53517

•    tzw. siała norma przedstawicielstwa - ustalenie liczby mieszkańców na 1 mandat (np. w Polsce wiatach 1952-60);

•    tzw. jednolita norma przedstawicielstwa — ustalenie stałej liczby posłów i dopasowywanie tej liczby mandatów do aktualnej struktury ludności (a nie wyborców), wg. art. 137 ust. 1 ows dzieli się liczbę mieszkańców przez liczbę posłów w danym okręgu.

*    Sejm - wybory równe, Senat - nie (początkowo koncepcja związana z taką. samą reprezentacją, woiewództw. ale w nowej ordynacji rozdział mandatów pokierowany liczbą, ludności, z zastrzeżeniem, że województwo może zostać podzielone na mniejsze okręgi wyborcze, ale musi zostać zachowana w tamach województwa jednolita norma przedstawicielstwa)

*    w wyborach do Parlamentu Europejskiego - pominięto tą kwestię.

» stosunek zasady równości do biernego prawa wyborczego

*    każdy kto ma bierne prawo wyborcze, ma równe prawo zostania kandydatem;

*    granice dopuszczalnego zróżnicowania sytuacji prawnej partu możliwe jest z uwzględnieniem zasady proporcjonalnej równości szans; w sferze prawnej żadne uprzywilejowanie kandydatów nie może mieć miejsca (wyrok TK z 1994 r.), natomiast w sferze działań niepaństwowych (np. wewnątrz partyjnych) jest do pewnego stopnia dopuszczalne.

ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI - oznacza, że wyborca oddaje swó| głos na osobę/y, które mają być wybrane, tzn. decyduje bezpośrednio o składzie organu przedstawicielskiego; zakaz organizowania wyborów na zasadzie wielostopniowości. Zasada ta dotyczy w Polsce wszystkich procedur wyborczych, natomiast system pośredni jest typowy dla organizacji społecznych, stowarzyszeń, partii politycznych, itp.

» w latach 1993-1997 - lista ogólnopolska - pewna modyfikacja zasady pośredniości; zniesiona w 2001 r.

» głosować można tylko osobiście, a nie przez e-mail, czy pocztę —* kwestia sporna czy jest to element zasady bezpośredniości, czy odrębny problem techniki głosowania?

ZASADA TAJNOŚCI GLOSOWANIA - oznacza zagwarantowanie każdemu obywatelowi, że treść jego decyzji nie będzie mogła być ustalona i ujawniona i pełni istotną rolę gwarancyjną, będąc jednocześnie powiązana z zasadą wolność i wyborów.

» ma charakter bezwzględny - tzn. stanowi obowiązek, a nie uprawnienie wyborcy —* doświadczenia PRL, kiedy to listami bez skreśleń i różnymi naciskami, spowodowano powstanie obawy przed korzystaniem z kabin. Od 1989 r. istnieje obowiązek tajnego głosowania i jest on jednolity dla wszystkich procedur (patrz art. 68 ust. 4 i 5, art 61 ust. 1, art. 66 ust 1 ows).

» gwarancje zasady tajności:

*    karty do głosowania muszą być jednakowe;

*    nakaz urządzenia odpowiedniej ilości kabin;

*    przygotowania odpowiedniej ilości przyborów do pisania;

*    wejście do kabiny tylko samemu;

*    osobiste wrzucenie karty do urny;

*    art 251 § 2 kk - przestępstwem jest zapoznanie się z treścią głosu wbrew woli głosującego.

» pewnym zakłóceniem tej zasady jest sposób zgłaszania kandydatów - konieczność przedstawienia list poparcia.

ZASADA PROPORCJONALNOŚCI - odnosi się do sposobu ustalania wyniku wyborów » zasada większości względnej — ten co uzyskał największą liczbę głosów, został wybrany oraz zasada większości bezwzględnej - wymóg uzyskania więcej niż 50% poparcia —» ułatwia wyłonienie efektywnego parlamentu, ale może być on niereprezentatywny, gdyż system ten preferuje dwupartyjność.

» zasada proporcjonalności - daje większą reprezentatywność, gdyż mandaty przydzielane są proporcjonalnie do odsetka głosów, jakie uzyskały poszczególne partie. System proporcjonalny wymaga tylko jednej tury wyborów, ale okręgi muszą być wielomandatowe (im więcei mandatów tym większa proporcjonalność).

» sposoby rozdzielania głosów w systemie proporcjonalnym - wymaga skomplikowanych obliczeń matematycznych, stąd powstał szereg systemów: Hare’a (Hare-Niemeyera), Hagenbacha-Bischoffa, St. L:ęue, d'Honda.