GŁÓWNE KIERUNKI REFORMACJI

Ugrupo­wanie	Twórca	Początki	Charakterystyka doktryny	Hierarchia kościelna	Dalsze losy
KIERUNKI POWSTAŁE W XVI w.
Lutera­nie	Marcin Luter (Martin Luther)	1517 Niemcy	Najważniejsza do zbawie- nia jest wiara w Boga, a nie uczynki. Ograniczenie form kultu, prymat państwa nad Kościołem	Zniesienie celibatu księży, pozostawienie hierarchii biskupiej	Obecnie Kościół ewangelicko-aug-sburski („luterań-ski") - gł. Niem­cy, Skandynawia
Anabap­tyści	Tomasz Münzer (Thomas Müntzer)	ok. 1520 Niemcy	Najważniejsze jest natchnie­nie zesłane przez Ducha. Czy­tanie Pisma i śpiewanie psal­mów -jedyne formy kultu, nieuznawanie chrztu dzieci	Likwidacja hierachii duchownej	Dali początek innym odła­mom, m.in. mennonitom
Zwin-glianie	Ulrich Zwingli	1522 Szwaj­caria	Pismo Ś w. jedynym źródłem wiary. Czytanie Biblii i kaza­nia jedynymi formami kultu	Duchowni wy­bierani spośród pełnoprawnych członków Kościoła, brak hierarchii bisku­piej, duża rola ciał kolegial- nych (synod, konsystorz)	Obecnie kościół ewangelicko-reformowany („kalwiński”) - gł. Niemcy, Szwajcaria
Kalwini	Jan Kalwin (Jean Calvin)	1536 Szwaj­caria	Pismo Św. jedynym źród­ł- m wiary. Predestynacja (przeznaczenie z góry do zbawienia lub potępienia). Bezwzględne posłuszeństwo władzy państwowo-kościel-nej
Angli-kanie	Henryk VIII	1534 Anglia	Doktryna zawierająca pier­wiastki katolickie (uznanie roli Tradycji) i kalwińskie	Ustrój episko-palny, głową Kościoła król	Obecnie Kościół anglikański
Arianie (bracia polscy)	m.in. Faustyn Socyn	1565 Polska	Kwestionowanie boskości Chrystusa i pojęcia Trójcy (antytrynitaryzm), zbawie­- nie osiąga się własną pracą, radykalizm społeczny	Niezależne zbory, brak duchowieństwa	1658 wypędzeni z Rzeczypospo­litej, obecnie niewielkie grupy (unitarianie)
WAŻNIEJSZE KIERUNKI PROTESTANTYZMU POWSTAŁE W XVII-XVIII w.
Puryta-nie	Ewolucja poglądów w Kościele Angli­kańskim	pocz. XVII w. Anglia	Tzw. prezbiterianie. Dok- ­tryna kalwińska zaszczepio­- na na gruncie anglikanizmu	Jak w kalwinizmie	Obecnie kilka mln (gł. USA)
Kongre-gacjo-niści			pocz. XVII w. Anglia	Tzw. independenci. Doktryna w zasadniczych cechach kalwińska	Brak stanu kapłańskiego, niezależne zbory	Obecnie kilka mln (gł. Wlk. Bryt., USA)
Baptyści	Jan Smyth, Thomas Helwys	pocz. XVII w. Anglia	Pod wpływem anabaptyz- mu (chrzest dorosłych), Biblia jedynym autorytetem	Brak odrębnego stanu duchowne­go	Najliczniejsze wyznanie protes­tanckie w USA
Kwakrzy	George Fox	1652 Anglia	Źródłem wiaty wewnętrzne objawienie. Prakt. brak kul- ­tu, zakaz rozrywek, pacyfizm	Brak odrębnego stanu duchownego	Obecnie gł. USA, znani z akcji humanitarnych
Meto­dyści	John Wesley	1738 Anglia	Rygoryzm moralny, meto­dyczna pobożność, aktyw- ­ność misyjna i społeczna	Ustrój (najczęściej) episkopalny	Obecnie gł. w USA

EPOKA NOWOŻYTNA DO 1914

---