KRWIONOŚNY

POWSTANIE: (z mezodermy w rozwoju zarodkowym)

13-15 dzień - Powstanie wysp krwiotwórczych (skupiska hemangioblastów) w mezodermie pozazarodkowej

ściany pęcherzyka żółtkowego.

1. Obwodowa część: angioblasty - pierwotne komórki śródbłonka naczyń krwionośnych

2. Wewnętrzna część: hematogonia - prekursory elementów morfotycznych krwi

18 dzień - Waskulogeneza:

1. Tworzenie się pierwotnych cewek naczyń krwionośnych z angioblastów

2. Wrastanie pierwotnych cewek do mezodermy zarodkowej

3. Tworzenie pierwotnych naczyń krwionośnych

Regulacja: naczyniowy czynnik wzrostu (VEGF) - leptyna - wydzielana przez kom tłuszczowe.

- Angiogeneza = angioneogeneza; Tworzenie się naczyń po waskulogenezie.

1. W stanach fizjologii: wzrost liczby naczyń krwionośnych w trenowanym mięśniu sercowym, odnowa błony śluzowej macicy, gojenie się ran.

2. W stanach patologii: tworzenie naczyń przy rozroście nowotworów litych.

20 dzień - Rozwój serca:

1. Tworzenie się parzystych sznurów sercotwórczych z kom mezodermalnych w części głowowej tarczy zarodkowej.

2. Sznury uzyskują światło.

22 dzień 3. Powstanie cew nasierdziowych.

4. Łączenie się ze sobą cew - pojedyncza cewa wsierdziowa.

5. Rozwój serca i rozpoczęcie czynności skurczowej.

Tętnice

Żyły

Ściana

Gruba

Cienka

Światło

Mniejsze

Szerokie

Przekrój histologiczny

Okrągłe Brak el krwi

Warstwa wew (intima)

Śródbłonek naczyniowy

na błonie podstawnej

Lepiej rozwinięta blaszka sprężysta wew (tetnice mięśniowe)

Warstwa podśródbłonkowa

-tkanka łączna wiotka -kom mięśniowe gładkie -fibroblasty

Blaszka sprężysta wew

-włókna sprężyste -struktura okienkowa swobodna dyfuzja sub do głębszych warstw naczynia

Warstwa środkowa (media)

-kom mięśniowe gładkie ułożone koncentrycznie -włókna elastynowe -włokna kolagenowe III -substancja amorficzna (proteoglikany) -wraz ze zmniejszaniem światła zanika -kom mięśniowe syntezują składniki tk łącznej (brak fibroblastów) -można znaleźć zakończenie nerwów AUN +blaszka sprężysta zew

Błona sprężysta (duże tętnice) z włókien elastynowych

Słabo widoczna

Warstwa zew (przydanka)

-włókna kolagenowe I przytwierdzenie do tkanek -naczynia naczyń i nerwy wazomotoryczne AUN -skurcz naczynia: norepinefryna (wł współczulne) -rozkurcz naczynia: acetylocholina(wł przywspółczne)

Lepiej rozwinięta

NAZWA

BUDOWA

FUNKCJA

WYKAZYWANIE?

Kom śródbłonka

-ścisłe wzajemne przyleganie -spłaszczony kształt -wydłużone, cygarowate jądro, skierowane długą osią do światła naczynia -na błonie podstawnej -odmiennie w: zatokach śledziony, żyłkach węzła limfatycznego, migdałkach oraz kępkach Peyera (kształt sześcienny) -aktyna, miozyna, tropomiozyna, α-aktynina

*białka kurczliwe budowa cytoszkieletu, regulowanie przepływu krwi oraz przepuszczalności błon kom *synteza i uwalnianie: -istoty międzykom (kolagen II, IV, V; lamina; fibronektyna) -sub biol czynnych (czynnik krzepnięcia, tlenek azotu, prostacyklina, cytokinina) -czynniki immunologiczne

*za pomocą przeciwciał monoklonalnych i reakcji immunohistochemicznej *badane antygeny kom: -kompleks VII czynnika krzepnięcia -czynnik von Willebranda -CD31 -CD34

-transport O2 i CO2 i transcytoza -utrzymanie przepływu krwi (naczyniorozszerzające tlenek azotu i naczyniokurczące endotelina) -regulacja przepuszczalności naczyń -regulacja przylegania i interakcja z leukocytami i płytkami krwi -udział w angiogenezie

Kom mięśniowe gładkie

-α-aktyna i vimentyna -aktywność zależy od jonów Ca dostarczanych z przestrzeni zewkom.

-podstawowy el kurczliwy naczyń krwionośnych -utrzymanie prawidłowego napięcia ściany (szczególnie w tętniczkach oporowych) -decydują o rozdziale krwi do tkanek

*metoda immunohistochrmiczna z wykorzystaniem przeciwciała monoklonalnego anty-α-aktynę

Pericyty

-własna błona podstawna -wydłużone wypustki cytoplazmatyczne wzdłuż długiej osi naczynia

-kom towarzyszące kom śródbłonka naczyń kapilarnych i żyłek -połączone za pomocą połączeń szczelinowych -zdolne do kurczenia się -fagocytoza -regeneracja (różnicowanie do kom mięśniowych gładkich i kom śródbłonkowych)

Fibroblasty

-kom tk łącznej

-wytwarzanie włokien kolagenowych oraz substancji bezpostaciowej

PODZIAŁ NACZYŃ KRWIONOŚNYCH

1. TĘTNICE SPRĘŻYSTE DUŻE (śr. > 1cm)

• Aorta i bezpośrednie odgałęzienia oraz tętnice płucne

• Gruba warstwa środkowa o budowie warstwowej: włókna sprężyste (śr. 0.2-1μm) / kom mięsniowe gładkie / pęczki włókien kolagenowych III

• Włókna kolagenowe wybarwiają się orceiną, rezorcyną i solami srebra

• Przydanka stosunkowo wąska (połowa środkowej)

• Ciśnienie 120/80mmHg

• Brak fibroblastów

TĘTNICE MIĘŚNIOWE DUŻE I ŚREDNIE (śr. 2-10mm)

• Zmniejsza się ilość włókien sprężystych - tracą okrężną symetrię

• Wzrost kom mięśniowych gładkich w warstwie środkowej

• Obecność blaszek sprężystych (szczególnie blaszki sprężystej wew - najlepiej rozwinięta)

• Brak fibroblastów

• Gruba przydanka

3. TĘTNICE MIĘŚNIOWE MAŁE (śr. 0.1-2mm)

• 8 warstw kom mięśniowych gładkich w ścianie naczynia w warstwie środkowej

• Obecność blaszki sprężystej wew

4. TĘTNICZKI (śr. 10-100μm)

• 1-2 warstwy kom mięśniowych gładkich w ścianie naczynia w warstwie środkowej

• Brak blaszki sprężystej wew

• Cienka przydanka unerwiona przez AUN współczulne

• Tętniczki pośrednie (doprowadzają krew bezpośrednio do naczyń włosowatych); pojedyncza warstwa kom mięś gładkich, które nie sa połączone ze sobą; skurcz powoduje przemieszczenie się krwi do łożyska kapilar; nie we wszystkich tkankach

5. NACZYNIA WŁOSOWATE ZWYKŁE (śr. 4-10μm) -kapilary

• 1-3 warstwy śródbłonka + kom przydanki pericyty

• Swobodna dyfuzja gazów i sub cząsteczkowych

• Najbardziej rozbudowana sieć naczyń włosowatych: mięśnie i gruczoły

• Zwieracze przedwłośniczkowe w miejscu odejścia od tętniczek (1 warstwa kom mieś gł, kom śródbłonka krótkie, ścisły kontakt z kom mięs gł) - kontrola ilości krwi przepływającej przez łożysko n włosowatych

1. Ciągłe: ciągła błona podstawna, ściśle przylegające kom śródbłonka (m sercowy, m szkieletowe, mózg, grasica)

2. Okienkowe: ciągła błona podstawna ale kom śródbłonka z otworkami (okienkami) otoczonymi przeponą poru z wyformowanymi kanałami błonowymi (trzustka, śluzówka przewodu pokarmowego, gruczoły dokrewne). Wyjątkiem są kłębki nerkowe, które nie zawierają przepony poru (ultracienka błona)

3. Zatokowe: (śr. 30-40μm) - sinusoidy; Budowa okienkowa błony podstawnej i kom śródbłonka (wątroba, śledziona, szpik kostny). Brak przepon poru)

6. ŻYŁKI (śr. 10-100μm)

• Nie różnią się od kapilar

• Obszar oddziaływań histaminy, bradykininy, serotoniny - wzrost przepuszczalności naczyń dla osocza i el morfotycznych krwi

• Istotny element w reakcji zapalnej w tkankach - migracja większości leukocytów z krwi

• Żyłki mięśniowe - 3 wasrtwy naczynia (1-2 warstwy kom mięś gł)

7. MAŁE ŻYŁY (śr. 0.1-1mm)

8. ŻYŁY ŚREDNIE (śr. 1-10mm)

9. ŻYŁY DUŻE (śr. > 1cm)

Do wszystkich żył:

• Obecność dwupłatowych zastawek - uwypuklenia warstwy wew - zapobieganie cofaniu się krwi

• Atypowa budowa ściany naczyniowej: opona twarda, siatkówka, łożysko, śledziona

10. TĘTNICE I ŻYŁY PŁUCNE

• Tętnice: niższe ciśnienie; światło dużych tętnic jest większe w stosunku do grubości ściany; dobrze rozwinięte blaszki sprężyste; małe tętnice wykazują budowę tętnic sprężystych

• Żyły: słabo usytematyzowana; brak zastawek

HISTOFIZJOLOGIA MIKROKRĄŻENIA

• Przepływ krwi przez łożysko naczyniowe jest cykliczny (nieciągły)

• Struktury regulujące napływ krwi do naczyń włosowatych:

• Tętniczki końcowe i metarteriole, które posiadają zwieracze przedwłośniczkowe

• Anastomozy tętniczo-żylne - tętniczki doprowadzające posiadają zgrubienie zbudowane z mięśni gładkich, ich skurcz powoduje zamknięcie anastomoz (palec, ucho, wargi, nos, prącie, łechtaczka, błona śluzowa nosa i mózgu)

CYTOFIZJOLOGIA AKTYWACJI ŚRÓDBŁONKA

• Zmiany czynnościowo-morfologiczne śródbłonka powstałe w wyniku czynników infekcyjnych, zapalnych, stresu oksydacyjnego, spadku poziomu HDL, wzrostu LDL VLDL

• Skutki:

1. wzrost przylegania trombocytów i leukocytów do śródbłonka

2. wzrost przepuszczalności śródbłonka dla sub i el morfotycznych krwi

3. zachwianie homeostazy śródbłonka w kierunku zmian zakrzepowych

4. wytwarzanie związków kurczących naczynia

5. wzrost syntezy czynników wzrostu (w kom śródbłonka)

TYPY POŁĄCZEŃ NACZYNIOWYCH

• tętniczy ukł wrotny nerki

• żylny ukł wrotny wątroba i przysadka

STRUKTURY SENSORYCZNE

• wyspecjalizowane skupiska kom odbierających bodźce chemiczne i mechaniczne

• komórki kłębkowe + hemocyty

• występują w: kłębkach szyjnych, aortalnym, płucnym, ogonowym

• kłębek szyjny ma ścisłą łączność z zatoką tętnicy szyjnej poprzez nerwy przywspółczulne

• w zatoce tętnicy szyjnej znajdują się baroreceptory

SERCE

Worek osierdziowy	Blaszka ścienna	-nabłonek jednowarstwowy płaski, spoczywa na tk łącznej włóknistej luźnej
		Jama osierdziowa	-50ml płynu surowiczego
		Nasierdzie	-nabłonek jednowarstwowy płaski (mezotelium), spoczywa na tk łącznej włóknistej luźnej -głębiej tkanka tłuszowa otaczająca naycznia wieńcowe, naczynia limfatyczne, zakończenia nerwowe, zwoje nerowe -mezotelium wydziela sub białkowo-fosolipidową - zmniejsza tarcie pomiędzy blaszkami osierdzia
Śródsierdzie		*uwypuklenia śródsierdzia stanowią mięśnie brodawkowate + struny ścięgniste = układ zastawkowy serca *kardiomiocyty - główny budulec tej warstwy - o średniej długości 80μm i śr 12μm; kształt cylindryczny, centralne jądro, wstawki *mięśniowe kom endokrynowe: ziarnistości cytoplazmatyczne zawierające hormony natriuretyczny (przedsionkowy i mózgowy czynnik natriuretyczny) *kom Purkinjego -zmodyfikowane kardiomiocyty, wyspecjalizowane w przewodzeniu potencjału czynnościowego -mało obwodowych mikrofibryli -dużo ziaren glikogenu i mitochondriów -brak wstawek -dodatnia reakcje na acetylocholinesterazę -tworzą śródścienną sieć kom P skupionych w pęczki
Wsierdzie	Śródbłonek	-leży na błonie podstawnej
		Podnabłonkowa	-zbudowana z włókien kolagenowych i elastynowych, fibroblastów, kom mięśn gł, kom tk tłuszczowej żółtej
		Podwsierdziowa	-zawiera włókna elastynowe, naczynia włosowate, zakończenia nerwowe, komórki bodźcoprzewodzące Purkinjego -grubsze w przedsionkach, cieńsze w komorach

ZRĄB SERCA

• tk łączna włóknista zbita

• tworzy szkielet złożony z:

• błoniastej przegrody międzykomorowej

• włóknistych pierścieni zastawkowych

• trójkątów włóknistych

UKŁAD BODŹCOPRZEWODZĄCY

• komórki węzła SA: wrzecionowate, są ułożone nieregularnie względem siebie, otoczone skupiskiem tkanki łącznej

• komórki węzła AV: są ułożone równolegle względem siebie, mają słabo kwasochłonną cytoplazmę

ZASTAWKI SERCA

• są to fałdy wsierdzia pokryte śródbłonkiem wsierdzia

• osadzone są na pierścieniach włóknistych szkieletu serca

• nieunaczynione -tylko podstawa zastawki jest unaczyniona; tlen i skł odżywcze dyfundują prosto z krwi

• zbudowane z 3 warstw:

1. warstwa włóknista - część środkowa stanowiąca przedłużenie tk zbitej nieregularnej pierścienia zastawki

2. warstwa komorowa - tk łączna zbita poprzeplatana wł elastylowymi

• przedłużeniem tej warstwy są struny ścięgniste pokryte śródbłonkiem wsierdzia

• przyczepione do mięśni brodawkowatych (uwypuklenie śródsierdzia)

1. warstwa gąbczasta - tk łączna luźna; najbardziej powierzchniowa od strony przedsionków;

• wł kolagenowe + wł elastynowe + proteoglikany

• amortyzuje wstrząsy spowodowane przepływającą krwią

UNACZYNIENIE SERCA

• Tętnice + żyły wieńcowe

• Tętnice napełniają się krwią podczas rozkurczu

• Najmniej odgałęzień tętnic jest w wsierdziu najsłabiej prefundowane

UNERWIENIE SERCA

AUN - splot powierzchniowy i głęboki

---