GŁÓWNE OKRESY PRADZIEJÓW
Okres |
Czasa (p.n.e.) |
Wybrane kulturyb |
Charakterystyka |
Uwagi |
|
P A L E O L I T |
dolny |
2 mln- 300 tys. |
kultury oldowajskie (otoczakowe) |
Najprostsze narzędzia kamienne sporządzane przez odbicie kilku odłupków w celu uzyskania zaostrzonych krawędzi. Zbieractwo, polowania na niewielkie zwierzęta, ślady krótkotrwałych obozowisk |
australopi-tek i Homo habilis |
|
|
400 tys.- 100 tys. |
abwilskie, aszelskie, klaktońskie, tajackie |
Bardziej skomplikowane narzędzia: pięściaki oraz narzędzia otrzymywane techniką odłup-kową. Obozowiska z prostymi konstrukcjami typu szałasu, prawdopodobne używanie drewnianych dzid i okryć ze skór. Dowody używania ognia. Początek regionalnego zróżnicowania kultur |
„pitek-antrop” (Homo erectus) i człowiek preneander-talski |
|
środkowy |
100 tys.- 40 tys. |
mustierskie |
Postęp techniki łowieckiej - ślady polowań na duże zwierzęta. Rozpowszechnienie narzędzi otrzymywanych techniką wiórową, starannie wykonanych ostrzy (groty oszczepów, noże, zgrzebła). Dowody rozwoju kultury duchowej: grzebanie zmarłych, wykorzystanie barwników (malowanie ciał?), ozdoby (wisiory) |
człowiek neander-talski (Homo sapiens neander-talensis) |
|
górny |
40 tys.- 24 tys. |
oryniackie, graweckie |
Wiele nowych typów i podtypów narzędzi kamiennych, rozwinięta obróbka kości, ziemianki, pierwsze osady wielosezonowe. Pod koniec okresu - rozpowszechnienie łuku i strzał. Pojawienie się sztuki figuralnej (rzeźby i ryty w kości, figurki z gliny, malowidła), rozpowszechnione pochówki zmarłych |
człowiek współczesny (Homo sapiens sapiens), w Europie - przybysz z południowego wschodu |
|
|
24 tys. - 14 tys. |
solutrejskie, magdaleńskie |
Częstsze używanie drobnych narzędzi kamiennych, prawdopodobna znajomość harpunu. Słynne malowidła i ryty jaskiniowe na ziemiach pd. Francji i Hiszpanii |
|
|
|
14 tys. - 9800 |
cresswellska, hamburska |
|
|
|
schyłkowyc |
9800- 9 tys. |
tarnowiańskie (azylskie), świderska |
Zróżnicowane narzędzia kamienne (liczne nowe typy, m.in. ciosaki - prototyp siekier) |
|
MEZOLIT |
9 tys.- 4 tys.d |
magle-moskie, tardenuaskie, kundajskie |
Okres zainicjowany wielkimi zmianami klimatycznymi. Intensywne myślistwo, rybołówstwo i zbieractwo, umożliwiające zakładanie wielo-sezonowych osad. Rozpowszechnienie niewielkich elementów kamiennych o kształtach geometrycznych. Postęp w technice łowienia ryb: harpuny, haczyki, sieci, łodzie -dłubanki |
Faza wyróżniana tylko na niekt. obszarach (m.in. w strefie leśnej Europy) |
|
N E 0 L I T |
pre-cera-mi-czny |
6700-6000de |
Kultury Grecji i regionów przyległych |
Stałe osiedla, intensywne zbieractwo i początki uprawy zbóż (żarna i moździerze do rozcierania nasion), początki hodowli. Faza wyróżniana tylko na tych terenach, gdzie pewne elementy „rewolucji neolitycznej” pojawiły się przed wynalezieniem ceramiki |
Początki - Bliski Wschód |
Okres |
Czasa (p.n.e.) |
Wybrane kulturyb |
Charakterystyka |
Uwagi |
|
N E O L I T |
właściwy |
6000-3100d |
Kultury naddunajskie |
Rolnictwo i hodowla (przy znacznej roli łowiectwa i zbieractwa) staje się podstawą utrzymania. Znajomość ceramiki, zaawansowanych metod obróbki kamienia, rozwój osadnictwa (wzrost gęstości zaludnienia) |
Europę Pn. objął ok. 3000 p.n.e. |
|
eneolit |
3100-1850f |
→ wybrane kultury Polski pradziejowej |
Pojawienie się wyrobów metalowych (miedź, złoto) przy trwającej dominacji narzędzi kamiennych i kościanych. Rozwój technik polichromowanego malowania naczyń |
Najwcześniej na Bliskim Wschodzie |
EPOKA BRĄZU |
1850-800f |
→ wybrane kultury Polski pradziejowej |
Opanowanie metalurgii brązu, stopniowe wypieranie narzędzi kamiennych, rozwój handlu dalekosiężnego, duże organizacje plemienne i pierwsze organizmy państwowe. Wykształcenie się podstawowych rzemiosł |
|
|
EPOKA ŻELAZA |
od ok. 800 f |
→ wybrane kultury Polski pradziejowej |
Pojawienie się żelaza i stopniowe (w ciągu kilkuset lat) wypieranie narzędzi z brązu. Znaczny rozwój technik rolniczych, trwające różnicowanie rzemiosł |
|
a - w odniesieniu do Europy; b - oraz zespoły kultur w Europie; c - inaczej epipaleolit; d - zależnie od rejonu Europy; e - na przykładzie Grecji, w Polsce nie wystąpił; f - przybliżone daty dla ziem Polski, na południu Europy daty byłyby wcześniejsze, na północy - późniejsze
PREHISTORIA