Gry i zabawy dydaktyczne, ich rola i znaczenie w procesie kształcenia
Gra dydaktyczna to rodzaj metod nauczania należących do grupy metod problemowych (sposób nauczania i uczenia się , którego osnowę stanowi rozwiązywanie przez uczniów zagadnień praktycznych i teoretycznych .. (W.Okoń , 1981) i organizujących treści kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk , sytuacji lub procesów w celu zbliżenia procesu poznawczego uczniów do poznania bezpośredniego dzięki dostarczeniu okazji do manipulowania modelem. (K.Kruszewski).
Gra według (W.Okoń,1981) słownika pedagogicznego jest odmianą zabawy, polegającą na respektowaniu ściśle ustalonych reguł, przyzwyczajając do przestrzegania tych reguł.
Gra spełnia ważne funkcje wychowawcze:
Uczy poszanowania przyjętych norm
Umożliwia współdziałanie
Sprzyja uspołecznieniu
Uczy zarówno wygrywania ,jak i przegrywania
Wyróżniamy gry:
1. gry dydaktyczne - które wymagają wysiłku myślowego
2. gry ruchowe i sportowe - oparte na wysiłku fizycznym, pomagające skoordynować ruchy, nabrać wiary we własne możliwości i zdolności organizmu
3. gry terenowe - które wymagają specjalnego przygotowania
4. gry harcerskie
5. gry wojskowe
6. inne...
Kolejną definicją gry, czyli odmiany zabawy może być działalność wykonywana dla przyjemności, którą sama sprawia; prócz praca której celem jest zmiana otaczającej rzeczywistości i uczenia się , mającego na celu zmianę podmiotu - trzeci podstawowy rodzaj działalności ludzkiej.Zabawa jest główną formą aktywności dzieci. Młodzież i dorośli zajmują się nią w czasie wolnym od nauki i pracy.
Istnieje wiele różnych teorii zabaw:
pierwszą z nich stworzył Froebel: uważał on zabawę za przejaw potrzeby wyrażania się dziecka istnieją też między innymi teorie:
1. wytchnienia po działalności niezababowej (M. Lazarus)
2. nadmiaru energii (H.Spencer)
3. ćwiczenia funkcji w celu przygotowania się do walki o byt (K. Groos)
4. przygotowanie do pracy (S.Rubinsztajn)
· według współczesnych poglądów zabawa pełni wiele różnych funkcji:
1. umożliwiając zaspokajanie różnych , indywidualnych potrzeb i zainteresowań
2. ułatwia dziecku wchodzenie w życie społeczne
3. poznawanie rzeczywistości i dostosowywanie jej do własnych potrzeb.
Spośród wielu podziałów zabaw najczęstszy jest podział na zabawy:
-tematyczne
-konstrukcyjne
-dydaktyczne
-ruchowe
Zabawa tematyczna-inaczej zwana zabawą twórczą. Jest to zabawa w granie roli, umożliwiająca dzieciom fikcyjne spełnianie społecznych funkcji, wykonywanych przez przedstawicieli różnych zawodów; zrealizowanie przyjętej roli lekarza, kierowcy ,nauczyciela, górnika staje się dla dzieci osiągnięciem celu i przyczyną wywołanego przez to zadowolenia. Zabawy tematyczne szczególnie absorbują dzieci w wieku przedszkolnym. Zabawa konstrukcyjna- zabawa polegająca na budowaniu różnych obiektów, z klocków lub innych elementów, np. domów, zagród, maszyn, środków lokomocji, itd. Zabawy konstrukcyjne doprowadzane do końca przyzwyczajają dzieci do wykonywania zadań, przygotowując w te sposób do pracy.
Zabawa dydaktyczna- zabawa według wzoru opracowanego przez dorosłych,prowadząca z reguły do rozwiązania jakiegoś złożonego w niej zadania ; najczęściej gra umysłowa, której celem jest rozwijanie zdolności poznawczych. Do zabaw dydaktycznych zalicza się między innymi :
· loteryjki
· układanki
· rebusy
· krzyżówki
· gry stolikowe: chińczyk , domino, warcaby
Zabawa ruchowa-(gra ruchowa)-zabawa wymagająca od uczestników częstych zmian miejsca, stosowanie do obowiązujących reguł ,w szczególnym stopniu rozwijająca funkcje motoryczne dzieci i młodzieży, oraz wdrażająca do przestrzegania obowiązujących reguł.
Do zabaw ruchowych zalicza się między innymi:
· gry w berka
· komórki do wynajęcia
· gra w klasy
· gra w dwa ognie
Po przedstawieniu definicji i po sklasyfikowaniu zabaw ,chciałabym skupić swoją uwagę na zabawach i grach dla najmłodszych, to znaczy dzieci w wieku przedszkolnym(od 3 do 7 lat).
Zabawy dydaktyczne w tym wieku :
- kształtują oraz przyśpieszają rozwój umiejętności porozumiewania się z otoczeniem przez rozszerzanie jeszcze skromnego zasobu słów , którymi dzieci się posługują
- ugruntowują pojęcia
- utrwalają wiadomości uzyskane drogą własnych doświadczeń w toku zabaw i zajęć
- ćwiczą funkcje umysłowe i rozwijają uzdolnienia.
- ponadto wywierają one poważny wpływ na zdyscyplinowanie dzieci.
Zabawami dzieci można kierować bezpośrednio i pośrednio , w zależności od tego , w czyim ręku pozostaje kierownictwo zabaw , zmieniają się ich właściwości , oraz wpływ na rozwój i zachowanie się dzieci .
W przedszkolu wyróżniamy :
a) zabawy nie wyuczone, które dzieci podejmują z własnej inicjatywy i kierują ich przebiegiem samorzutnie (tzn. zabawy dowolnie wybrane).
b) Zabawy inicjowane i kierowane przez wychowawców (zabawy i gry dydaktyczne ,oraz zabawy ruchowe ).
c) Fragmenty zabaw dydaktycznych wplecione w przebieg zajęć.
Charakterystyczne cechy zabaw lub gier dla dzieci w różnym wieku:
· Czasu trwania zabawy , gry
· Liczby uczestników
· Tematyki na której opiera się treść gry ,zabawy
· Rodzaj i ilość zadań , oraz tempa ich wykonywania
· Jakości i ilości obowiązujących w grze ,zabawie prawideł
· Stosunków i zależności między dziećmi w toku rozwijającego się przebiegu zabawy
· Sposobu wprowadzania i kierowania zabawą przez wychowawczynię.
W przykładach zabaw dla dzieci młodszych, zwłaszcza 3-letnich czas trwania poszczególnych zabaw wynosi 3 do 5 minut.
Dzieci powyżej 4 do 7 lat, ich czas trwania zabawy przedłuża się do 20-25 minut.Liczba uczestników zabawy dla najmłodszych wynosi 3-8 osób. Istnieją gry lub zabawy gdzie ilość dzieci dochodzi do 30 uczestników.Tematyka gier lub zabaw, które utrwalają wiadomości o otoczeniu ograniczona jest w grupie najmłodszej do tego co im najbliższe: dom, przedszkole , ubranie, zabawki , zwierzęta domowe, czynności typu: spanie, jedzenie. Z wiekiem -w grupach starszych zainteresowania szersze.Żądanie wykonania zadań w szybszym tempie jest możliwe w grupach starszych wiekowo. (Zofia Bogdanowicz,1968).
PRZYKŁADOWE GRY I ZABAWY DLA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM:
1.”Zgaduj zgadula”- gra ta ma na celu sprawdzenie i utrwalenie wiadomości dzieci o otoczeniu , oraz przypomnienie niektórych prawideł zachowania się.(6 lat)
POMOCE. a)Plansza-karton o wymiarach 25x25 cm, na nim zbiegające się na środku kwadratu 4-6 dróg -każda składająca się z 6 kółek w innym kolorze. Wymiar kółek ok. 1,5 cm. U zbiegu dróżek żółte , dwu - krotnie większe kółko, b)4-5 pionków, dowolnego kształtu. c) Kartka z wynotowaną serią pytań. d) Bączek.
LICZBA UCZESTNIKÓW I MIEJSCE ZABAWY. 4-6 dzieci . Przebieg gry miejsce przy stoliku na sali lub na otwartym terenie.
PRZEBIEG GRY. Dzieci otrzymują po jednym pionku. Ustawiają każdy przed jedną z obranych dróg. Wychowawczyni nakręca bączek na środku stolika. Gdy się przewróci , to dziecko ku któremu zwrócił się jego zaostrzony koniec rozpoczyna grę odpowiadając na pierwsze postawione pytanie. Następne pytania stawia się kolejno każdemu z dzieci po jednym. Jeżeli ktoś nie umie znaleźć odpowiedzi , lub daje odpowiedź niewłaściwą wówczas jego pionek pozostaje na uprzednio zajmowanym miejscu a to samo pytanie może być postawione jednemu z następnych uczestników gry. Kto dał najwięcej trafnych odpowiedzi ten najszybciej wygrywa.
PRZYKŁADY PYTAŃ :
1) Jaki kolor światła pozwala na przejście przez jezdnię ?
2) Co zrobisz z papierkiem od cukierka , gdy jesteś na ulicy ?
3) Usiadłeś w autobusie. Wchodzi staruszka. Co zrobisz ?
4) Płaszczyk zimowy się zabrudził. Gdzie go mama zaniesie ?
5) Ściany w mieszkaniu są brudne , kto je odnowi ?
6) Wymień dwie marki samochodów.
7) Wymień dwa różne pojazdy do przewożenia ludzi w dużym mieście.
8) Jakiego koloru jest kwiat maku polnego ?
9) Co lubi jeść królik ?
10) Jak nazywa się ktoś kto prowadzi pociąg ?
11) Jak się nazywa ktoś kto kieruje okrętem ?
12) Nazwij zwierze które żyje tylko w wodzie
2. „Wyścig chorągiewek” - gra polegająca na szybkim spostrzeganiu jednakowych barw. Pozwala poznać , bądź zapamiętać wcześniej poznane kolory. Wdrażanie do zespołowego podejmowania zadania. ( 6 lat )
POMOCE. a) Kartoniki o wymiarach 6x4 cm w czterech barwach ( niebieskie , żółte , zielone i czerwone ). Każdy kolor w ilości równającej się około ¼ liczby dzieci w grupie. b) Cztery chorągiewki w tych samych kolorach.
LICZBA UCZESTNIKÓW I MIEJSCE ZABAWY. Cała grupa. Przebieg zabawy na sali , lub na otwartym terenie na trawniku.
PRZEBIEG GRY. Czworo dzieci otrzymuje po jednej chorągiewce odmiennego koloru. Pozostałym rozdaje się potasowane barwne kartoniki. Dzieci z kartonikami w ręku siadają w odstępach tworząc półkole. Dzieci z chorągiewkami zajmują miejsca naprzeciw półkola. Na dany przez wychowawczynię znak dwoje dzieci z chorągiewkami ( np. zieloną i czerwoną ) wstaje. Jedno z nich kieruje się ku prawej zewnętrznej stronie półkola , drugie ku lewej. Każde z nich wręcza chorągiewkę temu dziecku , które trzyma w ręku tej samej barwy kartonik a następnie wraca na swoje miejsce. Po otrzymaniu chorągiewki dane dziecko powinno się natychmiast podnieść i przekazać ją najbliższemu sąsiadowi , który posiada również tej samej barwy kartonik , samo wraca na poprzednie miejsce. Odbiorca kierując się tym samym założeniem zanosi chorągiewkę do następnego uczestnika. Wygrywa ta gromadka dzieci która mając tego samego koloru potrafi pierwsza doprowadzić „swoją” chorągiewkę do punktu wyjściowego , to znaczy do rąk dziecka które ją otrzymało z rąk wychowawczyni na początku gry.
PRAWIDŁA. Koło należy obiegać tylko od strony zewnętrznej. Wygrana zależy od sprawności wszystkich uczestników , którzy mają kartoniki w kolorze dwóch krążących chorągiewek. Wygrywa zespół - nie pojedyncze dziecko.
3. „Ciepło - zimno” - zabawa , która pozwala odróżnić czy ktoś jest bliżej czy dalej od przedmiotu.
POMOCE. Przedmiot do chowania niezbyt dużych rozmiarów , np. samochodzik , miś , łódeczka.
LICZBA UCZESTNIKÓW I MIEJSCE ZABAWY. Cała grupa lub mniejsza gromadka. Przebieg zabawy na sali lub na otwartym terenie.
WPROWADZENIE WSTĘPNE. Wychowawczyni wyjaśnia że przedmiot będzie schowany i że dzieci będą mówiły czy ktoś kto wędruje , szukając go po sali , jest od niego blisko czy daleko. Jeżeli jest daleko powiedzą zimno , gdy się przybliży powiedzą ciepło , a gdy będzie bardzo blisko powiedzą gorąco.
PRZEBIEG ZABAWY. Jedno z dzieci opuszcza salę. Pozostałe wybierają kryjówkę. Po wezwaniu szukającego , dzieci kierują od początku do końca jego krokami. Jeśli w zabawie bierze udział liczniejsza gromadka, wychowawczyni wyznacza kolejno po kilkoro dzieci do pełnienia kierowniczej funkcji.
4. W wolnych chwilach proponuję grę „Wyjaśnianie definicji”.
W grze biorą udział trzy osoby , które otrzymują taki sam zestaw haseł , ich zadaniem jest wymyślenie jak najśmieszniejszej definicji.
PRZYKŁADOWE HASŁA :
· BAMBOCJADA -
· MARSPIKIEL -
· PATATAJNIK -
· PUCYNEK -
· SARGASSO -
autor: Dawid Góral
Bibliografia: :
1. Wincenty Okoń ( 1981 ) „Słownik pedagogiczny”Wydawnictwo Naukowe , W-wa
2. Zofia Bogdanowicz ( 1968 ) „Zabawy dydaktyczne dla przedszkoli” , Państw. Zakłady Wydaw. Szkolnych
3. Krzysztof Kruszewski ( brak danych - ksero ).