50926

partnerami, które są nie tylko powtaizalne czy regularne, ale także regulowane); np. mąż-żona, ojciec-dziecko, przyjaciel-przyjaciel itd.

POZYCJA SPOŁECZNA (status)- wyróżnione i nazwane w danej kulturze typowe miejsce w społeczeństwie, które zajmować może wiele różnych osób (np. zawód)

ROLA SPOŁECZNA- wiąże się z zajmowaną pozycją społeczną, -swoista pula praw i obowiązków, oczekiwań, reguł właściwego dla danej pozycji postępowania. Znając pozycję społeczną możemy ze znacznym prawdopodobieństwem przewidywać jak ktoś się zachowa, możemy bowiem liczyć, że będzie stosował się do reguł swojej roli (może to być zawodne, ludzie mogą pozorować pozycje społeczne)

Stosunek społeczny okazuje się szczególną, społecznie narzuconą idealną ramą, albo inaczej- wyznaczonym torem, po którym poruszają się, realizując swoje role. różne osoby zajmujące określone pozycje społeczne. Nie działają spontanicznie, raczej społeczeństwo narzuca im właściwe scenariusze działania. Realizują je mniej lub bardziej udatniej, przybliżając się lub oddalając od normatywnego ideała TYPY STOSUNKÓW SPOŁECZNYCH:

1)    Jak obejmuje się pozycję społeczną:

a)    przypisane: nabywamy je niezależnie od naszej woli. bez możliwości wyboru, ptzez sam fakt urodzenia się, z biologicznej konieczności lub przez odebranie nam prawa o decydowaniu o sobie np. kobieta, Polka, dziecko, więzień.

b)    osiągane: nabywamy je przez własne decyzje i starania (dotyczy pozycji zawodowej itp.)

■>Są tu także kategorie pośrednie(np. możemy się przeprowadzić, albo wyjechać). Wraz z rozwojem społecznym zmienia się proporcja pozycji przypisanych i osiąganych (np. można zmienić płeć)

->Wśród pozycji osiąganych rozróżniamy:

•    kryteria uniwersalistyczne- dające równe szanse każdemu potencjalnemu kandydatowi, o ile spełni warunki bezpośrednio związane z wykonywaniem tej pozycji, czyli realizowania związanej z nią roli.

•    Kryteria partykularystyczne- dające z góry większe szanse, albo przeciwnie eliminujące niektórych potencjalnych kandydatów, ze względu jakieś okoliczności bezpośrednio związane z pozycją i rolą. do której aspimją;(nepotyzm, korupcja, frakcyjność, dyskryminacja)

->\lerytokratyczna sprawiedliwość- nierówny dostęp do szans życiowych czy przywilejów, wynikający jednak ze szczególnego wysiłku i osobistych zasług.

2)    Po co nawiązujemy stosunki społeczne?

a)    instrumentalne- uczestnictwo traktowane jako sposób uzyskania jakichś korzyści czy dóbr, a samo w sobie nie posiada dla partnerów wartości (kupno-sprzedaż)

b)    autoteliczne- mają cel sam w sobie, nawiązujemy je dla samej satysfakcji ich realizowania, nie myśląc o korzyściach.

3)    Stosunki:

a)    formalne- musza przestrzegać odpowiedniej formy.

b)    nieformalne- o różnym kształcie i przebiegu, w znacznym stopniu spontaniczne.

4)    Zakres działań i interakcji mieszczących się w ramach stosunku społecznego:

a)    rozproszone (pojemne)- obejmują wiele różnorodnych treściowo interakcji.

b)    zogniskowane- takie, które mają charakter wyspecjalizowany, jednotematyczny, obejmują jeden tylko rodzaj interakcji.

5)    Strukturalnie wbudowany czasokres- przypisany z góry, normatywnie określony i egzekwowany czas trwania stosunku społecznego.

a)    ciągłe- o strukmralnie wbudowanym długim okresie trwania.

b)    terminowe- zakładające wyraźne ramy czasowe.

6)    Porównanie na skali nierówności społecznej:

a)    egalitarne- równość lub podobieństwo miejsca parmerów w hierarchiach bogactwa, władzy, prestiżu, wykształcenia.

b)    nieegalitarne- z samego swojego charakteru stawiają partnerów w nierównej pozycji.

7)    Stosunki:

a)    homogamiczne- podobieństwo partnerów pod względem cech istotnych dla przebiegu interakcji: wieku, płci, narodowości, rasy itp.

b)    heterogamiczne- odmienność partnerów pod względem cech istotnych dla pizebiegu interakcji: wieku, płci, narodowości, rasy itp.

8)    Ze wzdęciu na miejsce motywacji i ekspresji emocjonalnej:

a)    intymne; „gorące”- wyrażanie uczuć nie tylko dopuszczalne, ale i oczekiwane.

b)    oficjalne; „zimne”- zdradzanie się z emocjami jest niewskazane i niewłaściwe.

PIERWOTNE stosunki społeczne- nieformalne, spontaniczne, bezpośrednie, rozproszone, autoteliczne, „gorące” emocjonalnie, intymne.

WTÓRNE stosunki społeczne- sformalizowane, zogniskowane, instrumentalne, „zimne” emocjonalnie, oficjalne. ŚRODOWISKO SPOŁECZNE- jednorodny zbiór takich samych lub przynajmniej podobnych pozycji i ról.