51191

carskich. Po krótkim okresie przejściowym powołano do życia nie znaną dotąd w Królestwie Radę Wychowania Publicznego, działającą początkowo pod przewodnictwem dyrektora Komisji Rządowej Spraw wewnętrznych, i jej podporządkowano całe szkolnictwo.

•    Gdy w 1839 w^rzrosly dążenia do całkowitej likwidacji odrębności Królestwa Polskiego, utw orzono Okręg Naukowy Warszaw ski z kuratorem na czele, zależnym bezpośrednio od ministra oświaty w Petersburgu. Pierwszym kuratorem mianow-ano Mikołaja Okimiewa (1839-1850). Po nim urząd ten pełnił Paweł Muchanow. W 1861 przywrócono Rządową Komisję Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.

•    Bezpośredni nadzór nad szkolnictwem w poszczególnych guberniach sprawowali dyrektorowie gimnazjów, czyli szkół gubernialnych. Ich odpowiednikami w powiatach byli inspektorowie szkól powiatowych. W powiatach , w których nie było szkól powiatowycli, nadzór nad szkolnictwem sprawował inspektor sąsiedniego powiatu. Wszyscy inspektorowie współpracowali ściśle z władzami polityczno-administracyjnymi.

Szkolnictwo elementarne:

•    Działania wojenne podczas powstania spow'odowały dezorganizacje oraz upadek wielu szkól elementarnych. W roku 1829 było ich 665; w roku szkolnym 1833/34 doliczono się ich tylko 528. ponieważ rządy carskie nie dopatrywały się w szkołach elementarnych większego niebezpieczeństwa, zezwalały na ich rozwój. Zezwalając na rozwój szkolnictwa ludowego władze carskie czuw^raly, aby nie tylko nie zagrażało ono istniejącemu porządkowi politycznemu i społecznemu, lecz pizyczynialo się do utrzymania go i utrwalenia. Zakres programu ograniczono do „początkowych, mniej lub więcej potrzebnych wiadomości ludziom nawet najniższej klasy". Program nauczania z 1833 przewidywał oprócz nauki czytania i pisania w języku polskim cztery działania arytmetyczne oraz religię Ponadto można było nadobowiązkowo udzielać wiadomości z zakresu gospodarstwa wiejskiego, rysiuiku prostych figur geometrycznych i pouczać o miarach, wagach i pieniądzach używanych w cesarstwie, a w miejscowościach o charakterze rolniczym polecała organizować w miarę możliwości naukę czytania po rosyjsku. W miastach i koloniach o cliarakteize rzemieślniczym i przemysłowym była ona obowiązkowa. Ustawa zezwalała także na zakładanie małych biblioteczek szkolnych złożonych z książek o treści religijno-moralnej i użytecznej, dostosowanej do potrzeb, ale tylko ludzi niższego stanu.

•    Glówiiym celem szkól elementarnych było wychowanie religijno moralne prowadzące do wyrobienia posłuszeństwa w'obec wszelkiej władzy, pracowitości i sumiennego wypełniania obowiązków'.

•    Nauczycielem w szkole elementarnej mógł być każdy, kto złożył egzamin przed komisją w szkole średniej. Wymagania od kandydatów' były niskie. Musieli wykazać, że nie brali udziału w powitaniu i nie popierali go, że odznaczają się pozytywką postawy polityczną i złożyć przysięgę na wierność carowi. Ponadto składali oświadczenie, że nie należeli i nie należą do żadnych tajnych organizacji. Czynnych nauczycieli poddano weryfikacji, w celu oczyszczenia szkól z niepożądanych elementów'. Znikomą stosunkową liczbę nauczycieli dostarczało jedyiue w kraju seminarium nauczycielskie w Łowiczu, którego program nauczania uzupełniono nowymi przedmiotami: językiem rosyjskim, historią Rosji i geografią. Władze jednak nie miały zaufania do tego zakładu. W 1836 wizytator stwierdził, że poziom nauczania seminarium jest zbyt wysoki w stosunku do wymagań stawianych nauczycielom. W 1845 przeniesiono seminariiun do Radzymina, nadając równocześnie programowi nowy kienmek, bardziej dostosowany do polityki rządu. Mimo to wychowankowie tego gimnazjiun nie cieszyli się dobrą opinią; dyrektorowie gimnazjum nie chcieli ich