nazwisko tej litery spyta, będą dzieci widzieli mechaniczne ułożenie linii, z których się ta litera formuje, będą więc mieli jej w umyśle wyrażenie mocne, toż dalej każdą z osobna literę tym sposobem da poznać, a za każdą do pytania się porządnego, a nazwiska liter pierwszych będzie wracał: doświadczono jest pociechą i podziwieniem. że 40 lub więcej dzieci, w jednej szkole, w jednym dniu tym sposobem alfabetu całego nauczyć się da.

•    Inny sposób nauczania czytania: z liter wyrobionych z drzewa hib metalu kazać dzieciom znającym już alfabet ułożyć mu słowo jakie mu znajome; np. znaleźć literę M.. przydać A., znowu T„ skąd uformuje się sylaba jedna, toż kazać przydać K.. znowu A., zdziwi się dziecko znalazłszy słowo mile mu i znajome MATKA, a stąd nawyknie dobrego sylabizowania, ten sposób nad inne Komisja zalecała używać w szkołach parafialnych.

•    Każde dziecko mieć będzie elementarz, w którym widzianych na tablicy liter podobieństwo znajdzie nazwisko, przypomni icli sobie, nazajutrz drugie różne tych samych liter wyrażeiue obaczy za przewodnictwem profesora.

•    Tablice takie, gdyby się za dozorem profesorów parafialnych i plebanów po wsiach i domostwach znajdowały, jedno dziecko czytać umiejące mogłoby wsiom całym być w tym użyteczne, a tak powoli smak do czytania wyniszczyłby grubość i dzikość z wiejskiego pospólstwa. Ekspens na te tablice każdy dziedzic cokolwiek oświecony i szukający dobra swoich ludzi z ochota obmyśli.

•    Pierwsze słowa, których się czytać dziecię uczy. lub pisać, powinny być w języku krajowym, proste, powszechiue rozumiane, tak żeby wprzód rzecz samą dziecięciu dać poznać, poznaną słowem nazwać, nazwaną literami wymówić albo napisać, szczególnie zaś nazwiska rzeczy, których dziecię używa, które go najbliżej otaczają, które ma lub będzie miał w używaniu, jako są części zwierzchne ludzkiego ciała, potrawy, odzienia, budynki i sprzęty domowe, zioła, drzewka, kwiaty, owoce, bydlęta ptaszęta, kruszce, robaczki etc.

O pisaniu:

•    Formowanie liter, równie jak poznawanie, na tablicy wprzód pokazać należy, napisać w oczach dziecięcia literę, kazać ją nazwać, kazać pod nią podobną formować, zmazać ją znowu i kazać nową napisać, tak kazawszy kilkunasm dzieciom powtórzyć.

•    Na pisywanie takowych rzeczy, wkładać młodzież w języku krajowym, rzeczy zrozumianych zmysłom podległych, w wyrażeniu prostym i jasnym.

O rachunku:

•    Arytmetyka jest to dusza wszelkiego rządu w życiu towarzyskim, kupowanie, sprzedawaiue. ekonomia, rząd ludzi, wojsk, robót, rzemiosł etc., wszystko to bez rachunku być nie może, usilnie więc tę naukę dzieciom przekładać trzeba.

•    Ułatwiać ja rachunkiem rzeczy widzialnych, na przykład na ziarnkach grochu pokazać dzieciom prostą numerację; ziarno do ziania dodając lub odejmując łatwo pojmą co to jest addycja. substrakcja. dopieroż tym samym sposobem widocznie obaczą. że na przykład multiplikacja jest to samo. co kilkakroć powtórzona addycja, dywizja jest to samo co kilkakroć powtórzona substrakcja.

•    Tak ułatwiwszy pojęcie rachunku, pokazać im cyfry wyrażające walor (wartość) pewny i sposób zażywania onychże warunków.

Co do porządku i policji szkół:

•    Czas edukacji powinien się zamknąć w ciągu 12 lat. Od lat 4 lub 5 do 17 lub 18. aby później mogli być już do usług Ojczyzny użyteczni.

•    Utrzymywać równość między dziećmi; dzieci szlacheckie jak i chłopskie są taksami tylko dziećmi w społeczeństwie.

•    W rzeźwości i wesołości utrzymywać, wiele pomaga co do zdrowia ciała i umysłu.

•    Do pracy i ustawicznej zabawy przyzwyczajać.

•    Nie bojaźnią ale własną jaką dziecięca potrzebą prawić go do powolności, inne wszystkie sposoby są zabronione, a tak posłuszeństwo będzie roztropne nie ślepe i podłe.

•    Nie mówić nigdy tego czego z łatwością nie pojmą, ale tego uczyć co pod zmysły podpada, a doświadczeniem więcej ich oświecać jak słowy.

•    Zabiegając aby wcześnie zmyślać nie uczyli się . nie przyprowadzać do potrzeby kłamstwa, ostrością strofowania, tym bardziej karą.

•    Chronić ich od wszelkiej okazji nie tylko zgorszenia, ale też poruszenia jakiejkolwiek pasji, żeby wcześnie mocą swoją ciała i duszy nie wycieńczała.

•    Nie odbierać dziecięciu wolności, tylko gdy jej źle zażywa z swoją lub drugiego krzywdą, a tak jej smak i szacunek wcześnie da się im poznać.

•    Izby, w których uczyć się będą dzieci powinny być obszerne, wysokie, na miejscu suchym i wolnego powietrza, z kominem i piecem wygodnym, wesołe, ile można ozdobione malowaniem, mapami miast etc., zawsze w ochędóstwie trzymane, aby dzieci nie patrzyły na szkołę jak na więzienie swoje, lecz jak na miłe mieszkaiue. Profesor zaś swoja przyjemnością osłodzi nauki.