53046

c) Litis contestatio.

Rezultatem całokształtu czynności uczestników postępowania w fazie pierwszej było ustalenie treści formułki, którą pretor przekazywał powodowi./ Uwieńczeniem tego postępowania było jednak wręczenie jej przez powoda pozwanemu. W ten sposób strony ugruntowywały spór i dawały wyraz swej aprobacie co do wymienionego w formułce sędziego oraz zasad według których nastąpić miało rozstrzygnięcie sporu. Akt ten kończył postępowanie in iure i zwał się litis contestatio.

Dwa razy w tej samej sprawie strony nie mogły się procesować. Nową próbę w tym kierunku paraliżował pretor albo z urzędu albo uzupełniając formułkę nowym zarzutem procesowym.

W czasie ferowania wyroku moment litis contestatio był dla sędziego istotny z punktu widzenia ustalania stanu faktycznego jak i stanu prawnego, gdyż one stanowiły podstawę wyroku.

d) Budowa formułki procesowej

Rezultatem postępowania w fazie in iure była uzgadniana ze stronami i spisywana formułka.

Stanowiła ona dla sędziego program działania w fazie drugiej (apud iudicem) określając w sposób maksymalnie zwięzły warunki pod jakimi miał on zasądzić lub uwolnić pozwanego.

W budowie formułki Gaius wyodrębnia cztery części zwyczajne (intentio, demonstratio, condemnatio i adiudicatio) oraz dwie części nadzwyczajne (exceptio oraz praescriptio).

Intentio - jest częścią formułki, w której powód zawarł treść swego żądania.

Były i takie formułki, które składały się tylko z tej części. Żądanie powoda zawarte w intentio mogło być albo ściśle określone albo bliżej nieokreślone.

Demonstratio - otwierało ono formułki w których roszczenie opierało się na fakcie. Stanowiło ono zwięzły opis stanu faktycznego, tym samym bliższe określenie podstawy prawnej rządania.

Condemnatio - była alternatywnym upoważnieniem sędziego do zasądzenia albo uwolnienia pozwanego. Jej cechą charakterystyczną było to, że opiewała zawsze na pewną kwotę pieniężną.

Adiudicatio - występowała w powództwach działowych i zawierała upoważnienie sędziego do zniesienia współwłasności poprzez podział rzeczy wspólnej z możliwością dopłaty przy podziale fizycznym nierównym. Gdy rzecz była niepodzielna przez przysądzenie jej jednemu ze współwłaścicieli nakładało na niego obowiązek spłaty równowartości pozostałych udziałów.