Zespół Szkół Specjalnych

w Karnowie

PROGRAM NAUCZANIA GEOGRAFII

ZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA

SPECJALNA

Wariant: 2 godziny w cyklu kształcenia

Opracowała: Lidia Loranc

CELE EDUKACYJNE

1. Pogłębianie wiedzy o poszczególnych elementach środowiska przyrodniczego.

2. Budzenie zainteresowania szeroko rozumianą przestrzenią geograficzną (własnym regionem, terytorium Polski, Europy, świata) oraz przygotowanie do swobodnego poruszania się w niej.

3. Kształtowanie w uczniach poszanowania innych narodów, systemów wartości i sposobów życia.

4. Kształtowanie poczucia odpowiedzialności za swoje środowisko życia (geograficzne i społeczne), gotowości uczestniczenia w rozwiązywaniu problemów swojej społeczności.

5. Uświadomienie wartości, jaką jest własny region i kraj oraz ich dziedzictwo kulturowe.

6. Kształtowanie umiejętności korzystania z mapy w różnych sytuacjach życiowych.

7. Rozumienie potrzeby współpracy i dialogu między różnymi krajami.

8. Ukształtowanie podstawowych pojęć geograficznych, zgodnie z możliwościami intelektualnymi uczniów, na podstawie zdobytych wiadomości.

Zadania szkoły

Stwarzanie uczniom sprzyjających warunków do:

1. Korzystania z możliwie różnorodnych źródeł wiedzy geograficznej, w tym z własnych obserwacji terenowych.

2. Umożliwienie samodzielnego zdobywania wiedzy.

3. Kształtowania postawy szacunku dla przyrody.

TREŚCI KSZTAŁCENIA

L.p.	Treści kształcenia - działy -	Uszczegółowione treści kształcenia	Treści wychowania
I.	Geografia jako nauka.	Zarys historii geografii, geneza pojęcia geografia. Najsłynniejsi podróżnicy i ich osiągnięcia. Podział geografii. Źródła informacji geograficznej. Mapa i jej elementy. Podział map i ich zastosowanie.	Kształtowanie krytycznej postawy wobec źródeł informacji. Rozbudzanie zainteresowań i aktywności poznawczej.
II.	System przyrodniczy Ziemi.	Geneza i podział skał. Zewnętrzne i wewnętrzne czynniki kształtujące powierzchnię Ziemi. Budująca i niszcząca działalność tych czynników. Lądowe wody powierzchniowe. Zasoby wodne na świecie. Składniki klimatu, czynniki klimatotwórcze. Strefy klimatyczne świata. Typy gleb. Czynniki glebotwórcze. Formacje roślinne świata. Znaczenie lasów na Ziemi. Fauna Ziemi. Klęski żywiołowe na Ziemi.	Kształtowanie przekonania o potrzebie współdziałania w zakresie zapobiegania i likwidacji skutków działalności sił natury.
III.	Wpływ człowieka na środowisko przyrodnicze.	Zasoby odnawialne i nieodnawialne. Wpływ cywilizacji na środowisko przyrodnicze. Źródła zanieczyszczenia wód. Znaczenie wód w życiu człowieka. Źródła zanieczyszczeń powietrza. Wpływ zanieczyszczonego powietrza na środowisko. Degradacja powierzchni Ziemi. Działanie ograniczające ilość odpadów. Niszczenie i degradacja roślinności. Kwaśne opady. Inne rodzaje zagrożeń środowiska: hałas, smog, stres, promieniowanie.	Uświadomienie potrzeby racjonalnego wykorzystywania zasobów ze szczególnym uwzględnieniem tych nieodnawialnych. Kształtowanie poczucia odpowiedzialności za ochronę środowiska przyrodniczego i zachowanie go w jak najmniej zmienionym stanie.
IV.	Współczesny świat.	Istota procesu globalizacji. Rozwój koncernów międzynarodowych - przejawy globalizacji w codziennym życiu. Wybrane konflikty zbrojne na świecie. Światowy terroryzm. Najważniejsze organizacje integracyjne na świecie.	Kształtowanie przekonań o współodpowiedzialności społeczności światowej za bezkonfliktowy rozwój i postęp cywilizacyjny.
V.	Geografia społeczno - ekonomiczna.	Zróżnicowanie rozmieszczenia ludności świata. Wzrost liczby ludności świata. Procesy urbanizacyjne na świecie. Największe miasta na Ziemi. Główne religie na świecie. Najważniejsze języki świata. Przyrost naturalny. Wyż i niż demograficzny. Model współczesnej rodziny. Migracje - rodzaje, kierunki, przyczyny. Zjawisko bezrobocia w gospodarce rynkowej. Poziom bezrobocia w Polsce. Gospodarka żywnościowa. Główne uprawy rolnicze. Podział administracyjne Polski. Stan polskiego przemysłu. Okręgi przemysłowe w Polsce. Komunikacja - transport i łączność. Wady i zalety poszczególnych rodzajów transportu. Lesistość Polski. Znaczenie gospodarcze lasów. Rybołówstwo i rybactwo. Rozwój usług na świecie i w Polsce. Regiony turystyczne Polsce i w Europie. Infrastruktura turystyczna. Polska i Unia Europejska.	Kształtowanie przekonania i jedności gatunku ludzkiego, mimo jego zróżnicowania rasowego i religijnego. Uświadomienie współistnienia społeczności o odmiennych kulturach.
VI.	Geografia fizyczna Polski.	Polska w Europie. Położenie obszar i granice Polski. Zróżnicowanie rzeźby terenu Polski. Pasowy układ rzeźby powierzchni Polski. Główne regiony geograficzne Polski. Cechy klimatu Polski. Sieć hydrograficzna Polski. Zespoły roślinne Polski. Skład gatunkowy polskich lasów. Parki narodowe Polski. Fauna Polski. Zagrożone gatunki fauny.	Kształtowania przekonania o niepowtarzalności krajobrazu Polski.

PROCEDURY OSIĄGNIĘCIA CELÓW

Środki dydaktyczne

Ważnym celem w nauczaniu geografii jest kształcenie u uczniów umiejętności korzystania z różnorodnych źródeł informacji geograficznych takich jak: podręcznik, mapy, atlasy geograficzne, encyklopedie, słowniki, programy komputerowe (animacje interakcyjne, atlasy komputerowe), prasa, telewizja, Internet.

Na zajęciach w pracowni istotne jest korzystanie z różnego rodzaju map ściennych. Można również wykorzystać inne pomoce dydaktyczne, np. kompas, globus, telewizor i video, okazy skał, ilustracje, roczniki statystyczne. Środki dydaktyczne umożliwiają uczniom upośledzonym umysłowo nabycie wyobrażeń adekwatnych do rzeczywistości, co wpływa na proces kształtowania pojęć geograficznych.

Metody nauczania

Nauczyciel geografii powinien wykorzystywać różnorodne metody pracy, zależne od omawianego tematu, stawianych celów oraz możliwość intelektualnych uczniów. Należy pamiętać o zasadzie indywidualizacji, która dotyczy każdego ucznia.

Uczeń może kształtować umiejętności tylko poprzez własne działanie. Dlatego ważną rolę w nauczaniu geografii muszą odgrywać metody samodzielnej pracy (z mapą, podręcznikiem, atlasem geograficznym, itp.), metody pracy problemowej w zespołach, ćwiczenia, gry dydaktyczne.

W doborze metod kształcenia wskazane jest wykorzystanie metod aktywizujących, np. „burza mózgów”, metoda projektu, dyskusja, analiza SWOT i ograniczenie metod podających.

Sprawdzanie osiągnięć uczniów

Ocena jest ważnym elementem procesu dydaktycznego. Pełni rolę diagnostyczną zarówno dla ucznia, jak i nauczyciela. Przy wystawianiu oceny należy wziąć pod uwagę indywidualne osiągnięcia ucznia, zdobyte przez niego umiejętności i zdolności. Nie ma uniwersalnego narzędzia oceny uczniów upośledzonych umysłowo. Testy, sprawdziany, wypowiedzi ustne, prace domowe, powinny być urozmaicone kontrolą ucznia przeprowadzoną w formie zabawowej np. konkursy, gry dydaktyczne, itp. Nie należy również ograniczać się do sprawdzania poziomu wiadomości i oceniać także poziom umiejętności.

KLASA I

Dział	Temat	Wymagania programowe		Uwagi
					Podstawowe	Ponadpodstawowe
	I. Geografia jako nauka	1. Poznajemy historię geografii.	Uczeń: - przedstawi genezę pojęcia geografii, - wskaże twórców geografii.	Uczeń: - wymieni najsłynniejszych podróżników i ich osiągnięcia, - przedstawi krótko zarys historii geografii.
		2. Szczegółowy podział geografii.	Uczeń: - wyjaśni pojęcie geografia, - przedstawi i opisze podział geografii na regionalną i ogólną oraz fizyczną i społeczno-ekonomiczną.	Uczeń: - przedstawi szczegółowy podział geografii.
		3. Źródła informacji geograficznej.	Uczeń: - wskaże podstawowe źródło informacji geograficznej, - wymieni źródła informacji geograficznej.	Uczeń: - scharakteryzuje wybrane źródła informacji geograficznej.
		4. Mapy geograficzne	Uczeń: - wyjaśni termin: mapa, - wymieni elementy mapy, - dokona podziału map ze względu na treść.	Uczeń: - dokona podziału map ze względu na przeznaczenie, - przedstawi praktyczne znaczenie map.
	II. System przyrodniczy Ziemi	5. Podział skał i ich wykorzystanie	Uczeń: - uczeń wyjaśni pojęcia: skała, minerał, - przedstawi podział skał (magmowe, osadowe, metamorficzne).	Uczeń: - wymieni przykłady takich skał, - wymieni i zlokalizuje ważniejsze surowce mineralne Polski.
		6. Zewnętrzne procesy geologiczne a ukształtowanie powierzchni Ziemi.	Uczeń: - wymieni zewnętrzne procesy geologiczne, - rozpozna na ilustracjach procesy niszczące i budujące.	Uczeń: - scharakteryzuje zewnętrzne procesy geologiczne, - opisze rzeźbotwórczą działalność wody i wiatru.
		7. Wewnętrzne procesy geologiczne	Uczeń: - wymieni wewnętrzne procesy geologiczne, - poda przykłady budującej i niszczącej działalności tych procesów na powierzchnię Ziemi.	Uczeń: - scharakteryzuje wewnętrzne procesy geologiczne, - oceni skutki katastrof wywołanych trzęsieniami Ziemi.
		8.Powtórzenie wiadomości i utrwalenie umiejętności
		9.Sprawdzian z działów: Geografia jako nauka. System przyrodniczy Ziemi - cz.1
		10.Omówienie sprawdzianu
		11. Zasoby wodne hydrosfery	Uczeń: - wyjaśni pojęcie hydrosfera, - wymieni rodzaje wód na Ziemi, - poda nazwę najdłuższej rzeki i największego jeziora na świecie.	Uczeń: - wskazuje na mapie największe jeziora, rzeki, morza, - przedstawi schemat krążenia wody w przyrodzie.
		12. Klimat - czynniki klimatotwórcze.	Uczeń: - wyjaśni pojęcia: pogoda, klimat, - wymieni czynniki klimatotwórcze.	Uczeń: - wyjaśni, dlaczego prognozowanie pogody ma tak duże znaczenie w życiu człowieka, - poda przykłady wpływu czynników klimatotwórczych na klimat.
		13. Strefowość klimatyczna Ziemi - klimaty Ziemi.	Uczeń: - wymieni pięć podstawowych stref klimatycznych Ziemi, - wskaże różnice między klimatem morskim i kontynentalnym.	Uczeń: - wskaże na mapie strefy klimatyczne Ziemi, - charakteryzuje strefy klimatyczne Ziemi.
		14.Gleba, typy gleb. Czynniki glebotwórcze.	Uczeń: - wyjaśnia pojęcia: gleba, profil glebowy, - wymienia typy gleb, - wymienia czynniki glebotwórcze.	Uczeń: - przedstawi schemat profilu glebowego, - wskazuje na mapie typy gleb.
		15. Najważniejsze formacje roślinne świata. Fauna Ziemi	Uczeń: - wymienia główne formacje roślinne świata, - wymienia typowe rośliny poszczególnych stref roślinnych świata.	Uczeń: - wskazuje na mapie formacje roślinne świata, - określa znaczenie lasów na świecie, - wymieni czynniki wpływające na rozmieszczenie fauny na świecie.
		16. Klęski żywiołowe na Ziemi	Uczeń: - wyjaśni pojęcia: klęska żywiołowa, tsunami, cyklon, - wymieni klęski żywiołowe występujące na Ziemi.	Uczeń: - opisze skutki poszczególnych klęsk żywiołowych, - wskaże na mapie obszary występowania wybranych klęsk żywiołowych.
		17.Powtórzenie wiadomości i utrwalenie umiejętności
		18.Sprawdzian z działu: System przyrodniczy Ziemi - cz.2
		19.Omówienie sprawdzianu
	III. Wpływ człowieka na środowisko przyrodniczego	20. Wpływ cywilizacji na środowisko przyrodnicze	Uczeń: - wyjaśni pojęcie zasoby naturalne, substancje toksyczne, - dokona podziału zasobów na odnawialne i nieodnawialne.	Uczeń: - poda i opisze przykłady wpływu cywilizacji na środowisko, - wskaże skutki rabunkowej gospodarki człowieka w swoim regionie i Polsce.
		21. Zanieczyszczenia wód na Ziemi	Uczeń: - wyjaśni na czym polega zanieczyszczenie wód, - wymieni źródła zanieczyszczeń wód.	Uczeń: - uzasadni konieczność ochrony wód na Ziemi, - przedstawi znaczenie wód w życiu człowieka.
		22. Zanieczyszczenie powietrza	Uczeń: - wymieni źródła zanieczyszczeń powietrza, - poda sposoby ograniczenia zanieczyszczeń powietrza.	Uczeń: - przedstawi wpływ zanieczyszczonego powietrza na środowisko. - poda sposoby ograniczenia zanieczyszczeń powietrza.
		23. Degradacja powierzchni Ziemi	Uczeń: - wyjaśni znaczenie terminów: degradacja, rekultywacja, odpad, - wskaże główną przyczynę degradacji powierzchni Ziemi.	Uczeń: - wymieni przykłady ochrony powierzchni Ziemi, - wskaże działania ograniczające ilość odpadów.
		24. Degradacja świata roślinnego i zwierzęcego	Uczeń: - wymieni przyczyny niszczenia roślinności na kuli ziemskiej, - wymieni funkcje lasu.	Uczeń: - wyjaśni wpływ kwaśnych opadów na przyrodę i człowieka, - przedstawi wpływ turystyki na środowisko przyrodnicze.
		25. Inne rodzaje zanieczyszczeń środowiska	Uczeń: - wyjaśni pojęcia: smog, recykling, decybele, - wymieni skutki hałasu, - wymieni przykłady działań ograniczających hałas.	Uczeń: - wymieni źródła promieniowana elektromagnetycznego, - oceni wpływ stresu na zdrowie człowieka.
		26.Powtórzenie wiadomości i utrwalenie umiejętności
		27.Sprawdzian z działu: Wpływ człowieka na środowisko przyrodnicze.
		28.Omówienie sprawdzianu
	IV. Współczesny świat	29.Procesy globalizacji gospodarki światowej	Uczeń: - wyjaśni znaczenie terminu globalizacja, - podaje nazwy znanych koncernów międzynarodowych.	Uczeń: - wyjaśni dlaczego wielkie korporacje przenoszą produkcję do ubogich krajów, - wskaże przykłady globalizacji w skali międzynarodowej.
		30. Przyczyny i sutki konfliktów zbrojnych na świecie.	Uczeń: - wymieni obszary konfliktów na świecie, - wymieni przyczyny konfliktów.	Uczeń: - wskaże na mapie obszary konfliktów na mapie, - uzasadni konieczność rozwiązywania konfliktów metodami pokojowymi.
		31. Największe organizacje integracyjne na świecie	Uczeń: - wymieni nazwy najważniejszych organizacji integracyjnych na świecie, - wymieni funkcje jakie spełniają te organizacje.	Uczeń: - wyjaśni na czym polega działalność innych organizacji integracyjnych.
		32.Powtórzenie wiadomości i utrwalenie umiejętności
		33.Sprawdzian z działu: Współczesny świat.
		34.Omówienie sprawdzianu.

KLASA II

Dział	Temat	Wymagania programowe		Uwagi
					Podstawowe	Ponadpodstawowe
	I. Geografia społeczno-ekonomiczna	1. Przyrodnicze i ekonomiczne czynniki rozmieszczenia ludności świata.	Uczeń: - wyjaśni znaczenie terminu gęstość zaludnienia, - wymieni czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze zróżnicowania rozmieszczenia ludności świata.	Uczeń: - wskaże na mapie obszary najgęściej i najrzadziej zaludnione, - wyjaśni uwarunkowania zaludnienia tych obszarów.
		2. Procesy urbanizacyjne w Polsce i na świecie.	Uczeń: - wyjaśni pojęcia: miasto, aglomeracja monocentryczna i policentryczna, urbanizacja, strefa podmiejska, - wymieni funkcje miast.	Uczeń: - wskaże pozytywne i negatywne skutki urbanizacji, - wskaże na mapie największe miasta na świecie.
		3. Zróżnicowanie kulturowe ludności świata.	Uczeń: - wymieni najważniejsze religie świata, - wymieni najważniejsze języki świata.	Uczeń: - wskaże na mapie rozmieszczenie najważniejszych religii świata, - poda przykłady wpływu religii na życie mieszkańców w różnych częściach świata.
		4. Demograficzne zróżnicowanie społeczeństw	Uczeń: - wyjaśni pojęcia: przyrost naturalny, wyż i niż demograficzny, - wymieni kraje o największym przyroście naturalnym.	Uczeń: - wymieni przykłady działań mających zachęcić społeczeństwo do zwiększenia liczby urodzeń, - scharakteryzuje model współczesnej Polskiej rodziny.
		5. Migracje - kierunki i przyczyny	Uczeń: - wyjaśni pojęcia: migracja, emigracja, imigracja, - dokona podziału na migracje wewnętrzne i zewnętrzne.	Uczeń: - wskaże na mapie świata kraje imigracyjne, - wymieni przyczyny migracji Polaków.
		6. Rynek pracy w Polsce i Europie.	Uczeń: - wyjaśnia znaczenie terminów: ludność zawodowo czynna, ludność bierna zawodowo, bezrobocie, - wskaże poziom bezrobocia w Polsce i wybranych województwach.	Uczeń: - scharakteryzuje rynek prac w Unii Europejskiej.
		7. Produkcja żywności w Polsce i na świecie.	Uczeń: - wyjaśni znaczenie terminu: gospodarka żywnościowa, - rozróżni znaczenie terminów: zbiory, plony, - wymieni główne uprawy rolnicze.	Uczeń: - zlokalizuje na mapie główne uprawy rolnicze, - potrafi skazać na mapie obszary intensywnej hodowli na świecie, - potrafi określić warunki klimatyczne i glebowe konieczne do prowadzenie wybranych upraw.
		8.Powtórzenie wiadomości i utrwalenie umiejętności
		9.Sprawdzian z działu: Geografia społeczno - ekonomiczna cz.1.
		10.Omówienie sprawdzianu
		11. Podział administracyjny Polski.	Uczeń: - zna nazwę gminy, powiatu i województwa w którym mieszka, - przedstawi schemat podziału terytorialnego Polski.	Uczeń: - wskaże w którym roku przeprowadzono najnowszy podział administracyjny Polski, - wymieni i wskaże na mapie Polski wybrane województwa.
		12. Współczesny stan polskiego przemysłu.	Uczeń: - wyjaśni pojęcia: restrukturyzacja, okręg przemysłowy, ośrodek przemysłowy, - wymieni najważniejsze okręgi przemysłowe w Polsce.	Uczeń: - przedstawi czynniki lokalizacji przemysłu, - wskaże na mapie najważniejsze okręgi przemysłowe w Polsce.
		13. Rodzaje transportu i łączności.	Uczeń: - wyjaśni pojęcia: komunikacja, transport, łączność, - wymieni rodzaje transportu i łączności.	Uczeń: - wskaże na mapie Polski szlaki tranzytowe, lotniska i porty morskie, - wymieni główne wady i zalety poszczególnych rodzajów transportu.
		14. Leśnictwo, rybołówstwo i rybactwo.	Uczeń: - wskaże różnice między rybołówstwem a rybactwem, - poda ile wynosi lesistość Polski, określi skład gatunkowy lasów, - wymieni główne gatunki poławianych ryb morskich i słodkowodnych.	Uczeń: - przedstawi znaczenie gospodarcze lasów, - wskaże na mapie najważniejsze porty rybackie.
		15. Usługi - najszybciej rozwijający się dział gospodarki.	Uczeń: - wyjaśni znaczenie terminu: usługi, - wymieni działy usług, - wskaże, że usługi są najszybciej rozwijającym się działem gospodarki.	Uczeń: - potrafi wyjaśni dlaczego coraz więcej Polaków będzie znajdowało zatrudnienie w usługach.
		16. Turystyka i rekreacja w Polsce i na świecie.	Uczeń: - wyjaśni pojęcia: turystyka, agroturystyka, infrastruktura turystyczna, - wymieni przykłady regionów w kraju i za granicą, najczęściej odwiedzanych przez turystów.	Uczeń: - wskaże na mapie regiony turystyczne w Polsce i Europie, - uzasadni konieczność rozwoju infrastruktury turystycznej w Polsce.
		17. Polska w Unii Europejskiej.	Uczeń: - wymieni państwa należące do Unii Europejskiej, - przedstawi trzy filary Unii Europejskie.	Uczeń: - wskaże na mapie kraje należące do UE, - przedstawi na czym polegają swobody unijne.
		18.Powtórzenie wiadomości i utrwalenie umiejętności
		19.Sprawdzian z działu: Geografia społeczno - ekonomiczna cz.2.
		20.Omówienie sprawdzianu
	II. Geografia fizyczna Polski.	21. Położenie geograficzne Polski.	Uczeń: - poda powierzchnię i liczbę ludności Polski, - zna różnicę między granicą naturalną a sztuczną, - wskaże na mapie najbardziej wysunięte punkty lądowe Polski.	Uczeń: - przedstawi główne cechy położenia geograficznego Polski, - wyjaśni przyrodnicze i społeczno-ekonomiczne konsekwencje położenia Polski.
		22. Rzeźba powierzchni Polski.	Uczeń: - wyjaśni, na czym polega pasowy układ rzeźby powierzchni Polski, - wymieni główne krainy geograficzne Polski.	Uczeń: - wskaże na mapie główne krainy geograficzne Polski, - przedstawi poszczególne pasy rzeźby terenu Polski.
		23. Przejściowość klimatu Polski.	Uczeń: - wskaże w jakie strefie klimatyczne leży Polska, - wyróżni sześć klimatycznych pór roku.	Uczeń: - przedstawi cechy klimatu Polski, - wymieni cechy świadczące o przejściowości klimatu w Polsce.
		24. Sieć hydrograficzna Polski.	Uczeń: - wymieni główne rzeki i jeziora Polski, - wyjaśni pojęcia: zlewisko, dorzecze, - wskaże najważniejsze obszary źródliskowe Polski.	Uczeń: - wskaże na mapie główne jeziora i rzeki Polski, - wskaże największe i najgłębsze jezioro w Polsce i poda jego głębokość.
		25. Szata roślinna Polski.	Uczeń: - wymieni zespoły roślinne występujące Polsce, - wymieni główne gatunki drzew występujących w polskich lasach, - wymieni piętra roślinne w górach.	Uczeń: - wymieni i wskaże na mapie Polski wybrane parki narodowe, - wskaże różnicę między borem a lasem.
		26. Fauna Polski.	Uczeń: - wyróżni dwa zasadnicze obszary w rozmieszczeniu fauny różniące się warunkami środowiskowymi, - wymieni powszechnie występujące w Polsce gatunki: ptaków, ssaków, gadów i płazów.	Uczeń: - wymieni zagrożone gatunki fauny, - wskaże tereny najbogatsze w faunę.
		27.Powtórzenie wiadomości i utrwalenie umiejętności.
		28.Sprawdzian z działu: Geografia fizyczna Polski.
		29.Omówienie sprawdzianu.

Literatura:

1. Kassenberg A., Osuch E., Osuch W., 2003 r. Geografia z ochroną i kształtowaniem środowiska. Podręcznik dla zasadniczych szkół zawodowych. WSiP - Warszawa.

2. Mordawski J., Wiecki W., 2005 r. Podręcznik - Geografia cz. 1, 2, 3. Wydawnictwo OPERON - Gdynia.

3. Pietracha M., Pietracha K., 2000 r. Program nauczania dla gimnazjum specjalnego. WSiP - Warszawa.

4. Staniów H., Staniów P., Wójcik E., Wójcik J., 2002 r. Geografia. Program nauczania dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. PPWK - Warszawa-Wrocław.

5. Wójcik J., 2002 r. Geografia 1. Ziemia. PPWK - Warszawa - Wrocław.

6. Wiecki W., 2001 r. Geografia. Program nauczania dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum. OPERON -Rumia.

17

---