53081

1. Władza ojcowska

Władza ojcowska (patria potestas) odgrywała szczególną rolę w prawie rzymskim. Tylko ten kto podlegał władzy ojcowskiej wchodził do jego rodziny, a jako taki po śmierci nabywał ustawowe prawo do spadku.

Ojciec decydował czy urodzone w jego małżeństwie dziecko ma podlegać jego władzy. Zakres władzy ojca był niemal nieograniczony, formalnie obejmował prawo życia i śmierci nad podległymi mu osobami. Ojciec mógł dziecko sprzedać, wyrażał zgodę na zawarcie małżeństwa, a mógł nawet w pewnych okolicznościach małżeństwo rozwiązać.

Pod władzę ojcowską wchodziły przede wszystkim dzieci zrodzone w prawnym małżeństwie. Za dzieci pochodzące z małżeństwa urodziły te, które urodziły się najwcześniej w 182 dniu po jego zawarciu i najpóźniej w 300 dni po jego rozwiązaniu. Pod władzę ojcowską w sposób sztuczny można było wejść przez przysposobienie, legitymację oraz conventio in manum.

Conventio in manum - to adopcja. Można było przysposobić (adoptować) osobę sui iuris. Akt ten ze względu na swoją wagę był dokonywany na zgromadzeniu ludowym i nazywał się arogacją. Przysposobiony z osoby sui iuris stawał się alieni iuris.

Legitymacja (legitimatio) - była nadaniem dziecku zrodzonemu w konkubinacie stanowiska dziecka pochodzącego z prawego małżeństwa. Następowało do w wyniku przekształcenia

Konkubinatu w prawne małżeństwo albo przez reskrypt cesarski.

Władza ojcowska mogła być dożywotnia. Mogła jednak ustać jeszcze za życia ojca. Powodowała to:

•    Utrata wolności przez ojca jak i przez dziecko.

•    Utrata przez jednego z nich obywatelstwa rzymskiego.

•    Ojciec tracił władzę nad córką obejmującą stanowisko westalki.

•    Ojciec tracił władzę nad synem, który osiągnął wysokie stanowisko kapłańskie.

•    Ojciec tracił władzę poprzez emancypację.

Emancypacja - wyzwolenie osoby wolnej znajdującej się pod władzą ojca w drodze czynności prawnej. Dochodziła do skutku przez pozorną trzykrotną sprzedaż syna osobie zaufanej w wyniku czego ojciec tracił swoją władzę. Po trzeciej sprzedaży kupujący syna remancypował przez co stawał się on osobą sui iuris.

Emancypowany wychodził z rodziny agnacyjnej ojca, tracił też początkowo ustawowe prawo do spadku po nim.