50654

nimi praca socjalna nakierowane są na realizację trzech podstawowych zadań:

-    socjalizacja i rozwój jednostki,

-    terapia, rehabilitacja, pomoc i ochrona (wobec osób z różnego typu deficytami),

-    zapewnienie dostępu do usług, informacji i poradnictwa.

Dla potrzeb działalności praktycznej w Polsce pojęcie pracy socjalnej zostało zdefiniowane w ustawie o pomocy społecznej z 28 listopada 1990 roku (art. 8. punkt 5). Jest ona tam określona jako „działalność zawodowa skierowana na pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie oraz na tworzenie warunków sprzyjających temu celowi". Należy zwrócić uwagę, iż określenie to zawęża zbiorowość potencjalnych „klientów socjalnych" do jednostek i ich rodzin, ale z drugiej strony sugeruje, że pracę socjalną można prowadzić nie tylko z ubogimi czy niepełnosprawnymi, którzy stanowią tradycyjną klientelę pomocy społecznej. Zapis ustawowy - w odróżnieniu od cytowanej wcześniej definicji H. Radlińskiej i autorów niemieckich -unika wskazywania wartości, w imię których realizowana powinna być praca socjalna.

Bogatsza pod tym względem jest propozycja Komitetu Rady Europejskiej, w którego rezolucji z 1967 roku czytamy: „Praca socjalna jest specyficzną działalnością zawodową, mającą na celu lepszą adaptację wzajemną osób, rodzin, grup i środowiska społecznego, w jakim żyją, oraz rozwijanie poczucia godności osobistej i odpowiedzialności jednostek na drodze odwoływania się do potencjalnych możliwości poszczególnych osób, do powiązań między profesjonalnych, a także sil i środków społecznych".

Podobnie jak większość pojęć w naukach społecznych, termin „praca socjalna" jest wieloznaczny i nieostry. O wieloznaczności świadczy fakt, iż pojęcie to jest zarówno nazwą specyficznej ze względu na swe cele i metody działalności, jak i używane jest dla nazwania profesji, która - między innymi - polega na wykonywaniu owych działań. Z praktyki i z teorii pracy socjalnej wynika, że może być ona realizowana także prcez nieprofesjonalistów Zatem praca socjalna - działalność i praca socjalna - zawód są pojęciami prcyjmującymi niejednakowy zakres.

Analizowany termin jest także nieostry, gdyż nie ustalona jest delimitacja między „pracą socjalną" a określeniami bliskoznacznymi, takimi jak „praca opiekuńcza", „praca psychosocjalna", „praca socjalno-wychowawcza" czy „praca kulturalno-wychowawcza". Praca opiekuńcza jest elementem pracy socjalnej i związana jest z opieką nad osobami niesamodzielnymi czy to z racji wieku (dzieci i młodzież, starcy), czy to z powodu stanu zdrowia (chorzy, inwalidzi). Natomiast w pozostałych przypadkach mamy do czynienia z połączeniem pracy socjalnej z - odpowiednio - psychoterapią, wychowaniem, organizacją uczesmictwa w kulturze. Wzajemne relacje tej grupy pojęć prezentuje rysunek 1.

Rysunek 1.

Praca socjalna może przyjmować zróżnicowane formy - od pomocy doraźnej do długofalowych działań wspierających rozwój jednostek i grup. Decyzja o zastosowaniu odpowiedniej formy lub form działania powinna być wypadkową potrzeb i możliwości podmiotów, którym się pomaga oraz możliwości osób i instytucji pomagających

Ratownictwo (pomoc doraźna) odznacza się tym, że „wymaga rozpoznania warunków natychmiastowego działania, stwierdza istnienie potrzeby i możliwości ratunku, który niesie zagrożonemu niebezpieczeństwem, bez względu na jego uprawnienia i przynależność do grupy społecznej". Przykładami działań ratowniczych będą: pomoc dla powodzian w uzyskaniu schronienia, działalność noclegowni dla bezdomnych, dożywianie w szkołach dzieci z ubogich rodzin.

Opieka - to forma świadczona „w tych wszystkich sytuacjach życiowych, w których ludzie dotknięci nieszczęśliwym układem wydarzeń losowych nie umieją albo nie mają dość sil, aby samodzielnie przezwyciężyć piętrzące się przed nimi trudności". Opieka jest działalnością wyraźnie zindywidualizowaną.