1. BAKTERIE
Bakterie- to patogeny fakultatywne, mogą rozwijać się na żywych i martwych częściach roślin. Wytwarzają enzymy, które rozkładają poszczególne tkanki roślinne.
Bakterie powodują:
- zgniliznę mokrą
- więdnięcie roślin,- TRAHEOBAKTERIOZY
- narośla, które powst. w wyniku hipertrofi( nadmierny rozrost komórek) i hiperplazmy ( nadmierny podział komórek)
- zgorzele- nekrozy
- plamistości na liściach i owocach
Bakterie mogą dawać wysięgi bakterii czyli objawy etiologiczne.
Źródła infekcji:
- porażone resztki pozostawione, które pozostają na polu
- nasiona
- gleba
- woda
- narzędzia
BUDOWA:
Ściana kom. Dość sztywna ze związków pektydowych i hemicelulozy.
błona cytoplazmatyczna - zbudowana z białek i lipidów. Jest wybiórcza, półprzepuszczalna - reguluję wymianę składników ze środowiska zewnętrznego
brzk chloroplastów
brak jądra otoczonego błoną jądrową
występuja ziarna chromatynowe.
DNA nie występuje w postaci chromosomów lecz jako nić niepołączona z białkiem jako tzw. genofor.
brak mitochondriów a ich funkcje energetyczną pełnią mezosomy
Rybosomy - ośrodek syntezy białka
Substancje zapasowe : glikogen, lipidy i wolutyna
wszystkie struktury komórki znajdują się w cytoplazmie
Otoczka śluzowa - całkowicie zewnętrzna część, otacza i osłania komórkę bakteryjną. Zbudowana jest z polisacharydów Dzięki niej na powierzchni porażonych organów powstaje wysięk lepki, śluzowaty widoczny - oznacza to że w tym miejscu intensywnie rozmnażają się bakterie.
Rozmnażanie
- proste przez podział komórki i nukleotydu
- pączkowanie
- u bakterii fitopatogennych brak przetrwalników - dlatego zimują w porażonych organizmach roślinnych
Sposób życia bakterii fitopatogennych.
Żyją jako sporofity obligatoryjne i okolicznościowe
Sporofit - żywi się substancją martwą
Sporofit okolicznościowy - tylko niewielką część życia odbywa na podłożu martwym a większą jego część na żywym organizmie
Pasożyt fakultatywny - (względny, okolicznościowy)
Mają zdolność zakażenia rośliny w sprzyjających warunkach , zabijają tkanki - okrywające organ i dalej intensywnie namnażają się na zabitych przez siebie tkankach, przenosząc na saprofityczny sposób życia.
Rozkład roślin przez bakterie odbywa się biochemicznie przez enzymy :
proteolityczne
celulolityczne
kutynolityczne
amylolityczne
pektolityczne
Sposoby wnikania :
- przez otwory naturalne
> szparki oddechowe
> hydatody
> przetchlinki
> szczeliny
- sztuczne
Czynne wnikanie - gdy bakteria jest zdolna do wnikania nie uszkodzonej rośliny przy udziale
rozkładających enzymów tkanki okrywającej.
Przeważnie wszystkie tkanki okrywające szczególnie wrażliwe:
- znamiona słupka
- główki pręcika
2. WIRUSY
PAT. ŚCISŁE
Definicja wirusa wg Klinkowskiego
Wirus „ roślinny” to czynnik chorobotwórczy
- niedostrzegany w świetle mikroskopu zwykłego
- bez własnej przemiany materii
- rozmnażać się może tylko w żywych komórkach roślinnych
- pod względem chemicznym jest nukleoproteidem
Wirus może być przekazywany :
Biernie
Mechanicznie i biologicznie
Biologicznie - owady o aparacie kłująco - ssącym przenoszą wirusy z jednej zakażonej rośliny na zdrową.
Owady - na powierzchni kłujki, za jej pośrednictwem wirusy będą wkrótce przenoszone na roślinie. Wirusy te nietrwałe - okres musi być krótki, kilka godzin.
Owad za pomocą kłujki pobiera sok ,wchłania go do wnętrza swego ciała. Wirus odbywa okres inkubacji. Dalej jest wszczepiany do roślin zdrowych są to wirusy trwałe - pod względem przenoszenia. Wirus jest w ciele owada przez całe życie owada.
Mechaniczne przekazywanie - gdy dojdzie do zetknięcia się zawirusowanego soku z rośliną zdrowa.
- Ocieranie roślin
- Uszkodzenie korzeni przez nicienie
- Pasemkowanie.
Wykrywanie wirusów roślinnych
Metoda biologiczna roślin wskaźnikowych - oparta na szybkiej i specyficznej reakcji inokulizowanych roślin wskaźnikowych, wolnych od wirusów np. petunia dla wykorzystania wirusa brązowej plamistości pomidora.
Metoda serologiczna - wykorzystanie antygenowych właściwości białka wirusowego. Połączenie surowicy antywirusowej ze białka wirusa powoduje zmętnienie widoczne mikroskopowo.
Nowoczesna technika serologiczna opiera się na immunoenzymatycznym teście FLISA tj. stosowanie przeciwciał stęż. Z enzym. Alkaliczną fosfotozą i wiązanie się tego kompleksu z wirusem stosowanym masowo.
Technika PCR - służy do wykrywania kwasów nukleinowych a nie białek z wirusów.
Wirusy mogą być przenoszone przez sposób:
Trwały- np. przez rozm. wegetatywne
Nietrwały- np. owady z ap. gęb. Kłująco- ssacym
1. WNIKANIE wirusa do kom.roś. w sposób bierny przez rany spowodowane mechanicznie lub przez wektory (owady ssące) lub przeniesienie wirusa z pyłkiem na znamie słupka. Po zetknieciu wirusa z błona cytoplazm. nastepuje jego wchłonięcie w wyniku pinocytozy. absorpcja-> tworz, pęcherzyka pinocytotycznego->zamkniecie woreczka i wnikanie w głąb cytoplazmy->rozkład błony pęcherzyka pinocytotycznego->wolny wirus.
2. NAMNAŻANIE się wir. i opanowywanie sąsiednich komórek:
rozkład otoczki białkowej i uwolnienie RNA wir. pod wpływem enzymów proteolitycznych.
Indukcja syntezy niestrukturalnych białek enzymów replikacyjnych.
Transkrypcja i namnażania się RNA wirusa. Transkrypcja- tworzenie RNA wir. pełniącego funkcje RNA informacyjnego.(RNA+ właściwy kwas wirusa, RNA- nić matrycowa)
Translacja- tworzenie w kom. polipeptydów na rybosomach według info. RNA+ wirusa
powstawanie kompleksów RNA wir. z rybosomami oraz tworzenie elementów otoczki białkowej wir.
łączenie się RNA wir. z podjednostkami białkowymi i powstawanie kompletnych czastek wirusa czyli WIRIONÓW
3. PRZEMIESZCZANIE SIĘ WIR. W ROŚ. po odpowiednim namnożeniu wirus przemieszca się powoli do sąsiednich kom. za pomoca ruchów protoplazmy(tylko RNA) lub szybko przez rurki sitowe(całe wirusy).
OBJAWY: mozaika, plamistość pierścieniowa, zaburzenia wzrostu roś., zmiany nekrotyczne, inkluzje,
enacje-wyrostki liściowe,
zniekształcenia (liściozwój ziemniaka, paprotkowatość, nitkowatość, kędzierzawka płaszczyńcowa buraka)
fyllodia- płatki korony kwiatu zamieniaja się w liście,
WIROIDY: najmniejsze replikujące się czastki, maja b. mały łańcuch RNA,
duża stabilność termiczna, inny niż u wirusów sposób replikacji,
przenoszone mach. z sokiem roślinnym przez uszkodzone tkanki, pyłkiem.
Choroby maja długi okres inkubacji, wyst, głównie w tropikach.
Bezbiałkowe cząsteczki kwasy RNA nie maja właściwości antygenowych wiec nie sa wykrywalne serologicznie.
Wrzecionowatość bulw ziemniaka (PSTV)
3. GRZYBY
PIERWOTNIAKI- to patogeny ścisłe, wewnątrz komórkowe, tworzą zarodniki pływkowe, zdolne do poruszania się w glebie. Zimują w postaci jedno- zarodnikowych form przetrwanych. Są to organizmy holokarpiczne tzn. takie których całe ciało przekształca się w organy rozmnażania.
WORKOWCE- tworzą grzybnię podzieloną przegrodą poprzeczną , na pojedyncze komórki które zawierają 1 haploidalne jądro. Chityna i glukan budują ścianę tych grzybów.
BUDOWA KOMÓREK GRZYBA WORKOWCA:
- ściana komórkowa
- ściana poprzeczna
- otwór w ścianie poprzecznej
- mitochondria
- plasmolemma
- rybosomy
- siateczka wewnątrz plazmatyczna zewn.,wewn.
- aparat goldiego
osłonka jądrowa
-jądro
Rozmnażają się za pomocą zarodników konidialnych. Zarodniki te mogą się tworzyć w przeróżny sposób na strzępkach grzybni na trzonkach konidialnych. Mogą rozmnażać się w skupieniach:
SPORODOCHIUM- na luźnej grzybni tworzą się trzonki w skupieniach,
KOREMIUM- gdy trzonki wyrastają z jednego miejsca i ściśle się ze sobą łączą w warstwę palisadową
ACERWOLUSY- tworzą się na ściśle przylegających do siebie podkładkach (tworzy się ona pod skórką lub pod kutikulą) i tak tworzą się trzonki-> warstwiaki,
PIKNIDIA- to ciała owocowe zbliżone do okrągłego na szczycie znajdują się otwory przez które wydostają się zarodniki-> kulnicowce .
Workowce rozmnażają się również w sposób płciowy tzn. powstają zarodniki workowe- gametangiogamia.
Ściany komórkowe workowców są bardzo cienkie dlatego tworzą różne ciała owocowe ( powstają ze splotu strzępek grzybni wegetatywnych):
- KLIESTOTECJA- kuliste, bez ujścia, są szczelnie zamknięte, na powierzchni znajdują się przyczepki, które pomagają się im przytwierdzić. Na ich powierzchni są worki z zarodnikami.
- PERYTECJA- kuliste lub wydłużone, mają ujście na szczycie przez które mogą wydostawać się worki i zarodniki workowe. Wraz z kleistotecjami tworzą osłonę dzięki której mogą przezimować.
- HYSTEROTECJA- pękające szparką
-APOTECJA- tworzą podkładkę z grzybni ,na powierzchni której tworzą się worki i zarodniki workowe. Nie są one w stanie dostatecznie zabezpieczyć worki, dlatego muszą sobie radzić w inny sposób.
- PSEUDOTECJA- są wydłużone ,zagłębione w grzybni patogenna. Nie mają własnej ściany komórkowej. Tworzą się przed procesem płciowym
MĄCZNIAKI WŁAŚCIWE- to patogeny ścisłe ,całe ciało rozwija się na zewnątrz na powierzchni skórki , natomiast grzyb nawiązuje kontakt poprzez ssawki które wnikają do skórki. Ssawka wewnątrz komórki otoczona jest błoną cytoplazmatyczną. Na skutek infekcji ssawka powoduje że zwiększają się w tej komórce ilości rybosomów i ap. Golgiego. Mogą się rozwijać na dole i na górze blaszki liściowej. Jednak większość rozwija się na górnej stronie -oznaka jest nalot kutnerowaty, gęsty, mocno przylegający do podłoża. Objawem chorobowym jest nekroza która się słabo widoczna. Zamiera ta komórka w której była ssawka. W tym nalocie tworzą się trzonki konidialne, krótkie, grube z zarodnikami konidialnymi po kilka w łańcuszkach—taki typ nazywa się oidium. Jest bardzo charakterystyczny dla mączników prawdziwych .Zarodniki są silnie uwodnione, są duże. Ta woda wystarcza aby mogły wykiełkować. Pod koniec okresu wegetacji na powierzchni blaszek zaczynają się tworzyć ciała owocowe-> kleistotecja , na ich powierzchni są przyczepki charakterystyczna dla danych grup.
RDZAWNIKOWE- wytwarzają kilka rodzajów zarodników. Wyst. u nich polimorfizm.
Wytwarzają:
* bazydiospory ( zarodniki podstawkowe, haploidalne, dokonujące inf. pierwotnej),
* spermacja (zarodniki haploidalne ,powst. w spermogoniach, nie inf. rośliny, są to zarodniki płciowe),
* ecjospory( zarodniki ognikowe, powst. w ecjach i są dikariotyczne, mają zdolność infekowania)
* urediniospory( powst. w urediniach są to zarodniki dikariotyczne, mają zdolność infekowania roślin)
* teliospory (zarodniki dikariotyczne ,powst. w teliach, to zarodniki przetrwalnikowe na nich tworzą się zarodniki podstawkowe).
RDZE:
jednodomowe- takie których cały cykl rozwojowy przebiega na 1 roślinie żywicielskiej
dwudomowe- cykl przebiega na żywicielu pośrednim i ostatecznym ( na żywicielu pośrednim powstają spermacja ,ecjospory, na ostatecznym urediniospory i teliospory)
RDZE:
- pełno-cykliczne -takie w których cyklu rozw. wyst. wszystkie rodzaje zarodników
- nie pełno-cykliczne- w w którym nie występuje 1 lub 2 typy zarodników.