51593

ORGANIZACJA I ZASIĘG TAJNEGO SZKOLNICTWA POWSZECHNEGO NA TERENIE GENERALNEJ GUBERNI

•    Nauczanie przedmiotów zakazanych odbywało się indywidualnie lub grupowo w klasach szkolnych po lekcjach oficjalnych lub w pry watnych mieszkaniach nauczycieli i uczniów.

•    W roku szkolnym 1940/41 formy tajnego nauczania pozostały w zasadzie te same, co na początku okupacji. W szkolnictwie powszechnym nauczyciele uzupełniali okrojony program przy okazji nauczania różnych przedmiotów oraz na specjalnie zorganizowanych kompletach.

•    Zasięg tajnego nauczania był różny w poszczególnych okręgach Generalnej Guberni Największe jego nasilenie przypadało na okręg warszawski około 30% uczniów i 30% nauczycieli.

•    Poza Warszawą największy zasięg tajnego nauczania przypadał na okres kielecki. W okręgu krakowskim zakres tajnego nauczania na poziomie podstawowym był nieco mniejszy; organizowano je w głównej mierze samorzutnie.

•    Najmniejsze zasięg miało tajne nauczanie w okręgu lubelskim.

•    Na szczególny rozwój tajnego nauczania w roku szkolnym 1941/42 wpłynęły głównie dwa czyiuiiki: najazd Hitlera na ZSRR oraz umocnienie się ogniw terenowych TON i Departamentu Oświaty i Kultury. Innym ważnym faktem była decyzja władz oświatowych w sprawie tworzenia przy szkołach powszechnych kompletów I i II klasy gimnazjalnej Inicjatywa tworzenia tych kompletów dotyczyła bezpośrednio szkolnictwa średniego, ale pośrednio mobilizowała nauczycieli w zakresie szkolnictwa powszechnego.

•    W roku szkolnym 1942/43 została zakończona organizacja podziemna władz oświatowych w lecie 1942 dokonano akacji gmiimej lub akcji letniej, która miała 3 zasadnicze cele:

1. dotrzeć do poszczególnych gmin, by zorganizować w nich ośrodki tajnego nauczania:

2 przeprowadzić inwentaryzację i scalanie już istniejących ośrodków,

3. zapoznać nauczycieli i działaczy oświatowych z sytuacją polityczną na świecie oraz krajowymi ugrupowaniami politycznymi i ich programami oświatowymi.

Realizacja tych postanowień umożliwiła ujęcie tajnego nauczania na terenie całej Generalnej Guberni we jednolity system oświatowy, umożliwiała tez przyjście z pomocą finansową i rzeczowy w postaci podręczników' szkolnych, lektur itp. Ośrodkom, które nie były dotąd zarejestrowane przez podziemne władze oświatowe. Akcja gminna przyczyniła się też do dyskusji nad programami oświatowymi.

•    Przeciętnie co trzeci-czwarty uczeń szkoły powszecłuiej uzupełniał zakazane prze okupanta treści nauczania. Intensywny wysiłek nauczycieli, rodziców' i uczniów sprawił, że intensywne zabiegi okupanta skierowane na pozbawieme Polaków młodego narybku inteligencji nie dały wyników. Poważny procent absolwentów szkól powszeclmych w każdym okupacyjnym roku szkolnym rozpoczynał naukę w tajnych gimnazjach ogólnokształcących.