Wymień właściwości skał istotne z punktu widzenia procesów glebotwórczych.
- podatność skał magmowych na wierzenie,
- zwięzłość skał luźnych i produktów wietrzenia skał masywnych,
- skład chemiczny i typ minerałów ilastych,
- podatność na erozje wodna i wietrzną,
- układ warstw do głębokości 5 m,
- magmowe, przeobrażone (mają niewielkie znaczenie - skały górskie), osadowe.
Jak dzielimy skały ze względu na ich pochodzenie?
- skały magmowe,
- skały przeobrażone,
- skały osadowe.
Wymień najważniejsze skały osadowe okruchowe.
- piaski (wodnolodowcowe, zwałowe, starych tarasów akumulacyjnych, współczesnych tarasów rzecznych, piaski wydmowe),
- gliny zwałowe, utwory pyłowe różnej genezy, np. lessy,
- skały okruchowe scementowane - brekcje i zlepieńce, piaskowce, łupki ilaste, iłowce.
Wymień najważniejsze skały osadowe organiczne i chemiczne.
- wapienie,
- dolomity,
- margle,
- skały krzemionkowe,
- torfy,
- gipsy.
Co rozumiemy pod pojęciem procesu glebotwórczego?
Jest to całokształt zjawisk fizycznych, chemicznych i biologicznych zachodzących w powierzchniowej warstwie skorupy ziemskiej, w wyniku, których powstają gleby. Każdej glebie kształtującej się w określonych warunkach ekologicznych odpowiada właściwy proces glebotwórczy.
Proces glebotwórczy przebiegający w określonych warunkach klimatu i określonych skałach macierzystych oraz pod wpływem określonej szaty roślinnej prowadza do powstania odpowiednich typów gleb.
Wymień najważniejsze procesy glebotwórcze na terenie Polski.
1. akumulacja próchnicy,
2. proces bielicowania,
3. przemywanie,
4. brunatnienie,
5. oglejenie,
6. proces bagienny,
7. murszenie.
Podaj głębokości, do jakich kopie się odkrywki podstawowe.
- w glebach wytworzonych ze skał luźnych:
150 cm pod gruntami ornymi,
200 cm pod lasami,
- do poziomu wody gruntowej,
- do skały litej (w granitach itp.)
Jak dzielimy gleby wytworzone ze skał litych ze względu na miąższość zwietrzeliny?
- płytkie < 25 cm,
- średniogłębokie 25 - 50 cm,
- głębokie > 50 cm.
Jak dzielimy gleby ze względu na zawartość części szkieletowych?
- słaboszkieletowe < 10 %,
- średnioskieletowe 10 - 50 %,
- silnieszkieletowe > 50 %.
Jak dzielimy gleby wytworzone ze skał luźnych ze względu na zmianę skały do 150 cm?
- gleby płytkie 0- 50 cm,
- gleby średniogłębokie 50 - 100 cm,
- gleby głębokie > 100 cm.
Co rozumiemy pod pojęciem „poziomy genetyczne"?
Poziomy genetyczne to części profilu zmienione pod wpływem procesu glebotwórczego dające się wyróżnić makroskopowo lub na podstawie zmian we właściwościach chemicznych. Każdy typ gleby ma charakterystyczny układ poziomów genetycznych (FAO) ze względu na stopień wykształcenia poziomów genetycznych.
Jak dzielimy gleby ze względu na stopień wykształcenia poziomów genetycznych?
- gleba o niewykształconym profilu (inicjalna),
- gleba o słabo wykształconym profilu,
- gleba o wykształconym profilu,
- gleba o przekształconym profilu działalnością człowieka (wyrobiska, wysypiska, gleby po orce).
Podaj krótką charakterystykę poziomów organicznych w lasach liściastych i iglastych.
O - poziom organiczny zawierający > 20 % świeżej lub częściowo rozłożonej materii organicznej.
W glebach mineralnych i mineralno-organicznych poziom O tworzy się na powierzchni utworu mineralnego - poziom ściółki podpoziomy glebach leśnych.
W lasach liściastych ma miąższość kilku cm (opad liści, stopień rozkładu).
W lasach iglastych (silnie kwaśne bory) miąższość poziomu do 25 cm (igły, szyszki).
Jakie podpoziomy możemy wyróżnić w poziomie organicznym lasów iglastych?
- podpoziom surowinowy Ol 2 - 3 cm,
- podpoziom butwinowy Of - mało zmienione resztki roślin,
- podpoziom epihumusowy Oh -ciemnobrunatne rozdrobnione resztki roślin,
2/3 miąższości całego poziomu, dominuje próchnica bezpostaciowa, pH H2O 2,8 - 4,0.
Wymień działy gleb wyróżniane w systematyce gleb Polski.
Gleby wytworzone pod przeważającym wpływem jednego z czynników glebotwórczych:
- gleby litogeniczne,
- gleby semihydrogeniczne,
- gleby hydrogeniczne,
- gleby antropogeniczne.
Gleby wytworzone pod wpływem wszystkich czynników glebotwórczych bez wyraźnej przewagi jednego z nich:
- gleby autogeniczne.
Podaj krótką charakterystykę poziomu k w glebach mineralnych.
Podaj krótką charakterystykę poziomu B brunatnienia „cambic".
- charakterystyczny dla gleb brunatnych,
- uziarnienie: Pg, gliny,
- żelazo i próchniczno - żelaziste kompleksy tworzą otoczki wokół ziaren mineralnych dając barwę brunatną,
- produkty wietrzenia zostają na miejscu.
Wymień najważniejsze diagnostyczne poziomy próchniczne.
- mollic,
- anthropic,
- umbric,
- melanic,
- ochric,
- plaggen,
- histic.
Podaj krótką charakterystykę poziomu diagnostycznego „mollic".
- miękki,
- barwy ciemnej, czarnej,
- V% > 50 %,
- Corg > 2,5 %,
- czarnoziemy, czarne ziemie.
Wymień najczęściej wyróżniane poziomy diagnostyczne B.
- poziom brunatnienia Bbr cambic,
- poziom rdzawy Bv sideric,
- poziom wmycia B spodic:
Podpoziom Bh,
Podpoziom Bfe,
- poziom wmycia teksturalny Bt argillic.
Podaj krótką charakterystykę poziomu diagnostycznego „ochric".
- suchy,
- mało materii organicznej,
- mała miąższość,
- gleby płowe, rdzawe, brunatne.
Wymień poziomy diagnostyczne zaliczane do poziomu eluwialnego E.
Poziom E (eluwialny) występuje pod poziomem A lub O. Zawiera mniej materii organicznej niż poziom
A, mniej tlenków Fe; ma jaśniejszą barwę od sąsiednich poziomów, większa zawartość kwarcu i SiO2.
Podaj krótką charakterystykę poziomu diagnostycznego „albic".
Poziom albic (wmycia A2):
- wymyte produkty rozpadu minerałów, zwłaszcza Al. I Fe, wzbogacone SiO2 i wybielane;
- Pl, Psg, dominuje kwarc,
- miąższość kilka - kilkanaście cm.
Podaj krótką charakterystykę poziomu diagnostycznego „luvic".
Poziom luvic (przemywania A3):
- usunięte węglany, rozpuszczone sole, minerały ilaste do poziomu argillic,
- poziom bardziej spiaszczony,
- jaśniejszy, w dolnej części czasem występuje oglejenie, okresowe stagnacje wody opadowej na trudno przepuszczalnym poziomie argillic.
Podaj krótką charakterystykę poziomu wzbogacenia B.
Leży między poziomem A lub E a poziomem C, G lub R.
Cechuje go nagromadzenie Fe2O3, Al2O3 i materii organicznej na skutek wymywania lub akumulacji rezydualnej.
Wymień typy gleb zaliczane do rzędu gleb mineralnych bezwęglanowych słabo wykształconych.
IA1. Gleby inicjalne skaliste LITOSOLE,
IA2. Gleby inicjalne luźne REGOSOLE,
IA3. Gleby inicjalne ilaste PELOSOLE,
IA4. Gleby ze skał masywnych RANKERY,
IA5. Gleby słabo wykształcone ze skał luźnych AREOSOLE.
Wymień podptypy wyróżniane wśród gleb inicjalnych skalistych.
IA1. Gleby inicjalne skaliste (LITOSOLE), podtypy:
IA1. a. erozyjne,
IA1. b. poligonalne.
Gleby inicjalne skaliste erozyjne występują w terenach górskich, wyżynnych, są wytworzone z granitów, gnejsów, piaskowców. Nie są użytkowane rolniczo z wyjątkiem tych gleb wytworzonych z iłołupków i bazaltów. Spod roślinnością trawiastą. Kompleks 3z lub klasa V, VI.
Gleby inicjalne skaliste poligonalne tworzą się klimacie zimnym pod skąpą roślinnością arktyczną (mchy). Rozmarzają tylko w okresie późnowiosennym lub letnim. W Polsce - w wyższych partiach gór. Gleby te ulegają silnej erozji.
W jakich glebach występuje poziom diagnostyczny B - spodic i jakimi cechami on się charakteryzuje.
Poziom spodic (wmycia B):
- charakterystyczny dla gleb bielicowych,
- akumulacja Fe2O3, Al2O3 i próchnicy,
- w glebach leśnych nad poziomem E, w glebach uprawnych pod poziomem A,
- uziarnienie Pl,
- barwa rdzawa, brunatnoczarna.
Jak dzielimy rędziny ze względu na miąższość zwietrzeliny?
- płytkie 0 - 25 cm,
- średniogłębokie 25 - 50 cm,
- głębokie 50 - 100 cm,
- bardzo głębokie > 100 cm.
Co decyduje o rodzaju a co o gatunku gleby?
Rodzaj gleby - mówi o rodzaju skały macierzystej, z której pod wpływem czynników glebotwórczych powstają gleby.
Gatunek mówi o składzie granulometryczny utworu glebowego.
Jakie podpoziomy możemy wyróżnić w poziomie B - spodic?
W poziomie wmycia B - spodic wyróżniamy podpoziomy:
Podpoziom Bh - ciemnobrunatny, duży stopień scementowania, miąższość 2 - 3cm;
Podpoziom Be - barwa rdzawa, słaby stopień scementowania, przewaga R2O3 nad próchnicą.
Podaj krótką charakterystykę poziomu B- argillic.
Poziom wmycia - teksturalny Bt:
- charakterystyczny dla gleb płowych,
- nagromadzenie iłu i żelaza,
- barwa żółto-brunatna, płowa.
W jakich warunkach powstają litosole?
Powstają w wyniku intensywnej erozji w terenach różnicowanych morfologicznie w warunkach klimatu bardzo zimnego lub pustynnego.
Wymień jednostki wyróżniane w Systematyce Gleb Polski.
Dział - Rząd - Typ - Podtyp - Rodzaj - Gatunek - Odmiana
Podaj charakterystykę typu gleby.
Wyraża względnie trwałą fazę określonego kierunku rozwoju procesu glebotwórczego. W warunkach naturalnych każdemu typowi gleby odpowiada charakterystyczne zbiorowisko roślinne.
Poszczególne typy gleb charakteryzują się zróżnicowaniem profilu glebowego na poziomy genetyczne.
Typ - gleby o takim samym układzie głównych poziomów genetycznych, zbliżonych właściwościach chemicznych i fizykochemicznych, jednakowym rodzaju wietrzenia, przemieszczania się i osadzania składników, o podobnym typie próchnicy.
Podaj pełną definicję dowolnej gleby obejmującej typ, podtyp, rodzaj, gatunek i odmianę.
Typ: gleba płowa
Podtyp: typowa
Rodzaj: wytworzona z gliny zwałowej
Gatunek: średnia
Odmiana: całkowita
Budowa i właściwości gleb inicjalnych skalistych (litosole).
IA1. Gleby inicjalne skaliste (LITOSOLE)
(A)C |
C |
A - poziom próchniczny łącznie z zwietrzeliną skały litej do 10 cm; dalej skała lita; odłamki skały macierzystej, bardzo mało próchnicy.
C - skała niewęglanowa, np. granity, gnejsy, piaskowce.
Powstają w wyniku intensywnej erozji na terenach różnicowanych morfologicznie lub w warunkach klimatu bardzo zimnego lub pustynnego.
W wyniku, jakich procesów tworzą się gleby inicjalne luźne (regosole)?
Wytwarzane ze skał okruchowych luźnych w wyniku:
- erozji,
- procesów eolicznych,
- procesów aluwialnych,
- procesów deluwialnych.
Podaj charakterystykę i przydatność regosoli wytworzonych ze żwirów i piasków.
- mała zawartość próchnicy,
- duża przesiąkliwość, przewiewność.
Nie nadają się pod uprawę, ponieważ maja mało składników pokarmowych, powinny być zalesiane, na niektórych piaskach aluwialnych może być uprawiana wiklina.
Podtypy wyróżniane w typie regosoli?
IA2. Gleby inicjalne luźne (regosole), podtypy:
IA2. a. erozyjne,
IA2. b. eoliczne.
Od czego zależy przydatność rolnicza regosoli?
- skały macierzystej,
- ukształtowania terenu.
Podaj charakterystykę regosoli wytworzonych z pyłów.
- duża podatność na erozję wodną,
- mała zawartość próchnicy,
- słabe magazynowanie wody,
- większa przepuszczalność niż wytworzonych z glin i iłów.
Regosole mogą być użytkowane rolniczo, ale wymagają intensywnego nawożenia organicznego i stosowania nawozów zielonych.
Wymień podtypy zaliczane do gleb mineralnych bezwęglanowych słabo wykształconych - rankerów.
IA4. Rankery - podtypy:
a. Rankery właściwe O - AC - C,
b. Rankery brunatne O - AC - Bbr - C,
c. Rankery bielicowe O - AE - B/C - C.
Omów budowę i występowanie rankerów właściwych.
O |
AC |
C |
O - 0 - 20 cm,
AC - znaczna zawartość części szkieletowych,
C - skała masywna kwarcowo - krzemianowa bezwęglanowa.
Omów budowę i właściwości gleb słabo wykształconych luźnych - areosoli.
A |
C |
A - 10 - 30 cm, ochric (szara barwa, mało próchnicy),
C - żwiry, piaski ubogie w związki zasadowe.
Właściwości:
- odczyn kwaśny,
- sucha, mała zawartość próchnicy,
- mało składników pokarmowych,
- przechodzą w stopniowo w gleby bielicowe,
- wartość rolnicza tych gleb zależy w dużym stopniu od warunków wodnych.
Jak dzielimy gleby słabo wykształcone luźne?
- na wytworzone z piasków akumulacji lodowcowej,
- na wytworzone z piasków.
Od czego zależy przydatność rolnicza gleb słabo wykształconych luźnych (areosoli)?
Przydatność areosoli zależy od:
- poziomu wody gruntowej,
- składu granulometrycznego,
- zawartości próchnicy,
- składu mineralnego.
Jakie gleby obejmuje rząd gleb wapniowcowych? Jakie typy wyróżniane są wśród tego rzędu?
Rząd IB - Gleby wapniowcowe o różnym stopniu rozwoju - obejmuje gleby wytworzone ze skał węglanowych (wapieni, margli, dolomitów) lub siarczanowych, skał klastycznych (luźnych ilastych) zasobnych w węglan wapnia.
Typy:
IB1. rędziny,
IB2. pararędziny.
Omów budowę i właściwości rędzin.
ACca |
Cca |
R |
ACca - pH>7,0, stopień wysycenia zasadami ok. 100 %,
Cca - zwietrzelina skalna, skały osadowe węglanowe, gazy, dolomity,
R - skała lita węglanowa siarczanowa (gipsy).
Właściwości:
- gleby litogeniczne, dominującym czynnikiem glebotwórczym jest skała macierzysta,
- 0,75 % powierzchni Polski,
- 1,54 % gruntów ornych,
- występuje w woj. Świętokrzyskim, na Roztoczu,
- rędziny siarczanowe - jedyne w Europie!
Omów właściwości fizyko-chemiczne i przydatność rolniczą rankerów.
Właściwości fizyko - chemiczne:
- odczyn kwaśny w całym profilu,
- znaczna kwasowość wymienna i hydrolityczna,
- niski stan wysycenia zasadami < 20 %.
Przydatność rolnicza:
- na terenach górskich sa to gleby leśne,
- na wyżynach jako gleby orne, wtedy sa to gleby żytnio - łubinowe, klas bonitacyjnych V i VI.
Jak dzielimy rędziny ze względu na zawartość części szkieletowych?
- silnieszkieletowe > 50 % części szkieletowych,
- średnioszkieletowe 10 - 50 %,
- słaboszkieletowe < 10 %.
Wyjaśnij pojęcia „rędziny czyste", „rędziny mieszane".
Rędziny czyste - wytworzone wyłącznie ze zwietrzeliny skały węglanowej lub siarczanowej.
Rędziny mieszane - wytwarzane przy współudziale obcego materiału (np. less, materiał zwałowy, pochodzenia lodowcowego).
Wymień podtypy wyróżniane wśród rędzin.
Podtypy:
Na Wyżynie Krakowsko - Częstochowskiej:
IB1. a. rędziny inicjalne,
IB1. a. rędziny właściwe,
IB1. a. rędziny czarnoziemne,
IB1. a. rędziny brunatne,
Tereny górskie:
IB1. a. rędziny próchniczne górskie,
IB1. a. rędziny butwinowe górskie.
Wymień czynniki decydujące o wartości użytkowej rędzin.
- skład mineralny skały macierzystej,
- ogólna zawartość CaCO3,
- zawartość węglanów aktywnych,
- budowa skały macierzystej (krystaliczna, porowata) i jej podatność na wietrzenie.
Jak dzielimy rędziny ze względu na skład granulometryczny warstw wierzchnich?
- rędziny lekkie pg,
- rędziny średnie gl,
- rędziny ciężkie gś,
- rędziny bardzo ciężkie gc.
Wymień rodzaje (decyduje wiek) rędzin węglanowych.
Trzeciorzędowe,
Kredowe,
Jurajskie,
Dewońskie,
Permskie.
Najstarsze są rędziny dewońskie i permskie.
Rędziny siarczanowe wytworzone z gipsu.
Omów występowanie, właściwości i przydatność rolniczą rędzin trzeciorzędowych.
Występowanie: Roztocze, Niecka Nidziańka;
Właściwości: gleby silnie szkieletowe,
płytkie - miąższość < 25 cm,
materiał mineralny słabo związany z próchnicą,
bardzo suche wierzchnie warstwy 10 - 30 % ogólnej zawartości węglanów,
C:N - 10, dość duża aktywność mikrobiologiczna,
N:F < 1, przewaga kwasów bulwowych;
Przydatność rolnicza: klasy V - VI, kompleks 3, 5, 6 (żytni słaby).
Omów budowę i właściwości rędzin brunatnych.
A |
Bbr |
Cca |
A - mała zawartość węglanów aktywnych (rozpuszczają się w wodzie w słabych kwasach organicznych), < 5 %;
Cca - twarde, krystaliczne wapienie.
Powstają z wapieni różnych formacji geologicznych w wyniku zaawansowanego wietrzenia chemicznego skały macierzystej przy równoczesnym wpływie roślinności leśnej.
Podaj istotne różnice w budowie między rędzinami inicjalnymi a właściwymi.
IB1. a. Rędziny inicjalne:
A (Cca) |
Cca |
A (Cca) - 10 cm, bardzo płytkie,
Cca - wapień jurajski, kredowy.
Tworzą się najczęściej na erodowanych skałach lub wzniesieniach.
IB1. b. Rędziny właściwe:
ACca |
Cca |
ACca - 40 cm, ok. 3 % próchnicy, poziom ochric.
Użytkowane rolniczo, porośnięte częściej roślinnością leśną.
Omów budowę i właściwości rędzin czarnoziemnych.
A |
ACca |
Cca |
A - poziom próchniczy mollic, ciemny, bardzo dobrze wykształcony.
Struktura gruboziarnista,
Zawartość próchnicy 3 %,
Duża zawartość węglanów aktywnych,
Niewiele części szkieletowych.
Ze względu na wysoka przydatność rolniczą (pszenica, rzepak, chmiel, buraki cukrowe) większość rędzin znajduje się w użytkowaniu rolniczym.
Omów występowanie, właściwości i przydatność rolniczą rędzin kredowych.
Występowanie: Chełm, Tomaszów Lubelski, Opole Lubelskie, okolice Pińczowa, okolice Opola.
Właściwości: bardzo dobre powiązanie właściwościami materiału mineralnego z próchnicą,
duża miąższość, dobra struktura,
duża zawartość węglanów aktywnych,
C:N - 8-12,
H:F - 1;
Przydatność rolnicza:
- najgłębsza rędzina,
- wytworzona właściwościami margli ilastych,
- zaliczana do 1 kompleksu właściwościami klasy II,
- żyzne, ale trudne właściwościami uprawie.
Rędzina czarnoziemna.
Jakimi właściwościami i przydatnością rolniczą charakteryzują się rędziny jurajskie?
Występowanie: Jura Krakowsko - Częstochowska,
Właściwości: płytkie, duża zawartość części szkieletowych,
Duża zawartość CaCO3, mała zawartość węglanów aktywnych,
Słabe powiązanie właściwościami materiału mineralnego z próchnicą.
Przydatność rolnicza:
- rędziny średnie, głębokie zaliczane do klas III, IV i kompleksu 2,3,
- redy jurajskie klasy V, VI NIE NADAJĄ SIĘ POD UPRAWĘ ROLNICZĄ.
Rędziny inicjalne, właściwe, brunatne.
Omów właściwości i przydatność rolniczą rędzin dewońskich i permskich.
Występowanie: okolice Kielc, Chęcin,
Właściwości: duża zawartość części szkieletowych,
Mała miąższość,
Duża ogólna zawartość CaCO3,
Mała zawartość węglanów aktywnych,
Przydatność rolnicza:
- często porośnięte roślinnością leśną,
- w uprawie rolniczej gleby klasy V, kompleks 6 (żytni słaby).
Rędziny inicjalne, właściwe.
Z jakich skał wytworzyły się pararędziny?
Omów budowę i właściwości czarnoziemów niezdegradowanych.
IIA1. a. Czarnoziemy niezdegradowane.
A |
AC |
Cca (less) |
A - poziom próchniczny mollic, czarny,
- odczyn zbliżony do obojętnego,
- stopień wysycenia zasadami > 90 %,
- miąższość > 70 cm.
AC - C:N - 8-9,
- bardzo duża aktywność biologiczna,
- związki próchnicze trwale związane kationami.
Cca - CaCO3 występuję na głębokości 40 cm, niekiedy na samej powierzchni.
Właściwości:
- zasobna we wysokie składniki pokarmowe,
- doskonała wrażliwość fizyczna,
- trwała struktura gruzełkowata,
- dobra przepuszczalność, pojemność wodna.
Omów przydatność rolniczą czarnoziemów niezdegradowanych. Czy gleby te podlegają ochronie?
- można uzyskać maksymalne plony wszystkich roślin uprawnych,
- klasy bonitacyjne I, II,
- kompleks 1 - bardzo dobry pszenny.
W Polsce występują na niewielkich obszarach - bezwzględnie chronione!
Porównaj właściwości czarnoziemów zdegradowanych z właściwościami czarnoziemów niezdegradowanych.
- niższy stopień wysycenia zasadami,
- większe zakwaszenie poziomów wierzchnich,
- mniejsza zawartość próchnicy,
- nieco gorsze właściwości fizyczne.
Wymień rzędy gleb zaliczane do działy gleb autogenicznych.
II. Gleby autogeniczne:
IIA. Gleby czarnoziemne,
IIB. Gleby brunatnoziemne,
IIC. Gleby bielicoziemne.
Scharakteryzuj budowę czarnoziemów zdegradowanych.
A |
ABbr |
Bbr |
C (less) |
A - mniejsza miąższość poziomu próchnicznego 40 -60 cm,
- barwa ciemnoszara,
- zawiera mniej próchnicy,
- odczyn obojętny lub lekko kwaśny,
- topień wysycenia zasadami ok. 75 %,
- C:N 9 - 10.
Bbr - poziom brunatnienia cambic na głębokości 60 - 80 cm,
- zawiera CaCO3.
C (less) - wzrasta pH (wysycenie zasadami wzrasta wraz z głębokością).
Wymień typy gleb zaliczane do rzędu gleb brunatnoziemnych.
IIB. Gleby brunatnoziemne:
IIB1. Gleby brunatne właściwe,
IIB2. Gleby brunatne kwaśne,
IIB3. Gleby płowe (pseudobielicowe).
W wyniku jakiego procesu i w jakich warunkach tworzą się gleby brunatne?
Wyjaśnij istotę procesu brunatnienia.
Gleby brunatne tworzą się w różnych strefach roślinno -klimatycznych, z różnych skał macierzystych, przy udziale roślinności leśnej - głównie lasów liściastych, rzadziej mieszanych.
Istota procesu brunatnienia jest tworzenie się trwałych, trudno rozpuszczalnych kompleksów próchniczno - mineralnych, w których główną rolę odgrywają żelazo i kwasy huminowe.
Powstają związki kompleksowe i zlepiają części mineralne. Decydują o trwałości agregatowej.
Nadają charakterystyczną barwę brunatną wierzchnim warstwom.
Jakie podtypy wyróżniamy wśród gleb brunatnych właściwych?
IIB1. Gleby brunatne właściwe podtypy:
IIB1. a. typowe,
IIB1. b. szarobrunatne,
IIB1. c. oglejone,
IIB1. d. wyługowane.
Omów budowę i własności gleb brunatnych typowych.
O |
A |
Bbr |
Cca |
O - poziom ochric, miąższość 15 - 30 cm,
- barwa szarobrunatna,
- pH ok. 7,
- wysycona zasadami > 70 %;
Bbr - barwa brunatna, cambic wzbogacony w minerały ilaste;
C - występuje CaCO3 (z głębokością wzrasta stopień wysycenia zasadami).
Wymień rodzaje gleb brunatnych typowych.
IIB1. a. Gleby brunatne właściwe typowe, rodzaje:
- wytworzone z utworów pyłowych,
- wytworzone z glin zwałowych,
- wytworzone z lessów.
Pod względem przydatności rolniczej najlepsze sa wytworzone z lessów (dostatecznie małe właściwości fizyczne, duża przepuszczalność, pojemność wodna, dobra struktura).
Nieco gorsze sa wytworzone z utworów pyłowych.
Bardzo dobre sa wytworzone z glin zwałowych, lekkich i średnich.
Najgorsze są wytworzone z glin zwałowych ciężkich i iłów.
Omów budowę i właściwości gleb brunatnych wyługowanych.
IIB1. d. Gleby brunatne właściwe wyługowane.
O |
A |
Bbr, t, fe |
C |
Cca |
A - poziom próchniczny ochric, miąższość 10 -30 cm,
- barwa szarobrunatna, w dolnej części nieco przejaśniony.
Bbr - poziom brunatnienia cambic wzbogacony w części ilaste.
Produkcyjność niewiele mniejsza od gleb brunatnych, wymagają jednak większych nakładów.
Wymień podtypy w typie gleb brunatnych kwaśnych.
IIB2. Gleby brunatne kwaśne podtypy:
typowe,
bielicowanie,
oglejone.
Omów występowanie, budowę i właściwości gleb brunatnych kwaśnych typowych
O |
A |
Bbr |
C |
O - odczyn kwaśny w całym profilu, duża kwasowość wymienna i hydrolityczna.
C - piaskowce, granity, gnejsy, paragnejsy, iłołupki.
Występowanie: głównie na terenach górskich, w reglu dolnym pod lasami mieszanymi, w reglu dolnym pod lasami świerkowymi.
Omów budowę i właściwości gleb brunatnych kwaśnych bielicowanych.
O |
A |
AE |
Bfe, t, h |
Bbr |
C |
A - poziom próchniczy ochric,
AE - poziom próchniczo - eluwialny, ciemno - szary w górnej części i jasnoszary w dolnej części,
pH 4 - 4,5, V% 20%.
Bbr - górna część poziom cambic, przemieszczenie związków Al i Fe, barwa rdzawa.
Wymień najważniejsze rodzaje gleb brunatnych wyługowanych.
IIB1. d. Gleby brunatne właściwe wyługowane, rodzaje:
Wytworzone z piasków (głównie z pg),
Wytworzone z glin zwałowych (najlepsze z gl i gś),
Wytworzone z iłów,
Wytworzone z utworów pyłowych (gleby dobre),
Wytworzone z lessów (gleby bardzo dobre i dobre),
Wytworzone ze skał metamorficznych,
Wytworzone ze skał osadowych scementowanych o spoiwie węglanowym.
Budowa i właściwości gleb szarobrunatnych.
IIB1. b. Gleby brunatne właściwe szarobrunatne.
O |
A |
ABbr |
C |
A - poziom próchniczy - mollic o miąższości 0 - 30 cm, barwa szara, struktura gruzełkowata, próchnica wysycona Ca, pH ok. 7, V% 70%, z głębokością wzrasta pH,
C - oglejenie i CaCO3.
Wymień warunki, w jakich tworzą się gleby płowe.
Tworzą się w warunkach klimatu umiarkowanego pod lasami liściastymi, rzadziej mieszanymi w wyniku procesu ługowania, uwarunkowanego znaczną ilością opadów i przepuszczalności skały.
Występowanie i przydatność rolnicza gleb szarobrunatnych.
Występują na terenach nizinnych w kompleksie z czarnymi ziemiami; stanowią stadium pośrednie między czarnymi ziemiami a glebami brunatnymi(na terenach górskich).
Wytworzone z glin zwałowych, iłów, utworów pyłowych sa zasobne w CaCO3.
Gleby te często wymagają melioracji.
Omów budowę gleby płowej typowej.
IIB3. a. Gleby płowe typowe (pseudobielicowe lessives).
O |
A |
Eet |
Bt |
C |
O - poziom organiczny 5 cm,
A - poziom próchniczy ochric, miąższość 20 cm, barwa szara, struktura drobnogruzełkowata,
- V% 20 w glebach leśnych,
- V% 50 w glebach ornych.
Eet - poziom wymycia luvic, miąższość 30 cm, barwa płowa,
Bt - poziom argillic, barwy rdzawej lu brunatnej wzbogacony w części ilaste, V% > 50.
C - lessy, utwory pyłowe pochodzenia glacjalnego; niektóre gliny wałowe zasobne w związki zasadowe.
Wyjaśnij istotę procesu ługowania.
Proces ługowania polega na mechanicznym przemieszczaniu z woda opadową z warstw wierzchnich do poziomu Bt:
- rozpuszczalnych soli do poziomu Bt,
- części koloidalnych (minerały ilaste),
- związków żelaza.
Glebom płowym towarzyszy często proces odgórnego oglejenia w wyniku zatrzymania wody opadowej i tworzą się wtedy gleby płowe odgórnie oglejone.
Jakie typy gleb zaliczane są do rzędu gleb bielicoziemnych?
IIC. Gleby bielicoziemne, typy:
IIC1. Gleby rdzawe,
IIC2. Gleby bielicowe,
IIC3. Bielice.
Omów właściwości gleb rdzawych.
- gleby kwaśne lub bardzo silnie kwaśne pH < 4,5,
- duża kwasowość hydrolityczna,
- stopień wysycenia zasadami V% 10 - 30,
- gleby o słabej aktywności biologicznej,
- C;N 12 - 19 w poziomie próchniczym (A),
- brak lub słabo zauważalne procesy bielicowania,
- do poziomu Bv nie przemieszczają się lub słabo związki żelaza i kwasy fulwowe,
- gleby suche,
- słabo zasobne w składniki pokarmowe.
Omów budowę i przydatność rolniczą gleb rdzawych.
O |
ABv |
Bv |
C |
Bv - poziom barwy rdzawej powstały prawdopodobnie na skutek wietrzenia geologicznego w okresie peryglacjalnym.
C - piaski różnej genezy (Psg, Pl), piaskowce bezwęglanowe.
Wartość rolnicza:
Typowe gleby żytnie, zaliczane do klasy IV - V, kompleksy 5, 6;
Gleby żytnio - łubinowe, zaliczane do IV klasy, kompleks 7;
Słabo nadają się do użytkowania rolniczego i często przeznaczane sa pod zalesienie;
Wymagają intensywnego nawożenia organicznego oraz stosowania nawozów zielonych.
W jakich warunkach tworzą się gleby rdzawe?
Gleby rdzawe tworzą się pod roślinnością borową, najczęściej z piasków (Psg, Pl) w warunkach klimatu dość suchego niesprzyjającego procesom bielicowania niesprzyjającym uruchomieniu uwolnionych w wyniku wietrzenia związków żelaza i glinu.
Wymień najważniejsze rodzaje gleb płowych.
IIB3. Gleby płowe, rodzaje:
Wytworzone z piasków różnej genezy (pg, psg),
Wytworzone z glin zwałowych (gl, gs),
Wytworzone z utworów pyłowych różnej genezy,
Wytworzone z lessów (najlepsze gleby płowe),
Wytworzone ze skał osadowych zwartych o spoiwie niewęglanowym.
Wymień podtypy wyróżniane wśród gleb płowych.
IIB3. Gleby płowe, podtypy:
IIB3. a. typowe,
IIB3. b. zbrunatniałe,
IIB3. c. opadowo - glejowe,
IIB3. d. gruntowo - glejowe,
IIB3. e. z poziomem argic,
IIB3. f. zaciekowe (glossic).
W jakich warunkach tworzą się gleby bielicowe?
w klimacie chłodnym i wilgotnym,
roślinności borowej (sosna, świerk, jodła, kosodrzewina, borówka, paproć orlica), z lżejszych utworów macierzystych (Pl, psg),na terenach równinnych,
z granitów, gnejsów, piaskowców w terenach górskich w wyniku bielicowania.
Wyjaśnij istotę procesu bielicowania.
Proces bielicowania uwarunkowany jest silnie kwaśnym odczynem, który umożliwia tworzenie kompleksowych związków próchniczno - metalicznych (głownia Al i Fe kwasami fulwowymi) i przemieszczanie ich do poziomu B.
Omów budowę bielicy właściwej.
IIC3. Bielica właściwa (1 podtyp!).
O |
Ees |
Bh |
Bfe |
C |
O - poziom organiczny, miąższość 5 0 30 cm, można wyróżnić poziomy: Ol, Of, Oh.
Ees - poziom wymycia albic, jasnoszary, ziarna kwarcu.
Bh - poziom spodic, ciemnobrunatny, przewaga próchnicy.
Bfe - żółtobrunatny, przewaga Al I Fe.
C - najsilniej zaznaczone cechy bielicowania.
Jakie związki przemieszczane są do poziomu B spodic w wyniku procesu bielicowania?
W ostatecznym efekcie w wyniku procesu bielicowania z wierzchnich poziomów do poziomu iluwialnego B przemieszczane są:
- związki próchniczne,
- związki Al I Fe,
- krzemionka koloidalna.
Związki Al I Fe uwalniane są w wyniku:
- wietrzenia minerałów pierwotnych i rozpadu minerałów ilastych.
Omów budowę gleby bielicowej właściwej.
O |
A |
Ees |
Bhfe |
C |
A - poziom próchniczny ochric barwy szarej,
Ees - eluwialny, jasnopopielaty, bezstrukturalny, ziarna kwarcu - albic,
Bhfe - iluwialny, barwy żółtobrunatnej, wzbogacony w Fe, Al., próchnicę, Mn - spodic,
C - pl, psg, pgl.
Wymień najważniejsze rodzaje gleb bielicowych oraz omów ich przydatność rolniczą.
Przydatność rolnicza:
- zależy od skały macierzystej i poziomu wody gruntowej,
- w glebach uprawnych bardzo często górne poziomy są zatarte w wyniku mechanicznej uprawy roli i nawożenia.
IIC2. Gleby bielicowe, rodzaje:
Wytworzone z pl nie nadają się pod uprawę i przeważnie znajdują się pod lasami,
Wytworzone z psg to słabe gleby rolnicze, klasa V - Vi, kompleks 6,
Wytworzone z pgl to gleby średnie, klasa IVa, IVb, kompleks 5.
Wymień rzędy gleb zaliczane do działu gleb semihydrogenicznych.
Rząd IIIA. Gleby glejowo - bielicoziemne.
Rząd IIIB. Czarne ziemie.
Rząd IIIC. Gleby zabagniane.
Jakimi procesami wywołane jest zróżnicowanie składu granulometrycznego w profilu glebowym?
Zróżnicowanie składu granulometrycznego w profilu glebowym, zwłaszcza spiaszczenie wierzchnich warstw może być wywołane procesami glebowymi (ługowanie, bielicowanie) lub geologicznymi (zjawiska peryglacjalne).
Duży wpływ na intensywność procesu odgórnego oglejenia ma ilość opadów atmosferycznych.
Bezpośredni wpływ wód gruntowych lub silne oglejenie opadowe obejmuje dolne i częściowo środkowe części profilu glebowego.
W poziomach powierzchniowych dominuje gospodarka opadowa.
Omów objawy charakterystyczne dla gleb opadowo glejowych.
Górne obawy profilu gleby opadowo - glejowej charakteryzują się pstrokacizną; na tle barwy skały macierzystej występują jasnoszare smugi ora rdzawe, plamy i drobne konkrecje żelaziste i manganowe.
Świadczy to o okresowym nadmiernym uwilgotnieniu.
Beztlenowo: Fe3+ —> Fe2+ (jasnoszare smugi)
Fe2+ —> Fe3+ (rdzawe smugi).
Wyjaśnij genezę gleb opadowo glejowych.
Wody powierzchniowe, pochodzące z zalewu lub opadu, powodują:
- okresowe zatrzymywanie wody (gleby opadowe właściwe),
- trwałe zatrzymywanie (gleby stagnoglejowe).
Zatrzymywanie wody spowodowane jest albo różnicowanym składem granulometryczny w profilu glebowym albo ciężkim materiałem w profilu.
Jakie typy gleb zaliczane są do rzędu gleb glejowo - bielicoziemnych?
Wyjaśnij istotę procesu glejowego.
Istotą procesu glejowego są okresowe lub trwałe warunki beztlenowe występujące w warstwach silnie uwilgoconych.
Mikroorganizmy rozwijajże się w tych warunkach powodują redukcję Fe3+ —> Fe2+.
Fe3+ - zabarwienie rdzawe,
Fe2+- barwa niebieskawo - zielonkawa (gleba okresowo wilgotna).
Omów budowę glejobielicy właściwej.
Rząd III. Gleby glejowo - bielicoziemne.
Typ: glejobielica.
Podtyp: właściwa.
O |
Ees |
Bh |
Bfegg |
Cg |
O - Ol, Of, Oh.
Bh - poziom eluwialny barwy czarnobrunatnej bogaty w kwasy fulwowe.
Bfegg - barwy rdzawobrunatnej (silnie oglejone) od wód gruntowych.
Omów budowę i przydatność rolniczą gleb opadowo-glejowych właściwych.
IIIC1. a, Gleby opadowo - glejowo właściwe.
A |
Gg |
Cg |
C |
A - charakteryzuje się okresowym stagnowaniem wody opadowej i zróżnicowanym składem granulometrycznym.
Cg - gleby te maja wadliwe stosunki powietrzno - wodne; sa nadmiernie wilgotne w okresach opadów, a w okresie letnim ulegają nadmiernemu przesuszeniu.
Wartość rolnicza zależy od:
- skały macierzystej,
- nasilenia procesu odgórnego oglejenia.
Klasa IV, kompleks 8, 9, rzadziej 2, 5.
Omów budową i przydatność rolniczą gleb stagno - glejowych.
IIIC1. b, Gleby opadowo - glejowo stagno - glejowe.
A |
Ag |
Gg |
Cg |
A, Ag - trwałe odgórne oglejenie, obejmuje poziom próchniczny.
Gg - woda opadowa stale stagnuje; poziom Ag i Gg są maksymalnie nasiąknięte wodą.
Cg - przyczyną stałej stagnacji jest ciężkie podłoże. Duża ilość opadów atmosferycznych, słabe parowanie.
Omów budowę gleby gruntowo-glejowej właściwej.
IIIC2. a. Gleba gruntowo - glejowa właściwa.
A |
Go |
Gor |
Gr |
CG |
Go - poziom oksydacyjny, przeważają procesy tlenowe, barwa rdzawa, obecność konkrecji Fe i Mn.
Gor - zachodzą na przemian procesy tlenowe i beztlenowe.
Gr - poziom stykający się z woda gruntową, przeważają procesy Fe3+ —> Fe2+, barwa szarozielona, sięga ten poziom często 30 cm poniżej powierzchni wody gruntowej.
W jakich warunkach tworzą się torfy niskie? Podaj podział torfów niskich.
IVA2. a. Gleby torfowe torfowisk niskich.
Torfowiska niskie tworzą się pod wpływem zarówno wód przepływowych, jak i wgłębnych. Sa one na ogół miej lub więcej zasolone i zasobne w składniki pokarmowe roślin.
- torfowiska dolinowe,
- torfowiska daniowe,
- torfowiska pojeziorne.
Wymień rodzaje mułów organicznych i podaj ich krótką charakterystykę
Muły telmatyczne - tworzą się w wyniku rozkładu i huminifikacji szczątków roślinnych roślinności szuwarowej (turzyce wysokie) zarastającej obniżenia terenowe, najczęściej w dolinach rzecznych, zalewane często przez wody powodziowe (są warstwowane).
Muły limnetyczne - tworzą się w wyniku osadzania na dnie zbiorników wodnych szczątków gatunków roślinności szuwarowej (pałka wodna, trzcina) i obumarłego planktonu (nie są warstwowane).
W jakim środowisku tworzą się gleby mułowe? Wymień podtypy wyróżniane wśród gleb mułowych.
Występują w środowisku wilgotnym, charakteryzują się przewagą procesów beztlenowych. Powstają w wyniku rozkładu i humifikacji szczątków roślinności szuwarowej zarastającej obniżenia terenowe (muły telmatyczne) lub w wyniku osadzania na dnie zbiorników wodnych szczątków roślinności szuwarowej (muły limnetyczne).
IVA1. Gleby mułowe, podtypy:
a. właściwe,
b. torfowo - mułowe,
c. gytiowo - mułowe.
Omów warunki, w których tworzą się gleby opadowo - glejowe oraz gleby gruntowo - glejowe.
IIIC1. Gleby opadowo - glejowe tworzą się w wyniku procesu glejowego (trwałe lub okresowe warunki beztlenowe występujące w warstwach silnie uwilgoconych - redukcja Fe3+ do Fe2+).
IIIC2. Gleby gruntowo - glejowe tworzą się w wyniku procesu glebowego uwarunkowanego wysokim poziomem wody gruntowej, podlegającym słabym wahaniom.
Wymień podtypy gleb gruntowo - glejowych.
IIIC2. Gleby gruntowo - glejowe, podtypy:
a. właściwe,
b. torfiasto - murszowe,
c. torfowo - glejowe,
d. mułowo - glejowe.
Od czego zależy wartość i użytkowanie gleb gruntowo-glejowych właściwych.
IIIC2. a. Gleby gruntowo - glejowe właściwe
Wartość użytkowa zależy od:
- skały macierzystej,
- stosunków powietrzno - wodnych,
- zasobności wody w składniki pokarmowe.
Użytkowane przeważnie jako łąki pastwiska - 2z lub 3z.
Użytkowane jako grunty orne zaliczane są do kompleksu 8, 9 i klas IV, V, VI.
Wymień podtypy wyróżniane wśród gleb torfowych.
IVA2. Gleby torfowe, podtypy:
a. gleby torfowe torfowisk niskich,
b. gleby torfowe torfowisk wysokich.
Omów występowanie oraz właściwości torfowisk dolinowych.
Torfowiska dolinowe powstają w niezbyt dużej odległości od koryta rzecznego przy udziale wód przepływowych zasobnych w tlen.
Roślinność szuwarowa:
- trzciny,
- turzyce,
- skrzypy.
Właściwości:
- duży stopień rozkładu warstw górnych,
- duże zamulenie,
- znaczna domieszka części mineralnych,
- odczyn obojętny,
- duża zasobność w składniki pokarmowe.
Omów występowanie, roślinność i właściwości torfowisk darniowych.
Położone dalej od koryta rzeki (w porównaniu z torfowiskami dolinowymi), nie podlegają zalewom rzecznym. Tworzą się głównie przy współudziale wód gruntowych.
Roślinność:
- mchy,
- turzyce,
- wełnianka.
Właściwości (w porównaniu z torfowiskami dolinowymi):
- mniejszy stopień rozkładu warstw górnych,
- odczyn kwaśniejszy,
- mniejsza zasobność w składniki pokarmowe.
Wyróżniamy (w zależności od składu roślinnego):
- TORFY TURZYCOWE,
- TORFY LEŚNO - OLSZYNOWE,
- TORFY BRZOZOWE.
Porównaj właściwości gleb torfowych niskich z glebami torfowisk wysokich.
IVA2. a. Gleby torfowe torfowisk niskich
Torfy niskie wytwarzają się pod wpływem zarówno wód przepływowych, jak i wgłębnych. Są one na ogół mniej lub więcej zamulone i zasobne w składniki pokarmowe roślin.
IVA2. b. Gleby torfowe torfowisk wysokich
Są użytkowane głównie jako łąki i wymagają najczęściej melioracji. Występują w miejscach bezprzepływowych, gdzie stagnują głownie ubogie wody spodnie. Są mało zasobne w składniki pokarmowe.
Omów występowanie i roślinność torfów wysokich.
Występowanie:
Miejsca bezprzepływowe, gdzie stagnują głównie ubogie wody spodnie.
Roślinność:
- mchy,
- wełnianka,
- kosodrzewina (tereny górskie),
- żurawina.
Omów właściwości torfów torfowisk wysokich.
- pH 3,5 - 4,5,
- duża kwasowość wymienna,
- niska zawartość popiołu (5 - 7 %),
- mały stopień rozkładu warstw wierzchnich.
Jaką rolę w środowisku przyrodniczym spełniają torfowiska wysokie?
Gleby torfowisk wysokich z punktu widzenia rolniczego są nieużytkami.
Użytkowane są często jako opał i ściółka oraz do produkcji kompostów.
Torfowiska wysokie jako rezerwaty przyrody powinny by objęte ochroną.
Omów budowę gleby torfowo-murszowej.
IVB1. a. Gleba pobagienna murszowa torfowo - murszowa.
AdM |
M1 |
M2 |
O1 |
O2 |
AdM - poziom akumulacyjno - darniowy.
M1 - mursz o strukturze kaszkowatej.
M2 - mursz o strukturze pryzmatycznej, odznaczający się większymi agregatami.
O1 - torf tylko częściowo zmurszały.
O2 - torf nie objęty procesem murszenia.
Wymień podtypy wyróżniane wśród gleb murszowych.
IVB1. Gleby murszowe, podtypy:
a. torfowo - murszowe,
b. mułowo - murszowe,
c. gytiowo - murszowe,
d. namułowe (mineralno - murszowe).
Omów warunki, w jakich zachodzi proces murszotwórczy.
Proces murszotwórczy zachodzi w glebach torfowych i torfiastych, mułowych i gytiowych na skutek obniżenia się zwierciadła wody gruntowej w sposób naturalny lub sztuczny i przerwanie procesu bagiennego.
Wyjaśnij istotę procesu murszotwórczego.
Proces murszotwórczy polega ba znacznej humifikacji i stopniowej mineralizacji substancji organicznych (masy torfowej lub mułu organicznego) w warunkach okresowej aerobiozy.
W wyniku procesu murszotwórczego stopniowo zanika budowa włóknista w szczątkach roślinnych oraz tworzy się struktura kaszkowata.
Porównaj właściwości gleb torfowo - murszowych z glebami torfów niskich.
Wierzchnie warstwy gleb torfowo - bagiennych w porównaniu z glebami torfowymi torfowisk niskich charakteryzują się:
- większym ciężarem objętościowym,
- mniejszą pojemnością wodną,
- nieco wyższym odczynem,
- większą zawartością popiołu,
- mniejszym stosunkiem C:N, wskazującym na wyższy stopień humifikacji.
Omów użytkowanie gleb torfowo-murszowych.
Użytkowane głównie jako łąki i pastwiska, niekiedy jako grunty orne. Sposób użytkowania wynika z różnych mniej lub więcej uregulowanych stosunków wodnych. Zaliczane są do:
Kompleks 8a, klasy IIIb, IVa;
Kompleks 8a, klasy IVa, V;
Kompleks 2z, klasy III i IV;
Kompleks 3z, klasy V i VI.
(a - gleby organiczne)
Podaj krótką charakterystykę i przydatność rolniczą gleb mułowych właściwych.
IVA1. a. Gleby mułowe właściwe.
Tworzą się z mułów telmatycznych i limnetycznych.
Muły limnetyczne w odróżnieniu od mułów tematycznych nie zawierają przewarstwień ilastych lub piaszczystych i są wytworzone wyłącznie ciemno zabarwionego, amorficznego mułu organicznego.
POm |
Om |
DG |
POm - poziom akumulacyjny darniowy zamulony.
Om - jedna lub więcej warstw mułu.
Charakteryzują się wysokim poziomem wody gruntowej i zalewaniem przez wody powierzchniowe.
Nieużytki.
Wymień podtypy wyróżniane w typie czarnych ziem.
IIIB1. Czarne ziemie.
Podtypy:
a. glejowa,
b. właściwa,
c. zbrunatniała,
d. wyługowna,
e. zdegradowana,
f. murszasta.
Omów warunki występowania oraz genezę czarnych ziem.
Czarne ziemie powstały z różnych utworów zasobnych w części organiczne niektórych utworów mineralnych położonych w depresjach terenowych.
- Poziomem diagnostycznym jest poziom mollic.
Czarne ziemie położone są nisko:
- na obszarach pojeziernych,
- w pradolinach rzek,
- w kotlinach i obniżeniach terenu.
Występowanie:
- niższa część Kujaw,
- okolice Błonia i Sochaczewa,
- okolice Pyrzyc,
- okolice Wrocławia,
- Pojezierze Mazurskie.
Omów budowę i właściwości czarnych ziem właściwych.
IIIB1. b. Czarna ziemia właściwa.
Powstała z czarnych ziem glejowych w wyniku umiarkowanego obniżenia poziomu wód gruntowych (zwierciadła).
Ap |
Aa |
Cca |
CG, DG |
Aa - poziom próchniczny 40 cm, barwy czarnej, zawiera znaczne części ilości próchnicy trwale związanej z częściami mineralnymi.
CG, DG - C:N 12, struktura gruzełkowata.
Właściwości:
- duży stopień wysycenia zasadami > 90 %,
- odczyn obojętny w całym profilu,
- zasobne w składniki pokarmowe,
- cechy oglejenia występują na głębokości do ok. 50 cm,
- wymagają melioracji.
Od czego zależy wartość rolnicza czarnych ziem właściwych?
Wartość rolnicza zależy od:
- składu granulometrycznego warstw,
- poziomu wody gruntowej.
Mają wysoki stopień wysycenia kationami zasadowymi, dużo dostępnych składników pokarmowych, oglejenie do 50 cm i poziomu wód gruntowych.
Użytkowanie:
- jako grunty orne zaliczane są do kompleksów 1, 2, 4, 5, 8, 9 i klas II - IVb, jako łąki i pastwiska I -III klasy.
Omów przydatność rolniczą czarnych ziem zdegradowanych.
Pod względem rolniczym nieco gorsze niż czarne ziemie właściwe.
Klasy II - IV, kompleks 1, 2, 4, 5, rzadziej 8.
Meliorowane sa bardo dobre, dobre i średnie zależnie od składu granulometrycznego. Na ogół są to gleby czynne biologicznie i zasobne w składniki pokarmowe.
Od czego zależy przydatność rolnicza czarnych ziem zdegradowanych?
IIIB1. b. Czarne ziemie zdegradowane.
Przydatność rolnicza zależy od:
- skały macierzystej,
- stosunków powietrzno - wodnych,
- stopnia degradacji.
Omów budowę i właściwości czarnych ziem zdegradowanych.
Ap |
Aa |
Bbr |
CG, DG |
Ap - zawartość próchnicy 3 %, pH 4,5 - 6,5, C:N 15 - 16. Substancje organiczne wykazują duży stopień huminifikacji i trwałe powiązania z częściami mineralnymi.
Bbr - poziom brunatnienia, barwa brunatna wzbogacona w ił.
Wraz głębokością wzrasta pH i V%.
Porównaj właściwości czarnych ziem zdegradowanych z czarnymi ziemiami właściwymi.
Są nieco wyżej położone niż czarne ziemie właściwe.
Czarne ziemie zdegradowane charakteryzują się (w porównaniu z czarnymi ziemiami właściwymi):
- mniejszym stopniem wysycenia zasadami,
- odczyn kwaśny lub słabo kwaśny,
- mniejszą zawartością próchnicy,
- mniejszą łatwością agregatów strukturalnych,
- mniej oglejone,
- częściej wymagają uregulowania stosunków wodnych.
Co rozumiemy pod pojęciem bonitacji gleb i co jest głównym celem bonitacji?
Bonitacja gleb - podział gleb wg jakości, gleba jest tu rozumiana jako siedlisko roślin uprawnych, typowych dla określonego obszaru. Jest to potrzebne do ewidencji gruntów, polegające na ustaleniu jakości, typu, gatunku, rodzaju gleby.
Cel - ustalenie wymiarów podatków.
W XIX wieku obok katastru, ocenę gleb wykonywano dla:
- scaleń gruntów,
- szacowania nieruchomości,
- zaciągania kredytów bankowych,
- wymiaru podatku gruntowego.
Kryteria bonitacji gleb:
- żyzność,
- produktywność,
- urodzajność.
Na jakich podstawach oparta jest bonitacja gruntów rolnych w Polsce?
Istotą bonitacji jest stwierdzenie, która gleba jest gorsza, która lepsza i o ile jedna jest lepsza od drugiej.
Bonitacja gleb rolnych oparta jest na urodzajności gleby rozpatrywanej w ścisłej zależności właściwości samej gleby i siedliska glebowe:
Tereny równinne:
- skład granulometryczny,
- poziom wody gruntowej,
- wielkość spadków,
- szkieletowość, odczyn, struktura.
Tereny górskie:
- rzeźba terenu,
- wpływ klimatu,
- stosunki wodne,
- położenie w terenie,
- przydatność rolnicza,
- urodzajność.
Wymień zasadnicze cechy brane pod uwagę przy ustalaniu klasy bonitacyjnej.
- budowę profilu,
- rzeźbę terenu,
- warunki klimatyczne,
- potencjalne zbiorowisko roślinne.
Wymień klasy bonitacyjne wyróżniane wśród gruntów ornych. Które z nich możemy przeznaczyć na cele nierolnicze, a które podlegają bezwzględnej ochronie?
I, II - chronione; na cele nierolnicze: V, VI (użytki zielone - gleby torfowe o wadliwych stosunkach wodnych przeznacza się pod trwałe użytki zielone: suchsze pod pastwiska, a bardziej podmokłe pod łąki kośne).
I, II, IIIa - gleby bardzo dobre,
IIIb, IVa, IVb - gleby średnie,
V, VI - gleby słabe (dawniej jeszcze VIRz - dołączono ją do klasy VI).
Ile klas bonitacyjnych wyróżnia się w użytkach zielonych oraz jakie są kryteria podziału?
I, II, III, IV, V, VI.
Kryteria ekologiczne:
- wytworzone z utworów mineralnych,
- wytworzone z utworów organicznych.
Kryteria przy ustalaniu klasy:
- budowa profilu,
- rzeźba terenu,
- warunki klimatyczne,
- potencjalne zbiorowisko roślinne.
Wg tabeli klas za trwałe użytki zielone uważa się te, które są zużytkowane 6 lat i nie wchodzą do normalnego znamionowania ze względu na stosunki wodne, ukształtowanie terenu, trwałe zadarnienie.
Zależnie od produkcyjności dzielimy na następujące kompleksy:
1z - użytki zielone bardzo dobre i dobre (grądowe i łęgowe),
2z - użytki zielone średnie (grądowe i łęgowe),
3z - użytki zielone słabe i bardzo słabe (grądowe, łęgowe i bagienne).
Jakie gleby zaliczamy do klasy bonitacyjnej VI?
Takie gleby jak należące do klasy V:
- żwiry piaszczyste,
- gorsze odmiany żwirów gliniastych,
- psg całkowite i średnio głębokie na wapieniach, glinach, lessach, utworach pyłowych, iłach,
- bardzo płytkie gleby wytworzone z różnych utworów leżących na piaskach luźnych,
- gleby torfowe o wadliwych stosunkach wodnych (przeznacza się je pod trwałe użytki zielone: suchsze pod pastwiska, a bardziej podmokłe pod łąki kośne).
Są to gleby ubogie, o inicjalnym poziomie próchniczym, zbyt suche, nieprzydatne do prowadzenia upraw polowych, przeznaczone pod zalesienie.
Wymień podobieństwa i różnice między kompleksami 8 i 9.
Kompleks zbożowo - pastewny mocny (8)
- gleby zwięzłe i ciężkie,
- okresowo nadmiernie uwilgocone (ogranicza to dobór roślin i agrotechnikę),
- gleby zasobne w składniki pokarmowe i potencjalnie żyzne,
- obsychają późną wiosną,
- uzyskuje się wyższe plony z tych gleb w latach suchych,
- w latach mokrych plony mogą być bardzo małe,
- większy udział roślin pastewnych,
- po uregulowaniu stosunków wodnych przechodzą do kompleksu 1 lub 2 (zależnie od składu granulometrycznego).
Klasy: IIIb, IVa, IVb.
Kompleks zbożowo - pastewny słaby (9)
- gleby lekkie wytworzone z piasków,
- okresowo podmokłe, co jest spowodowane płaską rzeźba terenu i występowaniem w dolnej części profilu warstw słabo przepuszczalnych lub położeniem gleby w obniżeniu terenu w zasięgu wody gruntowej,
- wiosną wymakanie żyta, później obserwuje się niedobór wilgoci,
- regulacja stosunków wodnych jest trudna.
Klasy: IVa, IVb, V, VI.
Wymień podobieństwa i różnice między kompleksami 7 i 9.
Kompleks żytni bardo słaby (7)
- gleby wytworzone z pl, psg przechodzących płytko w pl lub żwir,
- ubogie w składniki pokarmowe,
- przeważnie trwale suche,
- przez nawożenie mineralne można uzyskać nieznaczny wzrost plonów,
- uprawia się żyto i łubin żółty,
Klasy: VI.
Kompleks zbożowo - pastewny słaby (9)
- gleby lekkie wytworzone z piasków,
- okresowo podmokłe, co jest spowodowane płaską rzeźba terenu i występowaniem w dolnej części profilu warstw słabo przepuszczalnych lub położeniem gleby w obniżeniu terenu w zasięgu wody gruntowej,
- wiosną wymakanie żyta, później obserwuje się niedobór wilgoci,
- regulacja stosunków wodnych jest trudna.
Klasy: IVa, IVb, V, VI.
Omów grunty orne zaliczane do kompleksu 14.
Są to grunty obecnie użytkowane jako grunty orne, ale z natury nadające się pod użytki zielone.
Zbyt silnie wilgotne, przy czym zabiegi melioracyjne są niewskazane z uwagi na możliwość nadmiernego przesuszenia przyległych terenów.
Położone na zbyt stromych stokach, gdzie uprawia jest utrudniona, a gleba podlega erozji,
Maja nagromadzenie związków próchnicznych w poziomie darniowym, procesy redukcyjne i utleniające związane ze zmianami wilgotności oraz natlenienia.
Podaj nazwy kompleksów przydatności rolniczej dla terenów nizinnych i wyżynnych.
Kompleks pszenny bardzo dobry
Kompleks pszenny dobry
Kompleks pszenny wadliwy
Kompleks żytni bardzo dobry
Kompleks żytni dobry
Kompleks żytni słaby
Kompleks żytni bardzo słaby
Kompleks zbożowo - pastewny mocny
Kompleks zbożowo - pastewny słaby
14. Gleby orne przeznaczone pod użytki zielone.