51620

RBARYCZ-„UNIWERSYTET JAGJELLONSKI WŻYCIU NARODU POLSKI! GO”

1.    Uniwersytety dzisiejsze a dawniejsze

•    Uniwersytety dziś lejsze stanowią główne ogniska wiedzy i pracy naukowo -badawczej; są zarazem zakładami wyższego kształcenia, szkołami, które dają naukowe przygotowanie na potrzeby praktyczne i pnysposabiagązastępy inteligencji zawodowej. Praca badawcza, rozszerzanie poznania naukowego, przygotowanie naukowe i zawodowe młodego pokolenia do kierowniczych czynności w życiu zbiorowym -to jeden cel ksztakenia uniwersyteckiego Drugim jest jego funkcja społeczna -uniwersytetysą integralny częścią społeczeństwa, które je wytworzyło.

•    Szkolnictwo uniwersyteckie sięga swymi początkami wieków XII i XIII. Na jego powstanie złożyły się dwa czynniki: 1) nagłe i gwałtowna rozbudzenie s ię, po wielu wiekach niewiedzy, ciemności i zabobom, ciekawości intelektualnej w społeczeństwach europejskich objętych kulturą łacińską; 2) potrzeby i as piraqe życia zbiorowego.

•    S cholastyka; cztery główne działy nauki; koleb ka uniwersytetów ś redniowiecznych; gereza nazwy uniwersytet (studiimgenerale); podział uniwersytetu nafakultety^wydziały (jako zakład naukowy) oraz nacje (narodowości; jako korporacja nauczycieli i uczniów).

•    Wytworzyły się trzy typy szkół wyższych. Pierwszy stanowiły unńreisytety kanclerskie, zależna od kanclerza, czyli przedstawiciela kapituły katedralnej miejscowości, w której uniwersytet się znajdował; drugi - uniwersytety miejskie poddane kontroli władz miejskich, trzeci - unń/ersyt ety państwowe zakładane ra potrzeby państwa i bezpośrednio podległe władzy monarsze).

•    Domirującą rolę naukową i społeczny uniwersytetów podcięły dopiero dwa prądy XV i XVI wieku: renesans i reformacja. Od końca XVI wieku zaczął się przyjmować nowy typ organizacyjny - akademie, czyli towarzys twa naukowe, ześ rodkowujące swe wysiłki wyłącznie nab adaniach i pos tępię naukowym z pominięciem zadań kształcenia młodzieży.

2.    Polska v/ orbicie ruchu uniwersyteckiego do pokwy XIV wieku

•    Polska Mieszków i Bolesławów przez dłuższy czas pozostawała na uboczu życia umysłowego, niezdolna do rozwinięcia szerszej i skutecznej w tej dziedzinie inicjatywy. Polska leżała peryferyjnie w stosunku do dwóch głównych szlaków ówczesnych kultur: łacińskiej, zachodnioeuropejskiej i bizantyjskiej, wschodnioeuropejskiej.

•    Ruchuniwersytecki ogarr^ł Polskę swym oddziaływaniem niezwykle szybko. Pierwszych Polaków ze stopniami uniwersyteckimi spotykamy już od połowy XQ wieku. S tudia i wyprawy po wiedzę wprowadziły ogromny przełom i zasadniczy wstrząs w życiu kulturalnym Polski, wydobywały ją z dotychczasowej bierności i izolacji, zblizałydo kultury zachódraoeuropejskiej, wnosiły trwałe wartości w ubogie dotąd życie umysłowe kraju, doprowadzając do powstania pierwszych ognisk i ośrodków kultury intelektu alrej w różnych częściach Polski: Gnieźnie, Poznaniu, Płocku, Legnicy, Wrocławiu, Brzegu, Sandomierzu, Krakowie.

•    Nieprzypadkowe też było wjbrarde Małopolski, a w szczególności Krakowa, ra główny punkt kultury uniwersyteckiej. Małopolska już w drugiej połowie IX wieku weszła w orbitę wyższej kultury umysłowej związanej z chrześcijaństwem Wciągu XI w. w Krakowie powstał wokół katedry wawelskiej zraczny ośrodek szkolny, wyposażony w rajpotrzebniejsze kodeksy gramatyczne iutwory literackie.

3.    Zakżenie Uniwersytet u Krakowskiego w 1364r.

•    Powstanie swe zawdzięczał Uniwersytet Krakowski znakomitemu władcy, ostatniemu Piastowi, Kazimierzowi Wielkiemu. Zdawał on sobie sprawę, że Polska rde będzie silra póki pozostawać będzie w bierności duchowej ime pokusi się o zdobycie samodzielności intelektualnej. Przed przyszłą uczelnią postawił jednocześnie cel państwowy - miałab yć os toją nowej myśli państwowej, idei zjednoczenia i pełnej suwerenności monarszej.

•    Założenie uniwersytetu rde należało do zadań łatwych. Trzeba było rajpierw uzyskać pozwolenie papieża i cesarza alb o co rajmniej jedrego z nich Poselstwo wysłane do nowego papieża Urbana V, w suplice (tj. prośbie) przedstawiorej z początkiem kwietnia 1363 roku, zaliczyło założenie uniwersytetu do

najżywotniejszych interesów Polski. Jako główny powód polano oddalenie Polski od najważniejszych ognisk cywilizacyjnych Zachodu. Wskazywano także ra wzgląd utylitarny - trud rości w podróżach studentów po światło wiedzy zagranicę. Dla pozyskania papieża wysunięto jeszcze jako argument cel misyjny. Poselstwo uzyskało tylko ogólrą zgodę papieską rde zdołało jedrak wydcbyć pozwolenia ra otwarcie uniwersytetu w zwykłej formie uroczystej.

1