53029

1. Pojęcie prawa

Rzymianie w odróżnieniu od wszystkich innych społeczeństw antycznych od niepamiętnych czasów odróżniali normy prawne od wszystkich innych norm postępowania i pojmowali je w sposób abstrakcyjny. Nie formułowali ich tez dla zdarzeń, które już miejsce, lecz ujmując je w sposób ogólny, precyzowali nakazy lub zakazy zachowań ludzkich w odniesieniu do zdarzeń, które miały dopiero nastąpić w przyszłości.

Sprawiedliwość pojmowano jako pojęcie absolutnie niezmienne. Nie było więc niczym gorszącym dla Rzymian, że jeden z mieszkańców Imperium, właściciel niewolników, korzystał w pełni z ogromnego bogactwa, a drugi mieszkaniec tego samego Imperium, będąc niewolnikiem, pozbawiony był wszelkich prawi traktowany był niemal na równi ze zwierzętami.

Znany był wśród Rzymian pogląd, iż prawo obowiązuje tak długo, póki nie zostanie uchylone. Świadomi też byli tego, że bezwzględne przestrzeganie prawa prowadzić może do bezprawia. Aby do tego nie doszło, nakazem samego prawa było też, aby je stosować w oparciu o zasady dobra, słuszności i humanizmu.

Prawem (przedmiotowym) był zgodny z zasadami słuszności i sprawiedliwości zespół reguł postępowania w społeczności zorganizowanej, uchwalony lub usankcjonowany przez tę społeczność, albo przez organ wyposażony we władzę legislacyjną, a których przestrzeganie gwarantowane było w zasadzie w drodze przymusu.