OBRONA CYWILNA WŁOCH

Kończy się we Włoszech, trwający od lat, proces przemian, którego celem jest utworzenie oraz oddanie do dyspozycji państwa i obywateli nowoczesnej, skutecznej w działaniach obrony i ochrony cywilnej.
Realizacja zadań budowy obrony i ochrony cywilnej, zwłaszcza w zakresie legislacyjnym trwała długo, gdyż napotykała w parlamencie na szereg trudności ze strony partii politycznych.
W procesie reformowania obrony i ochrony cywilnej korzystano z doświadczeń innych państw członkowskich NATO, które również przeprowadzają lub przeprowadziły zmiany w obronie i ochronie cywilnej.
Aby uniknąć pomieszania pojęć, należy określić różnice, jakie istnieją w państwach i dotyczą definicji „obrony cywilnej" i „ochrony cywilnej".
„Obrona cywilna" to zespół przedsięwzięć realizowanych lub zaplanowanych w celu zapewnienia maksymalnej sprawności funkcjonowania instytucji krajowych w czasie napięć, kryzysów, a przede wszystkim w razie wojny. Podmiotem obrony cywilnej jest więc przygotowanie „frontu wewnętrznego", wspierającego wysiłek militarny państwa. Przygotowanie to nie może być improwizowane ani też nie może go zabraknąć.
Wszystkie inicjatywy podejmowane w obronie cywilnej muszą się opierać na ostrożnym i dokładnym planowaniu, w którym uwzględnia się realne możliwości kraju, takie jak:
- porządek konstytucyjny,
- sytuację geograficzno-wojskową,
- zasoby ekonomiczne,
- poziom uprzemysłowienia,
- sieć i systemy komunikacji,
- psychologię obywateli oraz
- inne ważne elementy natury politycznej i socjoekonomicznej.

Obrona cywilna wyróżnia następujące aspekty:
        a) ciągłość funkcjonowania rządu,
        b) alarmowanie i sprawną telekomunikację,
        c) ochronę konwersji systemu ekonomiczno-produkcyjnego,
        d) przedsięwzięcia ochrony ludności.
Działalność ta obejmuje więc specyficzne przedsięwzięcia związane z funkcjonowaniem organów instytucjonalnych państwa w czasach kryzysu wewnętrznego i międzynarodowego oraz wojny.
„Ochrona cywilna" zajmuje się natomiast przedsięwzięciami ochronnymi, które mają na celu ochronę ludności i zachowanie bezpieczeństwa publicznego w czasie klęsk i katastrof. Powyższa zasada została zawarta w Ustawie nr 996/1970, która była przez dziesięć lat punktem odniesienia dla całej administracji, zarówno państwowej, jak i prywatnej.

W świetle najnowszych doświadczeń sformułowanie to powinno być rozpatrywane zawsze w całości, i nie tylko w odniesieniu do ratownictwa, udzielania pomocy i interwencji w przypadku klęsk, a więc w nagłych wypadkach, ale również w odniesieniu do narastającego niebezpieczeństwa związanego z rozwojem ekonomiki kraju i stosowaniem coraz bardziej zaawansowanych technologii.

Nowa filozofia ochrony cywilnej wydaje się obejmować trzy podstawowe sektory:
1. Przewidywanie,
        a) prewencje,
        b) interwencja,
2. Kierowanie w nagłych wypadkach,
3. Odtwarzanie tkanki struktury socjalnej.

Ad.l. Przewidywanie - prewencja
        Jest to zespół działań podejmowanych dla przewidywania i zapobiegania katastrofom, we
        właściwym czasie i w sposób zorganizowany, jak również zmniejszania do minimum strat w
        ludziach i dobrach.
Ad.2. Kierowanie w nagłych wypadkach.
        Obejmuje ono wszelkie działania związane z udzielaniem pomocy w nagłych wypadkach przy
        współudziale licznych sił, tych które przygotowują i wprowadzają dodatkowe przedsięwzięcia
        ochrony cywilnej w ramach swoich zadań.
Ad.3. Odtwarzanie tkanki struktury socjalnej
        W prowadzeniu działań ratowniczych i udzielaniu pomocy powinno się dostrzegać potrzebę
        przywracania do dawnego stanu struktur socjoekonomicznych, a zwłaszcza służb publicznych,
        zakwaterowania ludności i odtworzenia chociażby minimalnej aktywności produkcyjnej.

Ad. l a
Na działalność w sektorze przewidywania i prewencji składają się:
- Wykrycie zagrożenia i określenie standardu bezpieczeństwa, jaki chcemy zapewnić przez interwencję,
    gromadzenie oraz wykorzystanie danych obejmujących geologię, sejsmologię, meteorologię, ekologię,
    chemię i atomistykę.
- Ocena ekonomiczna przeprowadzonych działań ratowniczych. Na jej podstawie powinno się ustalać
    terminy, środki i priorytety interwencji dla osiągnięcia optymalnych zależności między zakresem
    działań a korzyściami uzyskanymi w wyniku akcji prewencyjnej.

Ad. I b
W sektorze przewidywanie - interwencja szczególną uwagę położono na utworzenie sieci monitorowania środowiska, który w odpowiednim czasie, tam gdzie to możliwe - w czasie rzeczywistym, sygnalizowałby o zmianach na wybranym obszarze i ich rozwoju. W rzeczywistości monitorowanie, zwłaszcza zaś wszelkie interwencje w przypadku zagrożeń (ostrzeganie przed trzęsieniem ziemi, zanieczyszczeniem środowiska, zalesianie, kontrola zbiorników wodnych) powinny być zawsze częścią rutynowych obowiązków administracyjnych i organów lokalnych oraz innych władz - zgodnie z zakresem ich odpowiedzialności.

W ten sposób władze regionalne, lokalne i inne, realizując w praktyce swoje powinności, nie wykonywałyby jedynie swoich celów w zakresie obsługi interesów publicznych, lecz w tym samym czasie, przez prognozowanie i prewencję, pomagałyby ochronie cywilnej w pomocy w nagłych wypadkach, zmniejszając przez to liczbę interwencji ze strony ochrony cywilnej. Kierowanie w nagłych wypadkach jest rdzeniem ochrony cywilnej i obejmuje dostarczanie nagłej pomocy ludności oraz zapewnia ochronę własności publicznej i prywatnej. Jesteśmy przekonani, że państwo ma prawo i obowiązek kierowania bezpośrednio w tej fazie, ponieważ musi na czas wprowadzić ochronę podstawowych czynników, tj. ludności oraz terytorium, i nie może czekać, aż inne organy będą gotowe zareagować na wydarzenia. Podczas interwencji w razie nagłego wydarzenia państwo nie musi respektować lokalnej autonomii, zwłaszcza gdy może ograniczać czasowo prawa indywidualne i zbiorowe w obliczu potrzeby zrealizowania wspólnych przedsięwzięć podejmowanych przez połączone ośrodki kierowania.

Działaniami w kryzysie muszą kierować władze centralne i terenowe (na pierwszym szczeblu burmistrz, który we Włoszech odgrywa podwójną rolę - głowy municypalnej i urzędnika rządu centralnego). Przy nim znajdują się komitety reprezentujące wszystkie siły, które w normalnych czasach zajmują się przygotowywaniem odpowiednich przedsięwzięć, wprowadzanych w razie zagrożenia.
W celu rozwiązywania poważnych problemów operacyjnych, wynikających z błędów popełnionych w latach ubiegłych, premier obarczył ministra bez teki odpowiedzialnością za koordynowanie poczynań wszystkich urzędów administracji państwowej, samorządowej i prywatnej - zaangażowanych w działania ochronne w ochronie cywilnej, minister spraw wewnętrznych został wyznaczony do wypełnienia określonych funkcji koordyncji w sektorze obrony cywilnej. Na schemacie l pokazano, jak odpowiedzialni za obronę i ochronę cywilną ministrowie są wspierani przez dwa komitety; Międzyministerialną Komisję Techniczną ds. Obrony Cywilnej (CITDC) i Komitet Operacyjny ds. Nagłych Wypadków (EMERCOM).
Międzministerialna Komisja Techniczna ds. Obrony Cywilnej, jest głównym organem operacyjnym. W celu rozwiązywania poważnych problemów operacyjnych, wynikających z błędów popełnionych w latach ubiegłych, premier obarczył ministra bez teki odpowiedzialnością za koordynowanie poczynań wszystkich urzędów administracji państwowej, samorządowej i prywatnej - zaangażowanych w działania ochronne w ochronie cywilnej, minister spraw wewnętrznych został wyznaczony do wypełniania takich samych funkcji koordynacyjnych w sektorze obrony cywilnej.
Międzyministerialną Komisja Techniczna ds. Obrony Cywilnej jest głównym organem operacyjnym w sektorze obrony cywilnej. Do jej zadań należy koordynowanie przedsięwzięć ministerstw oraz innych organów cywilnych, ocena sytuacji w sektorze cywilnym i podejmowanie działań prewencyjnych zgodnie z planami działań w nagłych wypadkach. Można powiedzieć, że rola Międzyministerialnej Komisji Technicznej ds. Obrony Cywilnej koresponduje z rolą Wyższego Komitetu Planowania Cywilnego w Nagłych Wypadkach w NATO (SCEPC).
Do Komitetu Operacyjnego ds. Nagłych Wypadków wchodzą:
        - szef sztabu,
        - dyrektor generalny ochrony cywilnej i służb przeciwpożarowych (Ministerstwa Spraw
            Wewnętrznych) oraz
                - dyrektorzy generalni ministerstw:
                - zdrowia,
                - transportu,
                - poczt i telegrafu,
                - rolnictwa i leśnictwa,
                - prac publicznych i
                - floty handlowej.

Schemat wskazuje sfery działalności Międzyministerialnej Komisji Technicznej ds. Obrony Cywilnej (CITDC) oraz Komitetu Operacyjnego ds. Nagłych Wypadków (EMERCOM).
W razie konieczności podjęcia przedsięwzięć ochrony ludności oraz ratowania w czasie katastrofy oba te sektory łącza się i integrują. Na szczeblu lokalnym osobą integrującą te dwa sektory jest Prefekt, tzn. przedstawiciel rządu na prowincji.
W Ministerstwie Spraw Wewnętrznych znajduje się Dyrekcja Generalna Ochrony Cywilnej i Służb Przeciwpożarowych. (Schemat 2) Składa się z dwóch pionów -administracyjnego i technicznego. Ogólną koordynację sprawuje dyrektor generalny, który odpowiada za wydawanie wytycznych i wysoce efektywną pomoc ofiarom katastrof, praktycznie sprowadza się to do pomocy ze strony Państwowego Korpusu Strażaków.

Pierwszym zadaniem Centralnego Dyrektoriatu Obrony Cywilnej i Służb Logistycznych jest organizowanie i koordynacja operacyjna wszystkich struktur centralnych oraz terenowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, zajmujących się działaniami w nagłych wypadkach.
Centralny Dyrektoriat wydaje dyrektywy i opłaca pomieszczenia w prefekturach zajmowane w czasie standardowych operacji, przegląda i opracowuje plany przeciwdziałania różnego rodzaju zagrożeniom oraz administruje wyposażeniem schronów i miejsc schronień (namiot i łóżka dla ok. 100 000 osób). Dla utrzymywania w stanie aktualnym departamentalnych planów ochrony cywilnej potrzebne są szczegóły dotyczące osiągalności organów udzielających pomocy, charakteru przewidywanych niebezpieczeństw oraz stanu środków, przy których użyciu będzie można stawić czoła katastrofie. W ostatnich latach poczyniono znaczny postęp w planowaniu na wypadek zagrożeń wymagających specjalnych przedsięwzięć lub sposobów interwencji odmiennych od powszechnie stosowanych.
Dotyczy to przede wszystkim potencjalnych zagrożeń, jakie stwarzają różne instalacje nuklearne, przemysłowe. Dotyczy to również katastrof powodowanych przez człowieka. Katastrofa w Czarnobylu uwrażliwiła społeczeństwo na zagrożenie, jakie stanowią elektrownie atomowe, na potrzebę podjęcia przedsięwzięć zaostrzających warunki bezpieczeństwa i na planowanie zwalczania niebezpieczeństw. Obecnie planowanie takie przewiduje cały zespół przedsięwzięć do zastosowania w wypadku awarii, w tym ewakuowanie ludności cywilnej w promieniu 2 km od instalacji oraz blokadę na używanie produktów żywnościowych w promieniu 16 km.
Problem wykorzystywania energii jądrowej jest we Włoszech przedmiotem szerokiej debaty politycznej. Różne partie polityczne, organy władz administracji terenowej, ekolodzy i inne środowiska rozprawiają o skuteczności przedsięwzięć planowanych na wypadek awarii nuklearnej. Wszystkie głosy w tej sprawie weryfikuje komitet utworzony przez odpowiedzialne organy. Ocenia się, że przy obecnym systemie zabezpieczeń instalacji nuklearnych wypadek może zdarzyć się raz na milion lat.
Awaria w Czarnobylu uwydatniła również konieczność lepszego przy-gotowania państwowej sieci wykrywania opadów radioaktywnych przez modernizacje istniejącego systemu, w tym wprowadzenie nowoczesnych technik wykrywania radioaktywności tła, przekazywania wyników pomiarów w odpowiednim czasie do centrali alarmowania DC 75.
W ramach przedsięwzięć zaplanowanych przez ministra spraw wewnętrznych zainstalowano skomputeryzowany system, znany pod nazwa „Projekt Merkury", wykorzystywany do kierowania ratownictwem i pomocą, dostarczania niezbędnych danych, jak:
        - gęstość zaludnienia,
        - wykaz środków, jakimi dysponują obszary dotykane przez katastrofę i obszary sąsiednie,
        - liczba schronów i ukryć prowizorycznych itp.
Ten zautomatyzowany system kierowania pozwoli ministrowi spraw wewnętrznych i prefektom na pełne oraz szybkie rozpoznanie zdarzenia i jego skutków. Jest to bardzo użyteczne wsparcie w kierowaniu siłami i środkami stawiającymi czoła katastrofom, we wprowadzaniu wcześniej opracowanych planów oraz ich korekcie.

Państwowy Korpus Strażaków współdziała z Generalną Dyrekcją Ochrony Cywilnej i Służb Logistycznych. Wykonuje nie tylko zadania związane ze zwalczaniem pożarów i prewencją przeciwpożarową, uczestniczy również w zwalczaniu zagrożeń przemysłowych, chemicznych i jądrowych. Na czele Państwowego Korpusu Strażaków stoi naczelny inspektor generalny Państwowych Brygad Pożarowych. Kieruje on organizacją centralną, nadzoruje działalność central terenowych i służb technicznych korpusu oraz działalność centralnych szkół pożarniczych, a także Ośrodka Planowania i Badań. Centralna Służba Techniczna stanowi wsparcie dla naczelnego inspektora generalnego Państwowych Brygad Pożarowych jako struktura techniczna i organ organizacyjny korpusu. Do realizacji swoich zadań Centralna Służba Techniczna ma dziewięć inspektoratów, z których każdy działa w określonym sektorze (Schemat 3)
Inspektoraty regionalne i prowincjonalne komendy strażaków tworzą strukturę terenową Korpusu. Nadzorują nie tylko służby pożarnicze na wyznaczonym obszarze, ale również kolumny ruchome, odpowiadają za ich organizację i działania oraz za szkolenie personelu. Komendy prowincjonalne mają swoje kwatery kierowania w miastach - siedzibach władz prowincji, i obejmują jednostki pożarnicze miasta oraz inne jednostki, w zależności od potrzeb, liczby ludności, wielkości przemysłu oraz miejsc rozmieszczenia podmiotów chronionych i ich odległości od innych komend Straży Pożarnej.

Centralne szkoły pożarnicze odpowiadają za szkolenie personelu, podczas gdy Ośrodek Planowania i Badań prowadzi badania różnych aspektów działalności Korpusu (np. odporności materiałów na ogień).
Państwowy Korpus Strażaków ma 21.500 strażaków stałych, 300 dochodzących. Ponadto każdego roku 4000 młodych ludzi pełni służę wojskową w charakterze strażaków pomocniczych.
Korpus dysponuje specjalistami z różnych dziedzin; kierowcami ciężkich pojazdów, płetwonurkami, pilotami samolotów i śmigłowców, speleologami, operatorami telekomunikacyjnymi i ekspertami w dziedzinie radioaktywności. Ma 7500 pojazdów. Są to: samochody pożarnicze, samochody - cysterny różnych wielkości, samochody z drabinami wysokości od 30 do 50 m, samochody - warsztaty, samochody - amfibie, śmigłowce i samochody operacyjne do wszelkiego rodzaju prac ratowniczych.
Wkraczając w trzecie tysiąclecie należy pamiętać, że nie wystarczy zbudować dobrobyt, ale także trzeba go będzie umieć obronić przed przeciwnikami, złośliwością natury i głupotą współobywateli. Na służby ochrony i obrony cywilnej z każdego kraju, nie ważne czy z Europy, Azji lub Afryki, będzie spadał nie tylko obowiązek umożliwienia przeżycia jak największej liczbie mieszkańców kraju, ale także ochronę dóbr kultury i cywilizacji.

 Schemat l
 

Schemat 2
 
 

Schemat 3

Opracowała: mgr Zuzanna CHAJA
 

---