SPIS TREśCI
1. Choroby układu oddechowego	1	5.16. Wąglik. Czarna krosta	5
1.1. Astma (dychawica) oskrzelowa	1	5.17. Żółta febra	5
1.2. Krwioplucie	1	5.18. Wścieklizna	5
1.3. Odma opłucnowa wewnętrzna	1	6.. Choroby weneryczne	5
1.4. Nagła niedrożność dróg oddech.	1	6.1. Kiła. Lues. Syfilis	5
1.5. Zakaż. wirus. dróg oddech. (st. zap.)	1	6.2. Rzeżączka. Tryper	5
1.6. Stany zapalne gardła	1	6.3. AIDS	5
1.7. Zapalenie zatok	1	7.. Zatrucia	5
1.8. Zapalenie ucha	1	7.1. Gdy trucizna znajduje się za żołądkiem	5
1.9. Zapalenie krtani	1	7.2. Trucizna na skórze
1.10. Zapalenie oskrzeli	1	7.3. Trucizna w oku	5
1.11. Zapalenie płuc	1	7.4. Lekkie zatrucie cyjankiem	5
1.12. Zapalenie opłucnej	1	7.5. Zatrucie alkoholem etylowym	5
1.13. Półpasiec (wirus. zap. nerwu)	1	7.6. Zatrucie alkoholem metylowym	5
2. Choroby układu krążenia	1,2	7.7. Zatrucie kwasem	6
2.1. Częstoskurcz napadowy	1,2	7.8. Zatrucie ługiem	6
2.2. Arytmia serca	2	8.. Stany śpiączkowe	6
2.3. Napadowe wolne bicie serca	2	8.1. Udar mózgu	6
2.4. Astma sercowa	2	8.2. Śpiączka cukrzycowa	6
2.5. Ostry obrzęk płuc	2	8.3. Śpiączka mocznicowa	6
2.6. Napadowe bóle wieńcowe	2	9.. Stany drgawkowe	6
2.7. Zawał mięśnia sercowego	2	9.1. Padaczka	6
2.8. Choroba nadciśnieniowa	2	10.. Wstrząs uczuleniowy	6
2.9. Zator tętniczy	2	11.. Krytyczne przegrzanie organizmu	6
3. Choroby układu pokarmowego	2	12.. Reanimacja	6
3.1. Bóle brzucha	2	13.. Przechłodzenie	6
3.2. Skurcz wpustu	3	14.. Miejscowe działanie zimna (odmrożenia)	7
3.3. Kolka żółciowa	2	14.1. Stopa okopowa (rybaka lub odmrozina)	7
3.4. Chor. wrzodowa żołądka i dwunastnicy	2,3	15.. Zdarzenia wypadkowe	7
3.5. Zapalenie wyrostka robaczkowego	3	15.1. Wypadki zbiorowe	7
3.6. Zapalenie pęcherzyka żółciowego	3	15.2. Człowiek nieprzytomny	77
3.7. Pęknięcie żołądka ( perforacja )	3	16.. Krwotoki	7
3.8. Zapalenie otrzewnej	3	17.. Duszenie się	7
3.9. Niedrożności przewodu pokarm.	3	18.. Złamania	7
3.10. Przepuklina	3	18.1. Złamania kończyn górnych	7
3.11. Biegunki	3	18.2. Złamania kończyn dolnych	7
4. Choroby układu moczowego	3	18.3. Złamanie kręgosłupa	7
4.1. Niewydolność nerek	3	18.4. Złamanie miednicy	7
4.2. Stany zapalne nerek	3	19.. Oparzenia	7,8
4.3. Kolka nerkowa	4	20.. Urazy wewnętrzne	8
4.4. Zapalenie pęcherza moczowego	4	20.1. Wstrząs mózgu	8
4.5. Zapalenie cewki moczowej	4	20.2. Pęknięcia czaszki	8
5. Choroby zakaźne	4	20.3. Pęknięcie podstawy czaszki	8
5.1. Grypa	4	20.4. Złamanie żebra	8
5.2. Papuzica	4	20.5. Przebicie opłucnej	8
5.3. Świnka	4	20.6. Przebicie płuca	8
5.4. Czarna ospa	4	20.7. Urazy jamy brzusznej	8
5.5. Zatrucie pokarmowe	5	21.. Rany	8
5.6. Zatrucie jadem kiełbasianym	5	21.1. Cięte	8
5.7. Dur brzuszny. Tyfus brzuszny	4	21.2. Kłute	8
5.8. Czerwonka		21.3. Miażdżone	8
5.9. Choroba Weila	4	22.. Zakażenia przyranne	9
5.10. Cholera	4	22.1. Róża przyranna	9
5.11. Żółtaczka	4	22.2. Tężec	9
5.12. Ameba. Amebioza	4	22.3. Zgorzel gazowa	9
5.13. Tyfus plamisty	4	23.. Postępowanie na tratwie	9
5.14. Tyfus powrotny	4	24.. Choroba morska	9
5.15. Dżuma	4,5	25.. Kontakt z ropą i jej produktami	9

Choroby układu oddechowego

dychawica (Astma) oskrzelowa (płucna)

Przyczyna: nagły skurcz tchawicy, oskrzeli i drobnych oskrzelików; następuje zwężenie dróg oddechowych i mechaniczne opory oddechowe, zwłaszcza przy wydechu - niemożność wyrzucenia CO₂;

Objawy: - świszczący, gwiżdżący oddech

- człowiek sinieje; na szyi występują żyły; olbrzymia praca przy oddychaniu

- przyjmuje specyficzną postawę ułatwiającą oddychanie - siedząc podpiera się na rękach

- napad astmy morze trwać od kilkunastu minut do godzin.

Postępowanie: - podać środek uspokajający: relanium, kodeina

- tlenu nie podajemy, gdyż wtedy chory przestaje pracować i walczyć - zatruje się CO2; można go podać tlen, ale bardzo mało (kilka oddechów), gdy widzimy objawy niedotlenienia i sinicę

- nie podawać narkotyków i morfiny astmatykowi przy żadnym urazie[Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ][Author ID0: at Thu Nov 30 00:00:00 1899 ]

Leki:

-salbutanol (w aerozolu), -diprophicilina i euphilina (zastrzyki lub czopki), -isuprel (mocne środki w postaci aerozolu i linguetek - tabletki pod język)

-papaweryna, atropina (zastępcze leki na rozkurcz mięśni - gdy nie mamy wymienionych powyżej)

Po doraźnym usunięciu ataku podajemy lek przeciwuczuleniowy: hydrocortison (podać 100-200mg)

Krwioplucie

Przyczyna: •uszkodzenie miąższu płucnego w wyniku: gruźlicy, kiły, raka płuca •pourazowe

Objawy: - różowe zabarwienie, nitka krwi w ślinie [odróżnić: -krew z płuc żywoczerwona -krew z żołądka rdzawoczerwona (działanie kwasu solnego)]

Uwaga: niebezpieczeństwo wystąpienia krwotoku z płuc (płuco pracuje i rwie miąższ dalej), jest on bardzo dramatyczny i prowadzi zwykle do zejścia śmiertelnego. Postępować tak aby naderwanie płuca się nie nasilało.

Postępowanie: - położyć

-podać środki uspokające i nasenne, by ograniczyć ruch

- ewentualne środki pból. i pkaszlowe

- nic gorącego do ust

Leki:

- kodeina (3 razy po2 tabletki), posiłki i napoje tylko chłodne,

- można podać wapno (ułatwia krzepnięcie krwi)

Odma opłucnowa wewnętrzna

Przyczyny: uszkodzenie opłucnej (samoistne, często we śnie) i przebicie powietrza o ciśnieniu dodatnim do opłucnej, następuje samozgniztanie pluca

Objawy: gdy postępuje gwałtownie - coraz płytszy oddech, duże zaniepokojenie, obserwujemy pracę tylko jednego płuca.

Postępowanie:

- ułożyć z głową wysoko, na chorym boku (by zdrowa połowa mogła oddychać, a chore płuco nie ruszało)

- ugniatać uszkodzony bok - liczymy na to że dziura się zaklei

- podawać kodeinę (przeciwkaszlowo, nie może kaszleć)

- środki uspokajające (relanium, kodeina)

- nie podawać tlenu do czasu wystąpienia sinicy (objawy niedotlenienia).

Gdy postępuje gwałtownie ratunkiem jest wykonanie odmy otwartej: z odmy zamkniętej - robimy otwartą przez wbicie prostopadle trzech grubych igieł po górnym brzegu żebra, poniżej obojczyka.

Dalsze postępowanie - DO SZPITALA.

ZatkNięcie tchawicy

Przyczyna i objawy: przy jedzeniu; zatkanie przy próbach wdechów, panika, sinica.

Postępowanie:

1 miejsce - tchawica: -chwycic za włosy -głowę silnie ku dołowi -uderzyć w 7 krąg szyjny (wykapslować przeszkodę do gardła) -powtarzać ciosy

2 miejsce - jeśli nie pomaga, to przeszkoda jest niżej, na wys. rozgałęzienia na oskrzela: -położyć na ziemi -przy zaciśniętym nosie tłoczyny powietrze do ust, by wepchnąć do prawego (prawie prostego odgałęzienia).

Gdy nic nie dało rezultatu - wbić igły lub zrobić otwór tuż pod nagłośnią, poniżej grdyki, na środku.

Zakażenia wirusowe dróg oddechowych ( stany zapalne ).

Przyczyny: wirusy, mają charakter zstępujący - od gardła do płuc

Postępowanie: - wcześnie atakować antybiotykami (rezygnować z leczenia "domowego")

- podawać antybiotyki nie krócej niż 7-8 dni, nie zmniejszać samowolnie dawki (dawka jak na opakowaniu); gdy po 4-5 dniach nie ma poprawy to można zmienić antybiotyk i też podawać go 7-8 dni. Można podawać oba na raz. Należy dołączyć witaminy.

Stany zapalne gardła

Objawy: zaczerwienienie, obrzęk gardła, ból przy połykaniu, infekcja, powiększenie migdałków

Postępowanie: - owinąć szalikiem gardło (ogrzać - bakterie tego nie lubią)

- płukanie gardła, nie zwalczać gorączki poza granicami zdrowego rozsądku. Zwalczać od 38,5°C.

Leki: wapno, aspiryna, pyralgina, witamina C

gdy objawy nie przechodzą i pojawia się ropa podać antybiotyk.

Zapalenie zatok

Objawy: ból głowy, zwłaszcza przy schylaniu, w okolicy czoła; wydzielina z nosa, gorączka

W razie zejścia do krtani - następuje obrzęk strun głosowych i drug oddechowych

Postępowanie:

- owinięcie szyi (ciepło) -inhalacje (nawilżanie)

- leki przeciwprzeziębieniowe: aspiryna, wapno i witamina C, krople do nosa (zmniejszenie obrzęku śluzówki nosa) - thymazen, xylometazolin. Jeżeli jest gorączka - podać antybiotyk.

Zapalenie ucha

Objawy: pulsujący ból w uchu.

Postępowanie: zawsze podać antybiotyk, zawinąć ucho ciepło ale nie wkładać do środka żadnych tamponów.

[UWAGA. Komunikacja ucha z czaszką - możliwość zapalenia opon mózgowych.]

Zapalenie krtani

Objawy: suchy kaszel.

Postępowanie: - podajemy aspirynę, wit. C, wapno, kodeinę.

- Stosujemy inhalację z rumianku lub czegokolwiek aby nawilżyć śluzówkę, ciepło okryć i utrzymywać stałą temperaturę.

Zapalenie oskrzeli

Z reguły postępuje drogą zstępującą, jest źródłem do zapalenia płuc.

Objawy: suchy kaszel przechodzący w mokry (odkaszliwanie cuchnącej cieczy), gęsta cuchnąca flegma, gotowanie się, gorączka

Postępowanie:

- łóżko -podać antybiotyki

- witamina C + wapno

- środki upłynniające flegmę, ale nie przeciwkaszlowe: syropy - tak (rozrzedzają wydzielinę), gdy nie mamy to mleko z miodem); gdy ma bardzo głębokie napady kaszlu to podawać na noc kodeinę

Zapalenie płuc

Przyczyna: •odoskrzelowe ( po zapaleniu oskrzeli ) •krwiopochodne

Objawy: -bardzo wysoka gorączka, -dreszcze, -bardzo szybkie tętno (około 120 1/min), -duszność, -poty, -sinienie warg i paznokci, -mokry kaszel, -szybki oddech

Postępowanie:

- bezwarunkowo podać antybiotyk (w dawce przepisanej) jako leczenie podstawowe; 7÷10 dni podawania

- wysokie ułożenie w łóżku (półsiedząc)

- wit. C, wapno, środki wykrztuśne, aspiryna, bańki

- gorączkę zbić do rozsądnych granic (nie zbijać poniżej 35.8°, która utrudnia rozmnażanie bakteriom); powyżej - środki pgorączkowe (pyralgina + aspiryna)

- gdy sinieje - podać tlen

Uwaga: Zapalenie płuc nie boli. SZPITAL

Zapalenie opłucnej

Przyczyny: najczęściej drogą krwiopochodną

Objawy: -nie różni się od zapalenia płuc, jedynie uwaga kaszel nie jest mokry lecz suchy, oraz występuje ból przy kaszlu

- wys. goraczka -złe samopoczucie

- dreszcze - ostry ból przy oddychaniu (w przeciw. do zapalenia płuc)

Postępowanie:

- tłumić kaszel (nie ma nic do wyksztuszenia): kodeina

- środki przeciwbólowe: pyralgina, kodeina, > 38° antybiotyki

Bóle w klatce piersiowej

•podrażnienie,

•opłucna - ból przy rozciąganiu klatki piersiowej

•nerwoból - ostry, strzelający, nie powiązany z oddychaniem; dać ciepło, środki pból. i aspirynę

•Półpasiec (zapalenie nerwu międzyżebrowego)

Przyczyna: wirusowa; idzie wzdłuż któregoś z nerwów żebrowych.

Objawy: -bolesne, poprzedzone podrażnieniem skóry,

- potem pęcherzykowata opryszczka wzdłuż żebra (wodnista ciecz ), straszliwy ból

- stanu podgorączkowy, bóle głowy, dreszcze

- pęcherzyki ropne przechodzą w strupki, następnie opryszczka znika, lecz bóle pozostają jeszcze przez kilkanaście do kilkudziesięciu dni

Postępowanie: -utrzymywać w cieple

-podać środki przeciwbólowe

-aspiryna, dużo witaminy C

-utrzymywać w czystości okolicę opryszczki

- później gdy pęcherzyki pękają i tworzą się strupki -dezynfekować

- przy infekcji bakteryjnej podać antybiotyki

Choroby układu krążenia

skurcz napadowy

Przyczyny: pewna forma nerwicy, nie wiemy co ją powoduje.

Objawy: - praca serca miarowa, ale bardzo szybka (powyżej 120) przez kilka do kilkudziesięciu minut

- przeciążenie dla serca

- po napadzie chory oddaje dużą ilość moczu (ponad normę)

Postępowanie: -posadzić

- podać środek uspokajający

-wziąć głęboki oddech, zacisnąć nos i pompować w usta

-lekko ucisnąć zamknięte gałki oczne, by dotknąć nimi skupisk nerwów

-podać propanolol (blokowanie nadmiernego pobudzenia ukł. nerwowego)

Schorzenia

Arytmia serca

Objawy: niemiarowe bicie serca

Postępowanie: spoczynkowy tryb życia, do SZPITALA.

Napadowe wolne bicie serca

Syndrom MAS - od nazwisk badaczy.

Objawy: miarowe ale bardzo wolne bicie serca, zaburzenia w skurczach (spowolnienie), gdy poniżej 40 - utrata przytomności z powodu niedotlenienia mózgu- trwa od kilku sekund do kilku minut

Postępowanie: - podać atropinę (domięśniowo)

- częściowy masaż serca (pomiędzy uderzeniami serca chorego), podać tlen do nosa

Po napadzie do SZPITALA.

Niewydolność Mięsńa sercowego

Objawy: - siność, napęczniałe żyły

- gwałtowne szybkie oddychanie z mokrym bulgoczącym szumem w płucach

- kaszel z piankowatą różową wydzieliną z pęcherzyków

- z nosa i ust wycieka piana, pęcherzyki płucne zalane krwią

Działanie: - odciążenie serca: posadzić, nogi nisko (spływ krwi na dół)

- opaski w 1/3 górnej ramion i ud, by serce miało mniej do przepchania

- furosemid - odpomp. wody z moczem

- upust krwi: nacięcie żyły (najlepiej w łokciu): 2/3 ÷ 1 szkalnki krwi szybkim strumieniem

Niedokrwienie serca

Przyczyna: miażdżyca, nadciśnienie, cukrzyca, naczynia wieńcowe.

Objawy: - ból serca sygnalizuje niedokrwienie i niedotlenienie naczyń sercowych

- uczucie ucisku za mostkiem: promieniujący, gniotący; nasila się przy wysiłku

- duszność

Działanie: - odpoczynek

- nitrogliceryna i pentarythrytol - rozszerzjące naczynia wieeńcowe

Astma (dychawica) sercowa

Przyczyny: Schorzenie serce, jego niewydolność.

Nagły atak płytkiego, szybkiego oddychania, niemiarowość tempa, płuca są przekrwione, krew nie jest doprowadzana do serca.

Objawy: -duszność, -bardzo szybki płytki oddech (niemożność pohamowania) bez gwizdu, sinica, pocenie się

Postępowanie: - środki uspokajające

- podać tlen

- podać środek moczopędny - furosemid (w zastrzyku): odciaga wodę i pomaga sercu poprzez zmniejszenie objętości krwi przez odfiltrowanie wody

- można podać morfinę - uspokaja, działa blokujaco na ośrodek oddechowy

- posadzić w pozycji z nisko spuszczonymi nogami, na kilka minut nałożyć opaski uciskowe na uda i ramiona

Ostry obrzęk płuc

Przyczyny: ostra niewydolność krążenia po zapaleniu płuc, zawale, zapaleniu nerek, u topielców, często zakończenie astmy sercowej.

Objawy: -narastająca gwałtownie duszność

- przy oddychaniu słychać bulgot (bez słuchawek)

- chory pokasłuje, przy kaszlu odpluwa pienistą flegmę (zabarwioną na różowo)

- nabrzmiałe żyły na obwodzie, przy stanie ciężkim upust piany z nosa i ust.

Postępowanie: -osuszyć płuca czyli pozycja siedząca

- opaski uciskowe na uda i ramiona (przytrzymać krew żylną)

- podać furosemid (zastrzyk)

- podać tlen, można podać morfinę

- opaski popuszczać stopniowo i nie wszystkie na raz, gdy atak trwa dłużej i człowiek się dusi należy upuścić krew (naciąć skalpelem lub czymkolwiek w zgięciu łokciowym, upuścić 2/3 szklanki)

- gdy uda się zażegnać atak to do SZPITALA

Napadowe bóle wieńcowe

Przyczyny: chwilowy skurcz naczyń wieńcowych

Objawy: nagły napad bólu trwający kilka minut z uczuciem dławienia

Postępowanie: podać diprofilinę (czopki), lub nitroglicerynę, pentaerythrytol (linguetki - tabletki pod język), eliminacja ciężkiej pracy fizycznej.

Zawał mięśnia sercowego

Przyczyna: Gdy zatka się tętniczka w sercu (skrzep, lub płytka miażdżycowa) pewna powierzchnia mięśnia sercowego nie może pracować; im wyżej w drzewie naczyniowym tym gorzej (zawał rozleglejszy).

Objawy: -nagłe zasłabnięcie, spadek ciśnienia, szarobladość (może stracić przytomność)

- zimny pot

- ostry ból za mostkiem o charakterze ucisku, promieniujący do szyi i kręgosłupa

- duszność, bałagan w tętnie (może być szybkie, wolne, nieregularne)

- śmiertelny lęk chorego

Postępowanie: - reanimacja i praca za serce, jeśli serce stoi

- przenieść chorego do łóżka, odciążyć serce, dać tlen

- zmierzyć ciśnienie, podać nitroglicerynę i środki uspokajające (relanium, nawet narkotyk) - zmniejszenie pobudzenia i bólu

Dalej:

- zawał "idzie dobrze" to zmniejsza się lęk, ból, wraca miarowość tętna i zwiększa się ciśnienie

- dobre warunki transportu do szpitala

- środki pból., póki boli

- dieta lekkostrawna i w małych ilościach

- ograniczyć ilość plynów (1 l / dobę)

- likwidować zaparcia (czopki, lekka lewatywa) - nie wolno dawać środków przyspieszających na zasadzie parcia

- zmieniać pozycje w łóżku, ruszać się w łóżlu (by zapobiec tworzeniu się skrzepów)

- tabletka lub 2 aspiryny zmniejsza krzepliwość

Po zawale - SZPITAL.

Choroba nadciśnieniowa

Przyczyny: zbyt wysokie ciśnienie w układzie tętniczym podczas skurczu i rozkurczu: tętnice stawiają zbyt duży opór (są zwężone), choroby nerek, miażdżyca, samoistna; gorzej jak ciśnienie rozkurczowe jest wysokie (tętnice nie odpoczywają); tym bardziej niebezpieczne im wcześniej się zaczyna, może przebiegać skrycie (bezobjawowo).

Skutki: serce wykonuje bardzo dużą pracę, przeciążenie i zużycie mięśnia sercowego, niewydolność serca oraz zmiany we wszystkich najważniejszych organach: m.in. obrzęk płuc, wylew do mózgi czy oka.

Objawy: -uczucie stałego znużenia, częste bóle głowy i szum w uszach, krwawienie z nosa, zawroty głowy, -bezsenność (duże napięcie nerwowe-nadpobudliwość)

Postępowanie: -przez tydzień mierzymy ciśnienie (w stanie zrelaksowanym), wysokie 160/100

-spokój, zastosować relaks, żadnych prac fizycznych, sen,

-łagodne środki uspokajające (relanium) - obniżenie działania układu nerwowego

- środki moczopędne - furosemid doraźnie, tialorid, verospiran: odfiltrowanie moczu

- nie podawać środków na obniżenie ciśnienia, gdyż często działają gwałtownie. Jednakże gdy chory ma bardzo wysokie ciśnienie (np. 230/120) to konsultować z lekarzem jakie podawać środki na zbicie ciśnienia

Zator tętniczy

Przyczyny: w wyniku przeszkody stałej lub skurczu, najczęściej w kończynach dolnych i tętnicach. Doprowadza do martwicy części ciała (brak dopływu krwi).

Objawy: -najczęściej zdarza się w nocy

- odrętwienie i brak czucia

- kończyna bezwładna, nieczuła i chłodna,

- bladość części ciała -brak tętna poniżej zatoru.

Postępowanie: -podać środki rozkurczowe - papaweryna (zastrzyk)

- podać środki przeciwbólowe (jeżeli ma bóle w nodze)

- ułożyć kończynę powyżej poziomu ciała (oby spływały toksyczne środki przemiany materii)

- ułożyć kończynę na czymś miękkim (uważać na odleżyny)

- nie wolno kończyny ogrzewać (pomaga w rozwoju bakterii beztlenowych), robić zastrzyków ani masować

- jak najszybciej do SZPITALA (ryzyko amputacji)

Choroby układu pokarmowego

Żółtaczka Mechaniczna

Przyczyna: mechaniczna blokada w przewodzie żółciowym na drodze do dwunastnicy (skurcz, kamień): wątroba produkuje żółć, w przewodzie zastój. Gdy ciśnienie żółci staje się krytyczne - poprzez ścianki następuje przeciek do krwi

Objawy: - b. silny zespół bólowy w prawym podbrzuszu

- stopniowe zażółcenie (najpierw białka oczu)

- stolec o zabarwieniu żółtym (bez zabrązawiającej żółci)

- mocz ciemny, mętny, opalizujący

Działanie: -znieść skurcz (środki pskurcz.: papaweryna, atropina)

- znieśc stan zapalny lub operwać kamień

Bóle brzucha

1. skurczowe: nagłe, z kłuciem, rozsadzaniem, bez oddawania gazów.

- podać środki rozkurczowe (w tabletkach lub czopkach): vegontalgin, no-spa, spazmophen, scopolan, przy silnych - domięśniowo w zastrzyku (silniejsze działanie): papaweryna, atropina,

- podać środek przeciwbólowy - np. pyralgina

- nie ogrzewać brzucha

a) Kolka żółciowa

Przyczyny: skurcz przewodu żółciowego lub zwieracza przewodu żółciowego albo kamień żółciowy, częściej u kobiet

Objawy: -gwałtownie narastający ból w prawym podżebrzu, promieniujący do pleców i łopatki; -uczucie rozdęcia; -małe wymioty

Postępowanie: -położyć faceta

-środki przeciwkurczowe: papawerynę i atropinę z pyralginą

-po 2÷3 h bez poprawy - szukać pomocy lekarskiej, możliwość kamienia

-dieta po ataku; obserwacja parogodzinna w morzu, obserwacja stolca (1÷2 oddania): czy zmieniony,jasny-to źle

-przebadanie w porcie

b) Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

Przyczyny: nerwowa; długo utrzymująca się nadkwasota (wytwarzanie zbut dużej ilości Hcl przez śluzówkę), daje to odczyn zapalny i podrażnienie. Prowadzi do nadżerki i owrzodzenia, uszkodzenia żołądka: dziury lub przeżarcia na wylot.

Objawy: skrzywienie, pieczenie w żołądku, zgaga, stale nękający ból lub pobolewanie; bóle głodowe (zwłaszcza nad ranem), po jedzeniu poprawia się

Postępowanie: - wymagają długotrwałego leczenia zachowawczego (ranigast, altrament)

- dieta (posiłki małe, częste, lekki, niekwaśne; potrawy gotowane, chude, dużo jarzyn - działanie alkalizujące), regularne posiłki; nie jeść smażonych, tłustych, ciężkostrawnych; środki alkalizujace (mleczko, tabletki)

- środki uspokajające - sen

- środki rozkurczowe

- bez kawy i papierosów

- nie powinien pracować w nocy

- obserwować stolec (obawa o krwawienie wrzodu - gdy krwawi - stolec czarny, smolisty, połyskliwy)

- gdy wrzód krwawi - żadnej pracy, leżenie w łóżku, nić ciepłego do jedzenia, picia (nawet lód do połykania), kierujemy się do SZPITALA (obawa o perforację - w najgorszym razie zapalenie otrzewnej).

2. zapalne: stałe stany podgorączkowe

Skurcz wpustu

Przyczyny: pod wpływem czynnika nerwowego.

objawy: chory czuje że zatrzymał mu się kęs pożywienia, nadpobudliwość i zdenerwowanie, charakterystyczne że połykanie płynów wychodzi mu gorzej niż stałego pożywienia.

Postępowanie: -uspokoić

-zakazać połykania czegokolwiek (nie podawać płynów)

-podać środek rozkurczowy (zastrzyk lub czopek),

-środek uspokajający

- gdy problemy z przełykaniem powtarzają się i stopniowo narastają może być nowotwór przełyku.

Zapalenie wyrostka robaczkowego

Przyczyny: niepotrzebny, ślepy narząd; zalegają drobuny pokarmowe - dlatego często ulega zapaleniu

Objawy: -narastający, głęboki ból w prawej dolnej części brzucha (prawy dół biodrowy)

-nudności -zaparcie stolca (brak wymiany gazów)

- gorączka, przyśpieszone tętno

- bolesność uciskowa w tym miejscu; ugniatanie innych organów nie przeszkadza

- 2÷3 dni

Postępowanie: - leczenie tylko operacyjne (czas odgrywa dużą rolę) - leżeć

- ścisła dieta (tylko płyny: woda, gorzka herbata)

- na brzuch zimne okłady

- środki pból. (domięśniowe), nawet narkotyk przy dłuższym czasie

- nie podawać środka przeczyszczającego (ryzyko śmierci). Gdy czas dotarcia do szpitala jest dłuższy niż kilka, kilkanaście godzin, to podać antybiotyk (na lądzie jest to niewskazane).

Poinformować lekarza jaki i kiedy podaliśmy środek (przeciwbólowy i antybiotyk).

Zapalenie pęcherzyka żółciowego

Objawy: ciężka do rozpoznania

Postępowanie: podać antybiotyk

Pęknięcie ściany żołądka

Przyczyny: na skutek choroby wrzodowej

Objawy: nagły, niezwykle silny ból (jakby dźgnięcie nożem) w okolicy mostka podsercowego; w ciągu kilkudziesięciu minut rozwija się pełny zespół zapalenia otrzewnej: brudna treść żołądka leje się od trzewiów

Postępowanie: -antybiotyk -operacja

Krwawienie w żołądku (z wrzodu)

-nasilenie bólów -czarny stolec -mocz ciemny

Leczenie: ścisła dieta na zimno

Zapalenie otrzewnej

Przyczyny: treść przewodu pokarmowego dostaje się do jamy brzusznej, powodując ciężkie zakażenie bakteryjne.

Objawy:

- ból całego brzucha: ciągły, b. silny, wzdęcie; cały brzuch napiety, boli także ucisk na inne organy

- duży ból po zwolnieniu nacisku na brzuch (objaw Blumberga: Blumberg Plus)

- chory leży zwykle na boku z podkurczonymi nogami

- suchość w jamie ustnej (język) - sprawdzenie ważne, wymioty (zwłaszcza po piciu)

- brak stolca i gazów

- tętno szybkie, gorączka

- zmieniony wygląd twarzy chorego w skutek odwodnienia (maska Hipokratesa): zaostrzone rysy, cofnięcie gałek

Postępowanie:

- jedyną szansą jest szybka operacja - do SZPITALA

- sonda do żołądka (odciąganie wydzieliny z żołądka w celu zapobieżenia wymiotom - zakładać przez nos, zwilżyć dziurki i wkadać sondę podczas ruchów przełukowych: coś do popijania)

- zimne okłady na brzuch

- ścisła dieta:

- środki przeciwbólowe i antybiotyk przy czekaniu nawet kilkunastu godzin (wszystko w zastrzykach)

Niedrożności przewodu pokarmowego

Przyczyny: najczęściej jelito cienkie, na skutek skrętu jelit, zagięcia, zawieszenia na włóknie, wgłowienia, zatkania.

Objawy: - gwałtowna fala skurczów perystaltycznych przed przeszkodą (bóle skurczowe, nawracające falami)

- w czasie szczytu bólu pojawiają się chlustające treścią pokarmową wymioty (zawartość w zależności od tego jak nisko występuje przeszkoda - nawet kał)

- odwodnienie z wody i soli mineralnych

- ucisk na zablokowaną ścianę jelita, może dojść do pęknięcia i wylania zawatości - zapalenie otrzewnej

Postępowanie: - działanie wstępne polega na próbie usunięcia przeszkody przez podanie środków rozkurczowych

- pból. w zastrzyku (papaweryna+atropina+pyralgina)

- gdy bóle stają się mniej dokuczliwe, pół godziny po zastrzyku robimy lewatywę (letnią wodą irygatorem, 2-3 szklanki wody)

- gdy przeszkoda puści mamy duże ilości gazów i stolca

- obserwować go potem i dawać powoli pić

- to wszystko można zrobić w czasie pierwszych kilkudziesięciu minut (liczy się szybkość), później jelito obumiera i lewatywą możemy je przerwać (zapalenie otrzewnej).

Przepuklina

Przyczyny: - uwiąźnięcie pętli jelita cienkiego między warstwami mięśni brzucha: rozsunięcie się w jakimś miejscu ściany mięśniowej jamy brzusznej, pomiędzy mięśnie wchodzi jelito, mięśnie zaciskają się

- zdarza się częściej u mężczyzn

- najczęściej w pachwinie, najczęściej dochodzi podczas parcia, ciężkiej pracy

- gorzej gdy do przepukliny dojdzie u młodego człowieka

Objawy: - ból krótki (uszczypnięcie)

- wyczuwalny guzek w brzuchu (zbadać brzuch w pozycji leżącej z podkurczonymi nogami)

- po pewnym czasie skurczowe, narastające i przechodzące bóle brzucha (niedrożność układu pokarmowego)

Postępowanie:

- usunać przyczynę niedrożności - wprowadzenie przepukliny do brzucha

- środki rozkurczowe (papawerynę, atropinę) i pból.

- po kilkunastu minutach, jak chory odczuje ulgę, kładziemy go do ciepłej kąpieli lub ciepłe okłady na brzuch i przepuklinę; wiotczenie.

- zaczynamy lekko ugniatać przepuklinę (wyciskamy gazy z jelita - chorego to boli), staje się ona miękka i elastyczna, staramy się ją wcisnąć do jamy brzusznej

- gdy odprowadziliśmy przepuklinę mamy oddanie gazów i stolca

- położyć chorego w łóżku na plecach, na brzuch okład z worka z obciażeniem

- jeśli kaszle - podać kodeinę

- gdy wydobrzeje to żadnej ciężkiej pracy

- gdy przepuklina trwa dłużej niż kilkadziesiąt minut lub gdy rozpoznaliśmy zbyt późno, nie można wyciskać jelita: martwa tkanka mogłaby pęknąć. Tylko zimne okłady na przepuklinę i do SZPITALA.

Biegunki

Przyczyny: • towarzyszące nieżytom • czerwonka

Objawy: 1) bóle brzucha, uczucie przewalania się w żołądku, burczenie.

2) biegunka z domieszką krwi kilkadziesiąt stolców na dobę, szybki odwodnienie organizmu (niebezpieczne zwłaszcza w tropiku).

Postępowanie:

1) - dieta, nie zmuszać do jedzenia, soki owocowe do picia (niedużo, ale często)

- podać węgiel (wchłania toksyny) i środki rozkurczowe

- jeżeli nie przejdzie to na drugi dzień podać antybiotyk (erytromycynę - cztery razy co 6 godzin) oraz chlorchinaldin (tabletki-środek dezynfekujący)

- jeżeli podaliśmy antybiotyk to dawać co najmniej 7 dni.

2) gdy nie przechodzi - podać w zastrzyku antybiotyk oraz pantopon, morfinę (zmniejsza ruchy perystaltyczne jelit).

Choroby układu moczowego

Niewydolność nerek

Przyczyny: przy uszkodzeniu nerki z powodu:

-ciężkiego urazu i zmiażdżenia tkanek (np. noga) - komórki białkowe wychodzą i i zatykają kanaliki nerkowe

- oparzenia - ścięte białko uszkadza nerki

- zatrucia

- wstrząs - spadek cisnienia po urazie czy krwotoku

Objawy: spada wydalanie moczu (skąpomocz lub bezmocz) - właściwy bilans picia i wydalania

Postępowanie:

- gdy po odwodnieniu, to nawodnić chorego kroplówką lub gdy nie ma takiej możliwości wstrzykiwać pod skórę roztwór fizjologiczny - 0,9% roztwór NaCl

- pobudzenie nerki przez podanie środka moczopędnego (domięśniowo furosemid); jeśli nie pomaga - alarm (nerka nie pracuje)

- wprowadzić cewnik i sprawdzać ilość oddawanego moczu.

- gdy mamy ciężką niewydolność nerek, człowiek zaczyna się zatruwać i zbierać wodę (obrzęk ciała, płuc i mózgu - śmierć w wyniku zatrucia mocznikiem - mocznica), natychmiast do SZPITALA,

- podawać tylko tyle wody, ile potrafi wyrzucić bez nerek (tyle, ile oddał moczu + 2 szkalnki)

- dieta: nie dawać jarzyn i kartofli (nie wyrzuci niebezpiecznwego dla serca potasu) oraz białka; tylko węglowodany (woda + suchary)

- antybiotyk w zastrzyku (w środku mnożą się bakterie) - połowę normalnej dawki

Stan zapalny nerek

Przyczyny: po przechłodzeniu lub zakażeniu nerek (zakażenia bakteryjne, z zewnątrz bądź krwiopochodne), często powikłania chorób gardła (ropne anginy)

Objawy: - goraczka, ból głowy

- bóle w okolicy lędźwiowej (wrażliwość na wstrząsy - badanie przez lekkie uderzenie w plecy)

- mało moczu, mocz mętny, cuchnący, często z domieszką krwi

- obrzęk twarzy

- zatrucie organizmu (coraz silniejsze bóle głowy, następnie śpiączka i śmierć).

Postępowanie: - leżenie w łóżku - ciepło

- mierzenie ilości moczu

- dieta (dieta węglowodanowa, ilość wody zależna od ilości oddanego moczu)

- podać antybiotyk - do SZPITALA

Kolka nerkowa

Przyczyny: w nerkach (miedniczka) odkładają się kamienie, jeśli się wydostaną z nerki do moczowodu - dolegliwości

Objawy: - gdy kamień się rozkruszy i wpłynie do moczowodu, zaciska się on na kamieniu - ostry, nagły ból, zaczynający się od nerek, wzdłuż przewodu moczowego (przez biodro)

- przy silnym bólu mogą pojawić się wymioty

- po napadzie bólu często jest domieszka krwi w moczu (kamyk podrapał moczowód)

- gdy nie uda mu się urodzić kamienia samoistnie-moczowód napełnia się moczem, mocz zaczyna pozostawać w nerce-dochodzi do zakażenia bakteryjnego (ugnieciona i brudna)

Postępowanie:

- pomóc urodzić kamień do pęcherza, podać środki rozkurczowe - papawerynę, atropinę

- przeciwbólowe - pyralginę, czasem narkotyk (ale nigdy morfinę - powoduje skurcz)

- po poprawie położyć chorego do ciepłej kąpieli (nerka szybciej filtruje)

- w kąpieli dużo płynów do wypicia (piwo - co najmniej 5 butelek). Gdy chorego zaczyna po tym bardzo boleć to dobrze, oznacza to że mocz zaczyna przepychać kamień, potem ból przechodzi (kamień spłynął do pęcherza moczowego)

- następnie leżenie w łóżku, obserwować mocz (szukać kamienia).

- gdy kamień utknie w cewce moczowej (kutasie) przepchnąć go z powrotem do pęcherza moczowego

Zapalenie pęcherza moczowego

Przyczyny: przez cewkę lub od krwi, również przechłodzenie nóg (zimna krew opływa pęcherz).

Objawy:

- bóle przy oddawaniu moczu

- ciągłe uczucie potrzeby oddania moczu, częste oddawanie moczu

- przy ciężkim zapaleniu mocz mętny, brudny, z ropą i śluzówką

- gorączka

Postępowanie: - nie lekceważyć (zapalenia dróg moczowych postępują w górę, w kierunku nerek)

- pozostawać w cieple (ciepłe skarpety, bielizna)

- podać środki rozkurczowe (doustnie)

- dużo płynów do picia (obkurczanie pełnego pęcherza jest mniej bolesne, niż pustego)

- gdy nie przechodzi, podać antybiotyk

- w porcie do LEKARZA (badanie moczu), nawet po poprawie

Zapalenie cewki moczowej

Przyczyny: najczęściej brak higieny

Objawy: bolesne pieczenie cewki przy oddawaniu moczu

Postępowanie: jak wyżej

Przerost gruczołu krokowego

Przyczyna: mniejsza z wiekiem produkcja gruczołu jest nadrabiana przez wzrost masy, poprzez nacisk zmniejsza objętość pęcherza.

Objawy: - częste bieganie z moczem

- mocz zaczyna płynąć po dłuższym parciu i w dziwnych pozycjach

Działanie: - wymaga operacji

- po wypróżnieniu zawsze coś zostaje w pęcherzu (zakażenie) - wyleci przez cewnik

Choroby zakaźne

Terminy i fakty: przyczyny - bakterie i wirusy. Klimat wilgotny bardzo sprzyja rozwojowi bakterii. Epidemia i pandemia.

Źrodła zakażenia: -chory człowiek, nosiciel, chorę zwierzę, przedmioty

Rozwój choroby:

a) wnikanie {drogi oddechowe i pokarmowe - najczęściej, przez skórę (ukąszenia), przez śluzówki (narżady płciowe np)}.

b) okres wylęgania (specyficzny dla danej choroby),

c) zarażanie

d) okres wyzdrowieńczy (chory nadal zaraża)

Powikłania (?): • wczesne (porażenie ukł. nerwowego -śpiączka, drgawki)

• późne (niewydolność układu pokarmowo - oddechowego: choroby wątroby, żołądka).

Grypa

Przyczyny: wirusowa, zdarza się co roku, może być groźna dla osób starszych i dzieci. Powikłania przy grypie: wirusowe zapalenie płuc, wirusowe zapalenia układu pokarmowego (biegunki), powikłanie mózgowe (silne bóle głowy, wymioty), wirusowe zakażenie mięśnia sercowego (szybkie tętno, spadek ciśnienia).

Objawy: - ogólnie złe samopoczucie

- bóle głowy i mięśni

- szybko narastająca gorączka i dreszcze

- uczucie szybkiego bicia serca (tętna)

Postępowanie: -bezwzględne leżenie w łóżku

- ciepło, nie dopuścić do ochłodzenia organizmu

- leki z grupy aspiryny -

- dużo witamin: wit. C (działa utleniająco), wapno (zmniejsza obrzęk)

- gdy jest wysoka gorączka (najwyższa po południu) powyżej 39°C - środek pgorączk.

- podać środek przeciwbólowy - pyralginę (może być piramidon)

- gdy brak poprawy po kilku dniach, podać antybiotyk (na infekcję wirusową może się nałożyć infekcja bakteryjna); w tropiku podać antybiotyk już po drugiej dobie (podawać antybiotyk przez 7-8 dni)

Papuzica

Przyczyny: droga oddechowa

Objawy: bardzo podobna do grypy, dodatkowo występują bóle w kaltce piersiowej i krwawienia.

Postępowanie: zakaźne są wydzieliny ludzkie oraz kał, mocz i ślina

Świnka

Przyczyny: droga oddechowa, wirusowa.

Objawy: zapalenie ślinianek (zwłaszcza przyusznych) - ból głowy, bolesny obrzęk, gorączka, zapalenie okolicy twarzy

Postępowanie: - do łóżka

- ciepłe kompresy na gruczoły

- od razu podać aspirynę i wapno (zmniejszenie obrzęku)

- płukanie jamy ustnej i gardła (roztwór KMnO4 lub wody utlenionej)

- antybiotyk u mężczyzn (najlepiej - ampicylina). Mogą wystąpić powikłania np. świnkowe zapalenie jąder (obrzęk jąder)

- przy zapaleniu jądra które może skończyć się trwałą niepłodnością (zrastanie się nasieniowodów podczas obrzęku który je ściska): łóżko, uniesienie jąder (poduszeczka), parujące okłady.

Czarna ospa

Choroba kwarantannowa o długim okresie wylęgania (około 14-18 dni), nagły skok gorączki do 39°C,

Przyczyny: droga oddechowa, wirus.

Objawy:

- 1 dz.: bardzo silne bóle głowy, lędźwi, okolicy nerek, obrzęk twarzy; skok goraczki do 39°

- 2 dz.: w dolnych partiach brzucha i wewnątrz ud pojawia się czerwona wysypka (drobne krosteczki) - pokrzywka.

- 4 dz.: nagle gorączka spada, pojawiają się plamki (swędzące) na twarzy, tułowiu; robią się z nich guzki, potem pęcherzyki ropne, które pękają i tworzą strupy.

- w 9-tym dniu następuje atak gorączki (większość wtedy umiera).

Choroba pozostawia blizny. Jest zakaźna od pierwszego dnia. Zachoruje KAŻDY który się z tą chorobą zetknie. Jedynym zabezpieczeniem jest SZCZEPIENIE (szczepimy się 2 razy w życiu, jedno szczepienie daje nam odporność 3 letnią).

Dur brzuszny

Przyczyny: po ukąszeniu wszy jej odchody wchodzą w skórę. Kleszcze.

a) plamisty - śmiertalny

przyczyny: przenoszona przez wszy (ich odchody).

objawy: bardzo śilne bóle głowy, goraczka, krwawienia z nosa, po kilku dniach wysypka na barkach i ramionach.

postępowanie: szpital

b) powrotny - przenoszony przez wszy i kleszcze.

objawy: podobny do plamistego, tylko po 7-dniowych objawach koniec, potem, a po tygodniu następuje nawrót - drugi rzut choroby.

postępowanie: Nie jest chorobą śmiertelną. Ze względu na podobieństwo do tyfusu plamistego należy gościa traktować jak chorego na odmianę plamistą.

Postępowanie: do SZPITALA, stosuje się szczepienia.

Choroba Weila

Przyczyny: choroba portów: zakaźny mocz szczurów, niepewna woda , kąpiel; uszkadza wątrobę

Objawy: grypowe + żółtaczka

Postępowanie: do szpitala.

Cholera

Bardzo śmiertelna, zarażenie przez wydaliny ludzi chorych, okres wylęgania około 6 dni, . przyczyną śmierci jest odwodnienie, śmiertelność > 90%.

Przyczyny: owoce, jarzyny

Objawy: - nagłe wymioty

- biegunka (stolec "ryżowy" - białe kłaczki złuszczonych komórek śluzówek)

- bez gorączki - odwodnienie

- bolesne skurcze mięśni łydek.

Postępowanie: zakaźne są wszystkie wydaliny (także u ozdrowieńców); do szpitala (kroplówki)

wirusowe zap. wątroby (Żółtaczka )

Przyczyny: wirus, droga pokarmowa lub na skutek zakażonej igły. Długi okres wylęgania (ok. 3 miesiące)

Objawy: - grypowe i niesprawnościowe

- objawy kataralne (wygląda jak katar), brunatny mocz, stolec normalny (czasem trochę jasny).

- żółtaczka - znaczne uszkodzenia wątroby

Postępowanie: zakaźne są wydaliny i krew. Nie lekceważyć.

Amebioza

Przyczyny: droga pokarmowa, w wodzie krajów cieplejszych, owoce, jarzyny,

Objawy: długi okres choroby, dla nas (Europejczyków) jest groźna.

Postępowanie: niewiele mamy z tym do zrobienia, należy się wystrzegać nie mytych owoców, zrezygnować z sałaty

Dżuma

Przyczyny: pchły występujące na szczurach; okres wylęgania 5-6 dni.

Objawy:

1) gruczołowa: pęcherzyk w miejscu ukąszenia, potem ropny czyrak, potem przetoka (dziura) z ropą, któras się leje. Powiększenie gruczołów chłonnych. Wysika gorączka (do 40°). Śmiertelna w kilkudziesięciu %.

2) płucna: nagły skok gorączki do 40°, wymioty, ból głowy; czyraki na płucach, kaszel z krwistą masą. Chory umiera z braku płuc w kilkanaście godzin po zakażeniu. Śmiertelność 100%, antybiotyk nie zdąży zadziałać.

Wąglik. Czarna krosta

Przyczyny: kontakt z nawozem zwierzęcym, zwierzętami, sierścią, kopyta.

Objawy: jak przy dżumie 2 postacie: gruczołowa (najczęściej gruczoły pod pachami) i płucna.

Postępowanie: unikać bezpośredniego kontaktu ze zwierzętami (rękawice); do szpitala

Żółta febra

Przyczyny: przenoszona przez komary; okres wylęgania - 6 dni, duża śmiertelność

Objawy: objawy gorączkowe, wymioty, żółtaczka

Postępowanie: do SZPITALA

Wścieklizna (wodowstręt)

Przyczyny: poprzez ślinę chorego zwierzęcia -wirus. Długi okres wylęgania (3 dni ÷ 8 lat). Porażenie układu nerwowego przez wirusa poruszającego się z krwią. Zakażenie następuje tym szybciej im bliżej głowy następuje ukąszenie. Atak następuje, gdy wirus przechodzi przez opony mózgowe. W tym momencie śmierć jest pewna.

Objawy:

- mrowienie, drętwienie w miejscu ugryzienia

- szybko wymioty

- nastrój niezrozumiałego przygnębienia,

- chrypka, trudności z połykaniem i skurcze przełyku przy połykaniu wody (wściekły pies boi się wody), przechodzące w napady szału na widok wody

- ŚLINIENIE

Postępowanie: szczepić się natychmiast.

Zatrucie pokarmowe

Przyczyny: droga pokarmowa (brudne ręce, brudne rzeczy, muchy)

Objawy: Objawy są bardzo szybkie, bóle brzucha, biegunka, gorączka.

1) w klimacie umiarkowanym:

- podać środek przeczyszczający (sól gorzka)

- duża ilość węgla (wchłania toksyny)

- środki rozkurczowe (scopolan, vegantalgin)

- dużo pić, zwłaszcza soków warzywnych (owocowe mają cukier)

- jeśli nie daje sobie rady to podać środki odkażające jelito (chlorchinaldin - nie ten do ssania, enteroseptol, sulfametaksason). Jeżeli i to nie pomaga po 2 dniach - dać antybiotyk.

2) w tropiku - jak wyżej, lecz gdy w ciągu kilku godzin nie ma poprawy to podać antybiotyk, by nie tracił płynów ciała.

Zatrucie jadem kiełbasianym

Przyczyny: Atakuje układ nerwowy, okres wylęgania do kilku dni, bardzo groźna - większość umiera.

Nawóz naturalny, nie wymyte wędliny. Potrawy białkowe, szczeg. konserwy - pałeczka botullinausa w war. beztlenowych.

Objawy: - silne bóle brzucha, zaparcie

- serce bije bardzo wolno

- bez większych wymiotów

- opadanie powiek i podwójne widzenie (porażenie układu nerwowego - serce i oczy)

- również bezgłos i chrypka, skurcze przełyku.

Postępowanie: - doraźnie sprowokować wymioty i przeczyszczanie

- natychmiast do SZPITALA

Choroby weneryczne

Kiła (syfilis)

Najgroźniejsza, przewlekła, atakująca cały organizm, narzady: serce, układ nerwowy, mózg, naczynia krwionośne. Długi okres utajenia, w późnym przebiegu daje nieodwracalne zmiany w układzie krwionośnym i nerwowym, nieleczona powoduje śmierć. Dzieci osób chorych są już zarażone często niepełnosprawne.

Zakażenie przez wydzieliny gruczołów, krew, pokarm kobiety (zakażanie dzieci).

Przyczyny: krętek blady - wrażliwy na wysokie temp. (pokojowe) i wysychanie. 90% zakażeń - stosunek płciowy, 10% inne - dentysta, ręcznik

Objawy: długotrwała, przewlekła,

1) Kiła pierwotna: - 3 tygodnie po zakażeniu pojawia się - płaskie owrzodzenie (r. około 1cm) otoczone wałowatym brzegiem (jak krater księżycowy), niebolesne, dno wypełnione śluzem; najczęściej na narządach płciowych

- Odczyn Wassermana (WR) pozytywny. W dziewiątym tygodniu pojawiają się pryszczki z zaczerwienieniem - osówki

- wrzód się wygaja

2) Kiła wtórna: trwa 2÷3 lata, pojawiają się plamiste pryszczyki, jak trądzik

3) Kiła narządowa: kilka - kilkadziesiąt lat, do śmierci. Bakterii już nie ma we krwi (bez pryszczy) wędrują do narządów tworząc guzy (kilaki) z koloniami. Tworzą się w aorcie (pęknięcie), oku (ślepota), mózgu (objawy jak guz mózgu).

Człowiek nie posiada odporności osobniczej na kiłę (możliwe jest kilkukrotne zakażenie kiłą - kilka stadiów choroby). Zakaźność jest największa w 1) i 2), w 3) mniejsza.

Postępowanie: - krętek ginie od wody z mydłem - dokładne mycie

- antybiotyki - wielokrotna kontrola

- uleczalna w 1 i 2 okresie

Rzeżączka (tryper)

Przyczyny: przenoszona tylko drogą płciową; jest to choroba narządów płciowych; łatwiejsza do wyleczenia od kiły. Zarazki są bardzo nietrwałe na zewnątrz organizmu człowieka. Obrzęk jąder może powodować ściskanie nasieniowodów i ich zrastanie (trwała niepłodność).

Objawy: - swędzenie w cewie

- bolesne oddawanie moczu

- z moczem pojawia się biała, śluzowata wydzielina

- pojawia się obrzęk jąder (u kobiet choroba ta jest słabo zauważalna).

Postępowanie: - antybiotyki

AIDS

Przyczyny: wirus, drogi płciowe, krew; bardzo długi okres utajenia

Objawy: powiększenie gruczołów, pojawiają się mięsiaki, spadek wagi ciała, uczucie osłabienia i zmęczenia, poty nocne, biegunki, gorączki.

Zatrucia

Zasady postępowania są raczej ogólne z tego względu, że najczęściej nie wiemy o jaką truciznę chodzi. Trucizny dzielimy na dwa rodzaje: - rozpuszczalne w wodzie i krwi (szybkie działanie, szybka eliminacja) oraz - rozpuszczalne w tłuszczach (wolniej działają ale są trudniejsze do eliminacji).

Drogi wnikania trucizn:

- przewód pokarmowy - przewód oddechowy

- przez skórę - przez oko

Zasady zapobieganiu zatruciu:

- nadzór oddechu i krążenia (obserwacja, pomiar ciśnienia)

- przyspieszenie eliminacji trucizny (spowod. wymiotów - solanka, środki przeczyszczające i moczopędne, płukanie żołądka)

- neutralizacja (odtrutki)

Drogi eliminacji:

WYMIOTY - nie ma w tym żadnego ryzyka, podrażnienie podniebienia (piórko, stężona solanka lub apomorfina -silna ale wolniejsza). Przeciwwskazania dla wymiotów: żrące (substancja żrąca przechodzi dwukrotnie przez wrażliwszy od żołądka na kwas przełyk, u osób nieprzytomnych (zachłyst).

PŁUKANIE ŻOŁĄDKA - sonda, lejek, strzykawka (nie podawać więcej niż 1,5 szklanki), picie a potem wymioty. Płyn do płukania żołądka :woda z węglem, kreda z wodą, roztwór KMnO4 (nadmanganian potasu - kali), esencja herbaciana (dobra na alkaloidy), mleko z jajami (dobra na kwasy), letnia woda. MIESZANKA UNIWERSALNA (działa na dużą ilość trucizn) - tlenek magnezu, kwas tanninowy, węgiel leczniczy, woda.

ŚRODKI PRZECZYSZCZAJĄCE - sól gorzka (20g w roztworze wodnym); roztwór 4% działa już w ciągu kilkunastu minut. Uwaga: nie podawać oleju rycynowego.

MOCNE ŚRODKI MOCZOPĘDNE (przyśpieszenie pracy nerek),

Zmycie skóry (gdy trucizna przedostała się tymi drogami) - dla trucizn rozpuszczalnych w wodzie: letnia woda, dla rozpuszczalnych w tłuszczach - nafta, benzyna.

- gąbkować i długo spłukiwać

Gdy trucizna znajduje się za żołądkiem

Postępowanie: podać środki na przeczyszczenie, najlepiej - sól glauberska (gorzka, roztwór 20 g. - powoduje gwałtowną perystaltykę, działa bardzo szybko, już po kilkunastu minutach), parafina (kilka łyżek, wyściela jelito, bardzo dobra przy środkach lotnych jak benzyny). Nie podawać oleju rycynowego - tłuszcz powoduje lepsze wchłanianie trucizny, działa po długim czasie.

Trucizna na skórze

Postępowanie: zmywać letnią wodą z mydłem (może być nafta, benzyny, raczej nie alkohol).

Trucizna w oku

Postępowanie: wypłukiwanie wodą, oraz jeżeli trucizną jest: ług - 3% kwas borny, kwas - 3% roztwór sody oczyszczonej. Płukać od nosa do skroni (nie odwrotnie).

Lekkie zatrucie cyjankiem

Objawy: bóle i zawroty głowy, duszność, potem bezdech.

Postępowanie: podać natychmiast środek inhalacyjny - amylim nitrosum.

Zatrucie alkoholem etylowym

Objawy: Tym groźniejsze im szybciej wzięte; początkowe powszechnie znane, później śpiączka.

Postępowanie: - w fazie początkowej należy spowodować wymioty; najskuteczniejszy środek wymiotny to apomorfina (podać 0,1mg/kg wagi ciała)

- następnie podać węgiel i parafinę

- można wypłukać żołądek nadmanganianem potasu

- na uspokojenie - fenactil (zastrzyk, 25-50mg, po zastrzyku należy leżeć, gdyż spada ciśnienie) LUB...

- podczas śpiączki nie prowokować wymiotów, dać się wyspać (diagnostycznie, dla sprawdzenia czy jest to tylko śpiączka alkoholowa - podać w zastrzyku - noxolon 10-20mg, jeżeli jest to tylko śpiączka to powinien się obudzić.

Zatrucie alkoholem metylowym

Objawy: ściemnia się, działa wybiórczo na nerw wzrokowy, ciężki stan śpiączki.

Postępowanie: - jak najszybciej prowokować wymioty - apomorfina j.w.

- podać węgiel i parafinę

- po wymiotach podać około 50g wódki (alk. etylowy szybciej dociera do komórki, przez co alk. metylowy jest blokowany, krąży jedynie we krwi i dzięki temu jest odfiltrowywany), potem co godzinę mały kieliszek

- środek moczopędny

- do SZPITALA

Zatrucie kwasem

Postępowanie: - szklanka wody do wypicia (NIGDY sody) lub środek uniwersalny - szklanka mleka + trzy rozbełtane jaja

- nie prowokować wymiotów

Zatrucie ługiem

Postępowanie: podać lekki kwas (woda z cytryną, wino stołowe). Lub środek uniwersalny.

Stany śpiączkowe

Przyczyny: przy zatruciach, wylewie do mózgu, w wypadku cukrzycy (śpiączka cukrzycowa), śpiączka wątrobowa (gdy wątroba przestanie działać), śpiączka mocznicowa (nerki przestały działać), śpiączka w wyniku padaczki.

Objawy: [rozróżnienie śpiączka a sen - z każdego snu fizjologicznego można człowieka zbudzić].

Opieka nad nieprzytomnymi

- ułożenie w pozycji bezpiecznej NATO

- stała obserwacja oddechu, ciśnienia i tętna

- kontrola pracy nerek - założyć cewnik, mierzyć ilość oddawanego moczu, można od czasu do czasu podać tlen

- każdy przypadek śpiączki - niebezp. dla życia, do szpitala

Udar mózgu

Objawy: postępujący w czasie: bóle i zawroty głowy, może być niedowład kończyn i kącików ust.

Postępowanie: ułożyć w łóżku, głowa wyżej (lepsze oddychanie), uważać na wymioty, w wypadku drgawek można podać - relanium.

Śpiączka cukrzycowa

Objawy: człowiek czerwony, mięśnie wiotkie, oddech: równy, miarowy, głęboki (oddech Kusmacha), oddech pachnie acetonem.

Pomoc: insulina

Śpiączka mocznicowa

Objawy: skąpomocz lub bezmocz (coraz mniej moczu z czasem), stopniowo zapada w śpiączkę, w oddechu czuć mocz

Stany drgawkowe

Przyczyny: występują tylko gdy człowiek jest nieprzytomny (gdy jest przytomny to ma dreszcze), niedotlenienie mózgu, tężec, przegrzanie, zapalenie opon mózgowych, padaczka, wścieklizna.

Pomoc: chronić język (przytrzymywać szczęki, albo wsadzić kawałek drewna między zęby trzonowe), należy podać tlen, podać w zastrzyku - relanium 10mg, lub luminal 100-200mg (nie są to środki lecznicze ale znoszą drgawki).

Padaczka

Przyczyny: może być wrodzona lub pourazowa. Stan drgawkowy, związany z niedotlenieniem mózgu i utratą przytomności, bodziec idzie z mózgu; mogą buc drgawki przy tężcu i wściekliźnie lub przegrzaniu, zapaleniu opon mózgowych

Objawy: - poprzedza go tzw. "aura" czyli dziwne samopoczucie

- skurcz mięśni, upadek i utrata przytomności

- rytmiczne drgawki z charczeniem

- półotwarte oczy, gałki oczne skierowane w jeden róg

- może być bezwiedne oddawanie moczu i stolca

- trwa od kilku do kilkunastu minut. Po ataku następuje głęboki sen trwający od kilkunastu do kilkudziesięciu minut, po śnie chory nie pamięta co się działo.

Postępowanie: - uważać na język - włożyć jakiś przedmiot drewniany;

- coś miękkiego pod głowę; podtrzymać żuchwę, odchylając do góry

- podać relanium (10 mg domieśniow) lub luminal (100-200 mg)

- gdy zapadnie w sen absolutnie nie budzić - mózg odpoczywa; zabezpieczyć przed uduszeniem

- potem profilaktycznie podawać - relanium (2×2 mg) i środki nasenne na noc

- w porcie do szpitala

Wstrząs uczuleniowy

Objawy: nagły krytyczny spadek ciśnienia, duszność i sinica, objawy obrzękowe zatrzymanie akcji serca.

Postępowanie: - najsilniejszy środek przeciwuczuleniowy - hydrocortison (200-500mg)

- przy duszności podać - diprophilinę albo euphilinę (zastrzyki lub czopki)

- gdy mamy krytyczny spadek ciśnienia podać - adrenalinę 0,5-1mg

- można podać atropinę, przy zatrzymaniu akcji serca lub oddechu reanimować.

Krytyczne przegrzanie organizmu

Przyczyny: w wyniku przebywania w gorącym pomieszczeniu, złej wentylacji organizmu (zły ubiór), w wyniku gorączki; >40°. Tolerancja organizmu na temperaturę 42°C.

Objawy: - osłabienie, bóle głowy,

- bolesne skurcz mięśni (łydki)

- gdy jest zaawansowane - chory ma omamy, zamroczenie

- staje się blady, skórę ma zimną (temperaturę mierzyć w odbycie); zimne kończyny

Postępowanie: - do chłodnego pomieszczenia, chłodzenie zimnym powietrzem

- dużo płynów: soki

- gdy przegrzanie jest zaawansowane to rozebrać chorego, intensywnie chłodzić wentylatorem - nie polewać zimną wodą, kłaść woreczki z lodem na duże naczynia krwionośne i głowę (w pachwinach, pod pachami, na szyi)

- podać - fenactil (50 mg w zastrzyku: zabezpiecza układ nerwowy, otwiera naczynia krwionośne skóry)

- pyralginę (2 ampułki, działa na temperaturę) lub piramidon (czopki)

- przy wstrząsach drgawmkowych - jak przy drgawkach

Reanimacja

Życie jest warunkowane przez stały dopływ tlenu, zapewniają nam to układy: oddechowy, krwionośny, nerwowy. Szybkość umierania zależy od tego, który układ stanie pierwszy (najlepiej gdy oddechowy, najgorzej gdy nerwowy): w zależności od tego umieranie trwa od kilku minut do kilku sekund. Potem zaczyna się śmierć, ale wszystkie organy są jeszcze sprawne - po trzech minutach umiera kora mózgowa (gdy zaczynamy reanimację po tym czasie należy się liczyć z tym, że ożywimy "roślinę").

Postępowanie:

Badanie

1) stanu, co nie działa (za pomocą zmysłów):

- nieruchomy, wiotki, nieprzytomny, bez reakcji (mógł "stanąć" układ nerwowy), do takiego podbiega się najpierw

- oddech badamy na zewnętrznych częściach dłoni, przyłożonych do nosa

- krążenie: tętno na dużych tętnicach (szyja, pachwiny); ogląd źrenic - im większe, tym gorzej

2) Badamy ile czasu jest nieżywy - oglądamy obie źrenice (małe okrągłe - nieżyje kilkadziesiąt sekund; olbrzymie ale równe okrągłe - do trzech minut; duże, niokrągle i nieregularne - >3 min, za późno).

Ratowanie

1) przywracanie oddechu: główna metoda - usta-usta (usta-nos mniej skuteczna, stosować gdy nie można tą pierwszą: złamana szczęka, wymioty):

- sprawdzenie i oczyszczenie jamy ustnej

- odchylić głowę do tyłu (udrożnienie tchawicy)

- zacisnąć nos 1 ręką, 2 podeprzeć szczękę, ustami objąć całe usta

- wykonać energiczny wydech

- najczęstsze błędy: nieodchylenie głowy, nieuszczelnienie ust

- wdech + 2÷4 razy dłużej na wydech (wdech+1,2,3)

2) • przywracanie krążenia - ratownaie kory mózgowej i speowaokowanie do pracy: poprzez masaż zewnętrzny (pośredni) - poprzez ścianę klatki piersiowej

- wykonujemy masaż tylko na podłodze

- ręce ułożyć na 1/3 dolnej długości mostka, na środku klatki piersiowej

- energicznie ugniatać

- kontrolować falę tętna na tętnicach szyjnych

- najczęstsze błędy: ugniatanie za szybkie, ugniatanie nie energiczne (długie i głębokie), zła lokalizacja ułożenia rąk (nietypowo umiejscowione serce)

• wykonujemy kilkanaście oddechów/min. i 60 ugnieceń/min, (stosunek ugnieceń do oddechów 1/5): gdy jest dwóch ratowników wykonujemy - 1 oddech i 5 ugnieceń, gdy jest jeden ratownik - 2-3 oddechy, 8-10 ugnieceń. Często przy masażu serca pękają żebra.

• Życie wraca zawsze w kolejności:

- zwężają się źrenice (zaczynają reagować na światło)

- krążenie podejmuje pracę, wraca tętno

- oddech - świadomość

• Reanimować należy maksimum 45 minut:

- tętno wraca w czasie pierwszych kilkunastu lub kilku minut

- oddech po kilku dniach

- świadomość wraca czasami po kilku tygodniach.

Jeśli tętno wróciło, kontynuujemy sztuczne oddychanie, jeśli wróci - kładziemy w poz. zabezpieczającej.

• Po reanimacji należy człowieka nieustannie obserwować (przez pierwsze minuty wciąż badać tętno i oddech - może się wyłączyć). Po reanimacji zawsze do szpitala.

• Topielec: - nie wylewać wody z płuc, gdyż jej tam nie ma - tylko oddychanie

Przechłodzenie

Temperatura optymalna wnętrza ciała - 37°C (pomiar w odbycie), granica tolerancji dla życia 34 - 42°C.

Sposoby obrony przed zimnem (mechanizmy wentylacujne):

- zamknięcie naczyń w skórze (mniejsze wypromieniowywanie ciepła)

- dreszcze (obrona rozpaczliwa, bardzo nieoszczędna)

Gdy temperatura spada do około 34°C organizm poddaje się: - otwierają się naczynia w skórze, - dreszcze przechodzą (apatia), - komórki przestają wytwarzać ciepło. Potem następuje gwałtowna utrata ciepła przez organizm, człowiek zaczyna umierać i może trwać to do kilku godzin, oddech zaczyna się spłycać i maleje częstotliwość tętna (małe zapotrzebowanie komórki na tlen). Gdy gość umarł, następuje dłuższy czas, kiedy nadaje się do reanimacji (nie wiadomo jak długi jest to czas, nikt nie robił tego typu badań, może być kilkanaście, kilkadziesiąt minut).

Ochrona przed zimnem: - tkanka podskórna, - dobór kalotrii - ubrać się ciepło (kilka warstw), - leżeć w wodzie nieruchomo (pozycja embrionalna), - chronić zwłaszcza pachy, ręce i narządy płciowe. Zero alkoholu (otwiera naczynia krwionośne);

Woda zabiera ciepło 25 razy szybciej niż powietrze. Postęp śmierci w zimnej wodzie:

- bladość

- dreszcze (pewien przyrost ciepla, utrata energii)

- spadek do 34°

- poddanie się (otwiera skórę, błyskawicznie traci ciepło, wyłącza dreszcze)

- spowolnienie, apatia, sen

- utrata przytomności

- zwolnienie oddechu i tętna

Fazy przechłodzenia:

1) Objawy: -przytomny, -pobudzony, -dreszcze, -temp.>35°

Pomoc: - zamknięcie pomieszcz.

- zdjąć mokre ubranie

- lekko osuszyć skórę

- zawinąć w tkaniny

- ciepły, słodki płyn

- nie rozcierać skóry!

Na pokładzie: -nie zdejmować mokrego ubrania -przykryć go, czym mamy -nie rozcierać skóry! (otwiera się na zewnątrz

2) „Umierający cichaczem”:

Objawy: - blady - bez dreszczy

- zdezorientowany - lecący przez ręce

Pomoc: - kołdry i herbata nie pomogą

- ogrzać czynnie w wodzie o temp 40° (ciepło wchodzi do ciała); trzymamy kilkanaści minut, suszymy, przykrywamy

- pomiar temp. w odbycie (↑ OK, ↓ z powrotem); gdy >35° pod kodrę

- po dreszczach w kąpieli rozpoznamy, czy zaczyna sam działać (ogrzewa się)

3) głęboko przechłodzony, zamroczony lub prawie zupełnie nieprzytomny, resztki oddechu i życia

Pomoc: - grzejemy go w ciepłej kąpieli,

- jednocześnie w czasie kąpieli prowadzić reanimację: wchodzic naszym oddechem i tętnem między jego, tak by w sumie miał ok. 6 oddechów/min. i 40 uderzeń serca/min

4) nieżyjący, źrenice w porządku, śmierć kliniczna, która w zimnej wodzie może trwać długo

Pomoc: - tylko reanimacja po wyjęciu z wody (nawet godziny - wyrocznią są tu źrenice); może być pól reanimacja, czyli 6 oddechów i 40 uderzeń (i tak mu więcej nie potrzeba)

Odmrożenia

1 stopień: - gorąca, czerwona, piekąca, nieco obrzęknięta skóra - czucie normalne - nie ma zmian anatomicznych

Pomoc: osuszyć, zawinąć, trzymać w cieple

2 stopień: - bladość - zdrętwienie - białe placki na skórze lub końcówki palców - brak czucia w tych miejscach

Pomoc: - zanurzyć w ciepłej kąpieli (kończyny 35-38°C, reszta ciała 40°C)

- masaż uciskowy (nie trzeć) do mom. powrotu do 1st.

- wtedy osuszyć i zawinąć

3 stopień: - martwica - ropiejące kawałki

Pomoc: - opatrunek (kompnenta bakteryjana)

- antybiotyk i antytoksyna antytężcowa

- śr. pból

- trzymać powyżej poziomu ciała

4 stopień: - mumifikacja - zupełnie martwa tkanka

Pomoc: - amputacja

Odmrozina

Przyczyny: najczęściej na stopach w wyniku długotrwałego działania zimnej wody lub wilgoci.

Objawy: - blada, zimna stopa, bez tętna, bez czucia; - gdy przeniesie się do ciepłego zaczyna być czerwona, boleć, pęcznieje, czuje się pulsujące tętno

Postępowanie: - przede wszystkim zapobiegać, czyli trzymać się sucho (często kończy się amputacją)

- temp. 18÷20°

- nogi ułożyć wysoko

- dochodzi do fali zaczerwienienia i bólu - okłady z lodu (boimy się, że krew porozrywa naczynia krwionośne)

- tlen do oddychania

Wypadki

Wypadki zbiorowe

Komu pomagać najpierw? - podzielić ludzi na trzy grupy:

- ludzie żywi, - umierający, - umarli.

A. Pomagać zawsze umarłym, najbardziej poszkodowanym w pierwszej kolejności (reanimacja) - leży nieruchomo i nie krzyczy

B. W drugiej kolejności przypadki nagłych krwotoków

Gdy mamy umarłego - umierającego i z krwotokiem, najpierw kilka minut poświęcić umierającemu, następnie krwawiącemu założyć opaskę uciskową i wrócić do umierającego.

C. Przypadki gwałtownej duszności (zawsze prowadzą do śmierci).

D. Oględziny innych: co komu dolega, wstępne opatrunki, transport

Pomagać prymitywnie, ale szybko. Przede wszystkim odciążyć poszkodowanego od bólu (może umrzeć z szoku bólowego), - podać narkotyki (czopek lub zastrzyk). Gdy narkotyk zacznie działać dopiero założyć opatrunek i przystąpić do transportu.

Utrata przytomności

Objawy: bezbronny, bez reakcji obronnych jak nieżywy.

Postępowanie: - sprawdzić, czy jest żywy (oddech, tętno)

- położyć zawsze na ziemi

- stopy nieco wyżej (dokrwienie mózgu)

- nie dawać niczego do ust nieprzytomnemu! Chronić przd wymiotami i zachłyśnięciem.

- przy niedokrweiniu wracają objawy świadomości

- jak odzyska świadomość to niech sobie trochę poleży i odpocznie

- jeżeli świadomość nie wróciła oznacza to że jest coś złego z mózgiem. Do szpitala.

Krwotoki

Ważne jest ile krwi uciekło, ale i w jakim czasie. Gwałtowne chluśnięcie, nawet małej ilości krwi może doprowadzić do zgonu, najgroźniejsze są krwotoki z dużych naczyń krwionośnych czyli : głowa, szyja, kończyny. Wytrzymuje się do 1.5 l, jezeli jest to sączenie.

Postępowanie: działamy szybko:

- ucisk palcami głównego pienia naczyniowego powyżej rany

- punkty ucisku:

∗ na skroni: na zakończeniu żuchwy

∗ na szyi: głowa w stronę przeciwną, dociskanie do kręgosłupa i docisk tętnicy do kręgosłupa

∗ na ręce: kończyna ku górze i wewn. strona ręki w dołku pod bicepsem, trzy palce i do kości

∗ na nodze - gołą piętą w pachwinie

Zakładanie opaski uciskowej:

- 1/3 górna ramienia i 1/3 górna uda

- dopuszczalne założenie na 15÷20 minut; popuszczamy opaskę i przez parę minut trzymać palcami tylko główną żyłę

- opatrunek - na zasadzie korka, zwjany z gazy sterylnej (nigdy wata, legnina), wciskamy w ranę i obwiązujemy bandażem elastycznym (od dołu w górę).

- jeżeli mimo opatrunku przekrwawia tak, że jest to dla niego groźne, wspomagamy się opaską uciskową

Niedrożność oddechowa

1. Przyczyna: obrzęk gardła po oparzeniu; ludzie wyciągnięci z ognia

Objawy: „pianie koguta”, oddychanie przez szczelinę, wysiłek

Postępowanie: - przeniść do pomieszcz. dobrze wentylowanego

- okłady z lodu (worki)

- podać tlen i pobrzękowy hydrocortison (zastrzyk)

2. Przyczyna: krwiak narasta i ugniata tchawicę, tłuczenie mięśnia

Postępowanie: - posadzić

- okład z lodu

- jeśli dusznośc narasta i krwiak jest coraz większy, gdy trzeba upuścić krwi - wbić grube igły w mięsień (wcześniej zdezynfekować). Uważać na nakłucie naczyń.

3. Przyczyna: zachłyśnięcie się, puste zasysanie

Postępowanie: a) ciało utkwiło w 1 przewężeniu:

- chwytamy za włosy i głowę ściągamy nisko

- uderzamy mocnymi ruchami nadgarstka w 7 krąg (wykapslowujemy)

b) 2 przewężenie fizjol. - rozwidlenie na oskrzela (w mostku); facet na ogół stracił przytomność:

- kładziemu go płasko i zaciskamy nos

- potężny wdech i z dużą siłą pompujemy, by wepchnąć to do oskrzeli (w prawe)

Złamania

Objawy: [ważne jest rozpoznanie - jeżeli wybieramy między stłuczeniem z złamaniem zawsze wybieramy gorszą wersję i przyjmujemy złamanie].

Miejsce urazu spuchnięte, bardzo boli, nie może ruszać kończyną.

Postępowanie: Nie śpieszyć się, postępować wg. planu:

1) okryć go ciepło: ma dreszcze, szaroblady (objawy wstrząsu pourazowego)

2) podać środek przeciwbólowy (poczekać, aż zacznie działać - spokój, ciepło, nie zdejmować na razie ubrania)

3) gdy zakładamy opatrunek, raczej nie zdejmować ubrania, ale rozcinać je (jak najmniej manipulacji)

4) unieruchamiamy w takiej pozycji, jak zastaliśmy: żeby nie przeciąć tętnicy lub źle nie nastawić

5) unieruchomić dwa sąsiadujące ze sobą stawy (nigdy nie próbować nastawiać)

6) przy złamaniach otwartych uważać na zakażenie zgorzelą gazową (kość jest mało odporna na zak.) - zaraz po opatrzeniu złamania zaczynany podawać antybiotyk przez 8 dni; antybiotyk który ma podane na ulotce że jest dobry przy zakażeniach przyrannych lub do zgorzeli gazowej zgorzel pojawia się najcz. w 2÷4 dobie, jeżeli się zaczęła człowieka nie da się uratować, a na statku mamy śmiertelną chorobę zakaźną. (Patrz rozdział 22.3)

Złamania kończyn górnych

Postępowanie: unieruchomienie na temblaku: kąt prosty w stawie barkowym, łokciowym i prosta ręka.

Złamania kończyn dolnych

Postępowanie: unieruchomienie szyną drabinkową (wszelkie przymiarki na zdrowej stopie):

• łydka - stopa pod katem prosytm, palce odkryte

• podudzie - noga na lekkim podwyższeniu, leżąc

• kość udowa - udo puchnie błyskawicznie, ok. 1 l krwi między tkanki, leczenie operacyjne; unieruchomić staw kolanowy i biodrowy: najlepiej przyciąć z deski. Układamy po bokach, jedna dłuższa, aż do pach.

Złamanie kręgosłupa

Przyczyny: upadek z wysokości, przygniecenie. Przy pęknięciu rdzenia - paraliż.

Objawy: po upadku nie może się ruszać, boli go gdzieś w plecach, sprawdzić czy rusza stopami, czy je czuje (przy zamkiętych oczach)

Postępowanie: - zawsze z wszelkimi środkami do ratowania do człowieka, a nie odwrotnie; ciało leży w miejscu gdzie upadł

- przenoszenie człowieka tylko na twardym (twarde nosze, deska, drzwi): w kilka osób (4-5), przywiązanego do noszy;

poduszkę pod szyję i grzbiet, podparte wysoko kolana; gdy pęknięcie wystąpiło na wysokości szyi, wokół głowy wykonać unieruchomienie z koca lub woreczków z piaskiem; położenie - z boku

- jeśli bardzo boli - zostawić choergo w pozycji, jaką chce

- sprawdzić czy może oddawać mocz po wypadku, jeżeli nie to bezwzględnie cewnikować.

Złamanie miednicy

Przyczyny: skok z wysokości, przygniecenie.

Objawy: leży niruchomo, nie może ruszać nogami, bóle w krzyżu

Postępowanie: - unieruchomienie: na dłoniach na deskę, lecz kolana i uda rozwieramy i przybandażowujemy

- sprawdzić cienkim cewnikiem czy nie pękła cewka moczowa - u mężczyzn (jeżeli pękła, cewnik utknie na pewnej wysokości- należy płynąć w trybie nagłym do lekarza, gdyż zalewa się moczem lub sprowadzić lekarza na statek - zrobi zabieg zabezpieczający)

- obserwować czy żaden z narządów wewnętrznych (jelito, macica) nie uległ uszkodzeniu (pęknięcie jelita, naczynia krwionośnego, czy boli go brzuch, czy oddaje gazy, kontrola ciśnienia)

Oparzenia

Każde najmniejsze oparzenie to, pełna dysfunkcja skóry - oparzona jest czynnosciową dziurą: - wyparowuje wodę, sole mineralne, białko, - traci ciepło, - puszcza bakterie i promieniowanie UV.

Smiertelne zagrożenie przy oparzeniu 1/5 powierzchni ciała, przeżycie tylko w warunkach szpitalnych; na statku nie ma szans (uwzględniać to przy oparzeniach zbiorowych - nie wysyłać najpierw tych z oparzeniami powyżej 30% ci nie mają szans nawet w szpitalu). Pomoc - w szpitalu. Kolejność transportu: 20÷40%, ciężej poparzeni, <20%.

Przy obliczaniu powierzchni oparzenia posługiwać się regułą dziewiątek (9,9,9,2×9,2×9,2×9).

Stopnie oparzenia:

1. zaczerwienienie, obrzęk skóry

Postępowanie: - lać zimną wodą (zmniejsza ból i działa przeciwzapalnie)

- okład (pół łyżeczki sody na 1 l wody), generalnie nie przykrywać

- wygoi się samo

- przy rozległym poparzeniu - narkotyki pbólowo (pyralgina)

2. pęcherze (wielkości talerzy) wypełnione płynem (roztwór białka)

Postępowanie: - chronić peknięte pęcherze: okłady z miękkiej gazy

- walka z bólem (narkotyki)

- reszta jak w stopniu 1.

3. rana, nie ma już skóry, ból dużo mniejszy - nie ma już skóry

Postępowanie: - opatrunek jak na każdą ranę

- zwykle wystarcza pyralgina; przeważnie bez narkotyków

4. zwęglenie: martwa czarna skorupa lub zwęglony kikut; nie ma bólu

Postępowanie: - podawać ogromną ilość płynów

W każdym przypadku należy:

- podać b. dużo płynów do picia (soki owocowe z minerałami)

- dużo białka w diecie (mięso, nabiał)

- podać anatoksynę przeciwtężcową.

Powikłania przy oparzeniach:

- niewydolność nerek: rozpadłe białko kituje nerki (koniecznie mierzyć ile gość pije, a ile wydala - te ilości powinny być proporcjonalne, minimum moczu na dobę 300cm3); przy niewydolności nerek szybko do SZPITALA.

Oparzenia dróg oddechowych

- do pomieszczenia

- chłodne okłady

- hydrocortizon

Oparzenia układu pokarmowego

- dać wodę (lun kwas?)

- szkalnka zimnego mleka z 3 rozbełtanymi jajami

- antybiotyki

- dieta - szpital

Urazy wewnętrzne

Dotycza narządów wewn., w jamach ciała; może nie być śladów na zewnątrz, , trudne do rozpoznania - b. ważne!.

Wstrząs mózgu

Objawy:

- chwilowa utrata przytomności (wyłączenie się mózgu) po urazie głowy (może trwać milisekundy, a może kilka dni i dłużej). Nigdy nie wiemy czy mózg po prostu się wyłączył, czy stało się w nim coś groźniejszego (pęknięcie naczynka włosowatego i krwiak; może się pojaiwć nawet po paru tygodniach)

- bóle i zawroty głowy (zmniejszające się w miarę upływu czasu)

- wymioty (też powinny przechodzić)

- bardzo wolne tętno (<60), wraca do normy w ciągu paru minut

- nierówność źrenic świadczy o krwiaku w którejś z półkul

- utracie przytomn. tylko wskutek wstrząsu mózgu występuje niepamięć wsteczna (wydarzeń sprzed wypadku sięgające tym dalej wstecz, im dłużej był nieprzytomny) - odróżnia to wstrząs mózgu od omdlenia

Postępowanie:

- każde wstrząśnienie mózgu musi być obserwowane min. 6 dni

- obserwować źrenice raz dziennie w jednakowym oświetleniu (jeżeli w mózgu jest coś nie tak, będą nierówne; jeżeli zapadnie w śpiączkę i pojawią się jakieś kłopoty pozostaje nam tylko reanimacja)

- nie posyłać pacjenta po wstrząsie do pracy

Pęknięcia czaszki

Objawy: poszkodowany jest nieprzytomny.

Postępowanie: - ułożyć w pozycji NATO na zdrowym boku

- jeśli złamanie jest widoczne, nie grzebać (nie ruszać absolutnie wszelkich odłamków wystających z czaszki), przykryć warstwami gazy

- jeżeli nie wymiotuje, głową lekko ku górze (zapobieganie ulewaniu się treści z żołądka)

- jeżeli wymiotuje ułożenie płasko

Pęknięcie podstawy czaszki

Objawy: - poszkodowany zawsze głęboko nieprzytomny

- wyciek z nosa krwisto - wodnistego, żółtawego płynu - pęknięcie dołu przedniego

- wyciek z ucha takiego samego płynu - pęknięcie dołu środkowego

- zaburzenia oddychania i krążenia - pęknięcie dołu tylnego

Postępowanie: - kładziemy w poz. bezpiecznej

- wycieramy wycieki i nic więcej nie możemy zrobić.

- po urazach czaszki mogą być objawy padaczki pourazowej

Złamanie żebra

Objawy: ból przy oddychaniu wyraźnie umiejscowiony po jednej stronie.

Postępowanie: - dawniej stosowało się opaskę plastrową, obecnie odchodzi się od tego

- poszkodowany ma leżeć w pozycji wygodnej

- żadnej pracy lub ruchu

- podać środki przeciwbólowe (ale nie narkotyki) i kodeinę - przy pęknięciu kilku żeber kładziemy go na chorym boku, dzięki temu sam unieruchamia sobie chore żebra

Przebicie opłucnej.

postępowanie: szczelny opatrunek na ranę, jak najszybciej zatkać dziurę (folia plastykowa, zaklejona plastrem), położyć go na chorym boku, podać środki przeciwbólowe i kodeinę.

Przebicie płuca

Przycz.: upadek z wysokości, przygniecenie

Objawy: - ból nie musi występować, może krwawić wewnętrznie

- odpluwanie, pokasływanie krwią

Rana kłuta:

- ból, jeśli przebita jest opłucna

- jeśli mięsień - nie ma bólu przy oddychaniu

Postępowanie: - oglądamy wykasłane

- kładziemy w pozycji siedzącej, wysokoułożonej

- środki pból., nwet narkotyki, gdyż jest niespokojny

- także środek przeciwszokowy (kodeina)

- nic gorącego doustnie

- środek uspokajający

- rana kłuta: zatkać otwór, środki pból., położyć na chorym boku

Urazy jamy brzusznej

Przeważnie krwotok w jamie, przy upadku z wysokości.

Objawy: bardzo silny ból; objaw bólowy może doprowadzić do utraty przytomności.

Postępowanie: - zanieść poszkodowanego do łóżka i ułożyć w pozycji wysoko podpartej, nogi zgięte w kolanach i podparte wałkiem

- obserwacja na krwotok: przez pierwszą godzinę co 10 minut mierzyć ciśnienie i tętno i zapisać w karcie (jest źle gdy ciśnienie spada, a tętno rośnie)

- obserwacja na pęknięcie jelita: wzdęcie, wymioty, bóle, twardy napięty brzuch, zatrzymanie oddawania gazów

- przez cały ten czas obserwacji (5-6 h) nie dawać nic do jedzenia i środków przeciwbólowych (nie wiadomo, czy nie ma dizury w jelicie)

- żadnych srodków pból. (by zauważyć spadek bólu - brak urazów poważn.)

- zimne okłady na brzuch

• Po urazach tułowia należy też obserwować mocz, czy nie uległy uszkodzeniu nerki:

- pęknięta nerka krwawi, krew wydobywa się z moczem - obserwować mocz (nie wylewać, by się odstał i wytrącił się odbarwiony proszek)

Wstrząs (szok)

Objawy: - szaroblady, apatyczny, spowolniały

- skóra chłodna, pokryta lekkim potem

- b. szybkie tętno, niskie ciśnienie

- skąpomocz (b. małe ilości oddawanego moczu)

Pomoc: - ciepło okryć (zaburzona gospodarka cieplna)

- ciepłe, dobrze osłodzone płyny

- środki pból.

- wspomaganie pracy nadnerczy (adrenalina) - hydrocortizon

- podnieść nogi łóżka, podwyższyć nogi łóżka

Poprawa następuje, jeśli zwiększa się ciśnienie i produkcja moczu.

Rany

• Przemywanie ran: - zawsze od rany na zewnątrz, - najpierw skórę wokół rany następnie wnętrze rany. Przemywamy roztworem soli fizjologicznej lub najlepiej wodą utlenioną (nigdy spirytusem).

• Opatrywanie ran: - mycie rąk

- zawsze w rękawiczkach (chronimy jego i siebie)

- mycie dookoła rany (od rany na zewnątrz)

- myjemy ranę: wodą utlenienioną wypłukać, wygarnąć gazikiem (nie lać alkoholu)

- wypłukać solą fizjologiczną i wysuszyć

- wycinamy martwe tkanki

- wydłubać ciała obce, jeśli nie są blisko dużych narządów

- opatrunek suchy: płaty gazy i lekko obandażować

- opatrunek zmieniać co 2-3 dni, delikatnie przemywać, nie zrywać skrzepów.

Cięte

Bardzo krwawią (przede wszystkim problem krwawienia, im bardziej krwawiąca rana tym mniej się boimy zakażenia). Rana długa na 2cm powinna być już szyta, może być szyta co najwyżej kilka godzin po zadaniu, bo się źle zrośnie lub w ogóle (szycie - odległość między szwami 1,5cm nie częściej niż 1cm, miejscowo znieczulamy zastrzykiem z 0,5-1% lignokainy).

Kłute

Nie ma problemu krwawienia, gdy nie zostało przebite duże naczynie krwionośne, występuje problem zakażenia - ranę należy starannie wypłukać przy pomocy strzykawki, najlepiej wodą utlenioną (nie płukać niczym na bazie spirytusu). Opatrunek należy założyć lekki przewiewny.

Miażdżone

Bardzo staranne przemywanie, zwłaszcza dobra jest tu woda utleniona, zniszczone tkanki należy odciąć, ranę zaopatrzyć tak aby można było ją oglądać (lekki opatrunek z gazy), podać antybiotyk.

Zakażenia przyranne

Róża przyranna

Objawy: - w kilka dni po zranieniu bóle głowy, dreszcze, gorączka, rana boli

- czerwony naciek wokół rany

- pręga wzdłuż naczyń limfatycznych (zakażone naczynia limfatyczne)

Postępowanie: - okłady z - rivanolu (nigdy pod ceratą - przewiewnie)

- podać antybiotyk (najlepszy z grupy penicyliny - np. ampicylina, podawać 7-10 dni)

Tężec

Przyczyny: zabrudzenia: ziemia i kontakt z odchodami; rozwój zakażenia po kilkunastu dniach; przede wszystkim rany kłute

Zapobeg.: przy kazdej zanieczyszczonej ranie podać 1 cm³ anatoksyny przeciwtężcowej i zapisać

Objawy: - zaczyna się od okresowego bolesnego napięcia mięśni (nadpobudliwość na bodźce takie jak światło, hałas - krótkotrwałe bolesne skurcze)

- później tzw. "uśmiechy sardoniczne" (napięcie żwaczy)

- kłopoty z przełykaniem

- goraczka

- objawy te narastają, skurcze te trwają coraz dłużej (kilka i dłużej minut - olbrzymie bardzo bolesne napięcie mięśni, przy maksymalnym napięciu mięśni gość robi "mostek" na głowie i piętach)

- w czasie skurczów narastają kłopoty z oddychaniem

- następuje porażenie całego układu nerwowego. Śmierć następuje w skutek uduszenia podczas napadu skurczów

W warunkach szpitalnych zaawansowany tężec leczy się przez podanie - currary, trucizny powodującej zwiotczenie mięśni, wtedy robi mu się sztuczne oddychanie a w międzyczasie leczy.

Na statku gdy stwierdzimy pierwsze objawy:

- odciąć chorego od wszelkich bodźców (przyciemnione światło, uszczelnione drzwi i okna, żadnych wizyt, miękkie kapcie i rozmowy szeptem); cisza, spokój

- duża ilość środków nasennych - relanium (przytłumić układ nerwowy chorego)

- podać anatoksynę przeciwtężcową (zawsze przy ranach, które mogą prowadzić do tężca, albo wręcz zawsze); zapisać ten fakt

Zgorzel gazowa

Przyczyny: zakażenie bakteriami beztlenowymi, przeważnie w ranach miażdżonych i złamaniach otwartych; jest zakaźna

Objawy: - zaczyna się szybko (2-3 doba po zranieniu)

- rana przestaje krwawić, robi się szarożółta

- brzegi wywijają się na zewnątrz, narasta obrzęk i sączy się żółtawy płyn surowiczy (charakterystyczny smród)

- dookoła rany pojawia się czarny pas, rozszerzający się

- opuchlizna trzeszcząca, gdy ją naciśniemy (ZAWSZE W RĘKAWICZCE) (jak wata szklana)

- szybko pogarsza się ogólny stan chorego: szybkie tętno, b. wysoka gorączka do 40°C, utrata przytomności

Postępowanie: Jedyny ratunek w warunkach szpitalnych to natychmiastowa, wysoka (z dala od rany) amputacja kończyny i silna kuracja antybiotykowa.

W warunkach statkowych zawsze jest śmiertelna, dlatego w przypadku ran miażdżonych, złamań otwartych, zakładamy najgorszy wariant i natychmiast płyniemy do SZPITALA. Jednak gdy zgorzel zaczęła się na statku, ustanawiamy ŚCISŁY reżim choroby zakaźnej. Kontakt chorego tylko z lekarzem, lekarz wyposażony w maskę, fartuch, rękawiczki (po badaniu wyrzucane), mycie rąk, wszystko co miało kontakt z chorym należy spalić. Podajemy antybiotyki.

Postępowanie na tratwie

Problem niedoboru wody, człowiek potrzebuje minimum 0,5l wody dziennie.

Objawy niedoboru: - pragnienie, - pękanie skóry i śluzówek, -cuchnący (zagęszczony) mocz w małych ilościach - bóle, wymioty, pokrwawania - pieczenie w cewce moczowej - dalej następują majaki, stany depresyjne

Jak postępować na tratwie:

- 1 dzień - nie podawać wody w ogóle (sygnał dla nerek aby przygotowały się do oszczędzania);

- w następnych dniach - podawać 50-80cm³ (1/4÷1/3) wody na dobę - zwiększa czas przeżycia z kilku do kilkunastu dni (nie zmniejsza to subiektywnych objawów i uczucia pragnienia - wytłumaczyć to ludziom)

- nie pozwalać na wymioty

- dieta (tylko węglowodany - suchary): wytwarza się kalorie i trochę wody

- podać fenactil (silniejszy niż aviomarin, trzeba po nim leżeć)

- pomaga ssanie guzika - dla niewysychania śluzówki w ustach

- ochrona skóry przed słońcem i wiatrem (ubranie) oraz oczu (odblask słońca)

- NIE pić: ∗wody morskiej (prowadzi do jeszcze większego odwodnienia, powoduje ucieczkę wody z komórek w celu rozpuszczenia soli), ∗ moczu (jest toksyczny)

- gdy jest zimno: ∗jak najmniejsza ruchliwość

∗ wspierać się nawzajem; nie dać sobie zasnąć

∗ uważać na wszelkie depresje (strona psychiczna to duży problem, ważne by w grupie była silna osobowość)

∗ ochroan stóp - wysokie ułożenie, suche tkaniny

Choroba morska

Człowiek jest zdemobilizowany, apatyczny, jest mu wszystko jedno (co jest dla niego groźne). Lepiej zapobiegać niż leczyć: podać aviomarin (wymioty - odwodnienie).

Gdy wymiotuje, podajemy w czopku; gdy ma biegunkę w tabletce. Przy silnej chorobie morskiej można podać silniejszy środek - fenactil (ale uwaga, może nastąpić spadek ciśnienia i będzie na pewno duża senność).

Kontakt z ropą i jej produktami

Profilaktyką jest tu ubranie. Starać się nie oddychać ustami.

Ratowanie gościa oblanego ropą: - oczyścić jamę ustną, gdy się zachłysnął

- wodą i mydłem, lekko spłukiwać, NIE wcierać; dużo piany - nigdy nie używać rozpuszczalników

- gdy jest ciężko zatruty ropą (duszność, pobudzenie) podać- tlen i hydrocortison;. gdy jest krańcowo zatruty podać hydrocortison, diprophilinę, furosemid

- cewnik z tlenem do nosa, gdy nie może sam oddychać reanimować i tlen do nosa ratownikowi

- oczyścić oczy (od środka do skroni): ciepła woda i szmatka, woda z mydłem

- gdy się nałykał i ma ropę w żołądku: kilka tabletek węgla, kilka łyżek parafiny (nie prowokować wymiotów, nie podawać rycyny), środki moczopędne

- gdy oparzył sobie drogi oddechowe: pozycja siedząca, tlen, hydrocortison, antybiotyk

- oparzenia skóry (palące się ubranie): ∗ nie zdejmować z niego spalonego ubrania, które się do niego przykleiło, pozostałe postępowanie jak przy oparzeniu, dużo płynów, środki pból.

- 7 -

---