50742

przedstawia się sprawa więzi w społecznościach terytorialnych, które mają heterogeniczny skład ludności i w których obok związku z terytorium podległość wspólnej władzy jest czynnikiem zespolenia. Wydaje się, że związki, jakie łączą ludzi w takim typie społeczności, nie dają się sprowadzić do jednego rodzaju więzi społecznej.

Na tym tle rysuje się pasjonujące wciąż teorię społeczną zagadiuenie relacji między dwiema postaciami makrostruktury społecznej w nowoczesnym świecie: państwem i narodem. Model, w którym wieź narodowa i więź państwowa miały być uświadamiane jako jedna więź społeczna, nigdy nie odpowiadał całkowicie rzeczywistości. Nie mógł też być powszechny nie tylko przez fakt istnienia narodów, które nie osiągnęły niepodległego bym państwowego, lecz także wskutek różnych i złożonych wspólnoty narodowej i różnorakich form powiązania takiej wspólnoty z organizacją terytoriabio-polityczną.

W wielkich heterogenicznych zbiorowościach, takich jak społeczeństwa północnoam ery kaliskie, wytworzyły się makrostruktury. którym współczesna teoria socjologiczna nadaje miano naród-państwo. W tych strukturach faktycznie dokonuje się proces nawarstwiania się więzi właściwej państwu, zawierającej elementy zrzeszenia i stanowienia, na naturalną więź właściwą wspólnotom narodowym. Stopniowo i niejednolicie postępuje proces amalgamacji tych różnego rodzaju więzi.

Więź małej grupy aktualizuje się w bezpośrednich stycznościach między jej członkami i w opartych na nich stosunkach społecznych. Zupełme inaczej przedstawia się więź społeczna w wielkich zbiorowościach. takich jak naród czy państwo. Tradycja, jedność dziejów, wspólność języka, obyczaju, kultury, wreszcie łączenie w jedną dziejowo określoną organizację terytorialno-polityczną - oto realne i równocześnie tkwiące w świadomości społecznej korelaty tej więzi

Świat nowoczesny ze swymi bardzo wielkimi i gęsto skupionymi zbiorowośćiami ludzkimi sprawia, że coraz częściej nie wystarcza nam podział na małe i wielkie stmktury społeczne; poszukujemy tworów pośrediuch między małymi grupami i wielkimi postaciami społeczności ludzkiej. Społeczności lokalne i mniejsze społeczności terytorialne, miasto jako wciąż wzrastający i zyskujący na znaczeniu ośrodek skupienia społecznego, różnego typu orgamzacje i zrzeszenia - oto zbiorowości, w których więź społeczną jeśli tylko istnieje, może być określona jako więź średniego zasięgu We wszystkich tych postaciach zbiorowego życia nie wystarczają bezpośrednie styczności i stosunki między ludźmi; zyskują w nich na znaczeniu styczności społeczne pośrednie; rozszczepia się osobowe i rzeczowe podłoże związków i zależności między ludźmi występują wewnętrzne struktury grupowe. Równocześnie żadna z tych postaci społecznego życia nie jest pełna i samoistna, żadna nie przybiera charakteru globalnego społeczeństwa. Bardzo silne wyodrębnienie tych społeczeństw od otaczającego je świata pozwala uchwycić to. co jest istotne w podziale więzi według jej zasięgu: mianowicie to. że jest ona więzią najszerszego, średniego i najmniejszego zasięgu w doświadczeniu tworzących społeczność ludzi

W dawnych i nowych społeczeństwach powtarza się także ten sam problem, dla którego warto mieć na uwadze rozróżiuenie więzi według ich zasięgu. Jest to problem, jaka więź społeczna - więź małego, średniego czy wielkiego zasięgu - stanowi więź najsilniejszą między ludźmi, więź. która najmocniej tkwi w społecznej świadomości i najwyraźniej potwierdza się w społecznych działaniach.

Z jeszcze jednego punkm widzenia możemy rozpatrywać więzi społeczne i ich rodzaje; mianowicie ujmując zakres spraw i zainteresowań, którymi określona więź zespala ludzi

Wspólnota obejmuje wszystkie ważne dla należących do niej dziedziny życia, nie ma żadnego ograniczenia kompetencji, żadnego szczególnego zakresu zainteresowali. Więź społeczna, która łączy w niej ludzi, ma przeto charakter ogólny.

Zrzeszenia mają określone sfery zainteresowali, łączą ludzi na szczególnych odcinkach działalności. Jeżeli nawet zrzeszeiue nie ogranicza się do realizacji właściwych sobie specjalnych zadań, pozostaje zawsze skupione na jednej, określonej dziedzinie życią I w tym znaczeniu więź zrzeszenia jest wyznaczona przez szczególny rodzaj zainteresowali i szczególny kierunek działalności.

Jednakże przećiwstawiaiue wspólnot i zrzeszeń pod kątem widzenia zakresu życia grupowego me ma charakteru bezwzględnego. Są wspólnoty, które nie obejmują pełni życia swoich członków; nie obejmują na przykład wszystkich spraw ich zawodowej pracy. Są i były w przeszłości zrzeszenią które znacznie rozszerzały zakres swoich zainteresowań poza przypisaną sobie dziedziną działalności. To. czy więź społeczna ma charakter bardziej ogólny, czy bardziej specjalny, interesuje współczesną teorię społeczną w dwu zwłaszcza aspektach. Raz, z uwagi na dostrzeganą przez socjologów tendencję do przesuwania się organizacji życia społecznego od typu wspólnot do typu zrzeszeti Po wtóre, ze względu na tworzenie się międzynarodowych i