52956

□    Sanctio - dyspozycje gwarantujące jej przestrzeganie

•    Rodzaje ustaw z uwagi na sankcję:

□    Perfecta (doskonałe) - posiada sankcję nieważności, która dotyka czynność wykonana wbrew postanowieniom ustawy a dodatkowo pociąga konsekwence karne

□    Minus auam perfecta (mniej doskonałe)- mimo wykonania czynności wbrew ustawie, uznaję się czynność za ważną, ale za jej sporządzenie przewiduje się sankcje karne

u Imperfecta (niedoskonałe)- ustawa pozbawiona jakiejkolwiek sankcji

•    Plebejusze mieli własne zgromadzenia - concilia plebis - obradujące pod przewodnictwem trybuna plebejskiego, podejmowane tam uchwały obowiązywały tylko plebejuszy ale od lex Hortensia (286 r. p.n.e.) obowiązywały wszystkich obywateli

•    Zgromadzenia ludowe jako ciała ustawodawcze funkcjonowały do czasów cesarza Nerwy (ok. 100 r. n.e.)

•    Zgromadzenia te wydały szereg ustaw, istotnych także dla prawa prywatnego, ale przede wszystkim ustawę XII Tablic ( spisana po długich walkach plebejuszy z patrycjuszami o spisanie prawa, sporządzona przez 10-cio osobowy zespół, którego zadaniem było spisanie prawa zwyczajowego, poza niewielka liczbą przepisów sakralnych, jej trzon stanowią przepisy świeckie, regulowała postępowanie sądowe i egzekucyjne, spadkobranie, ochronę własności, zobowiązania, mówiła o czynnościach prawnych i o prawie karnym; to zarodek wszelkich późniejszych praw dawnego Rzymu, najstarsze źródło prawa rzymskiego - pomijając legendarne ustawy królewskie, obejmowała wszelkie prawo ale nie była na wysokim poziomie legislacyjnym)

Edykt pretorski:

•    Wymiar sprawiedliwości (iurisdictio) w okresie republiki znajdował się w rękach konsula a od 367 r. p.n.e. w rękach pretora

•    W 242 r. p.n.e powołano pretora dla peregrynów - praetor peregrinus - a urząd już istniejący zmieniono na pretora miejskiego - praetor urbanus

•    Urząd pretora sprawowany był przez jeden rok

•    Pretor nie miał władzy ustawodawczej, ale wydawał na początku urzędowania własny edykt, w którym zawarł zasady, jakimi zamierzał się kierować podczas swojego jednorocznego urzędowania, niekiedy tworzył instytucje, których wcześniej nie było lub wykluczał niektóre przepisy (wyjście z użycia)

•    Treść edyktu podana do publicznej wiadomości na tablicy początkowo pretora nie wiązała, od 67 r. p.n.e. - lex Comelia - pretor związany tym, co przyrzekł w swoim edykcie

•    Obejmując urząd kolejny pretor przejmował główne zręby edyktu poprzednika - w ten sposób wykształciła się stała część edyktu - edictum tralaticium. do tego każdy pretor mógł dodać własne postanowienia podyktowane potrzebami obrotu prawnego - ta działalność pretorów wywarła w okresie przedklasycznym największy wpływ na rozwój prawa prywatnego

•    Edykt pełnił też rolę pomostu między prawem rzymskim a innymi prawami antycznymi, z których szereg instytucji przetransportowano na teren prawa rzymskiego

•    lus praetorium - prawo wytworzone w toku działalności pretorów, nie powstało ono drogą ustawodawczą, ale przez odpowiednie operowanie znajdującymi się w gestii pretora środkami procesowymi i sankcjami (to właśnie te dwie rzeczy były dostosowywane do potrzeb praktyki prawniczej i składały się na treść edyktu)

•    Pretor decydował czy może się toczyć proces, czy należy zagwarantować ochronę prawną

•    Budowa edyktu:

u Część normatywna - zawierała zapowiedzi udzielania ochrony procesowej w określonych sytuacjach

a Część formulama - w niej były zredagowane konkretne formuły, jakimi miały się strony posługiwać w toku procesu

2