Jednostka 6, „Tożsamość społeczna i współzależność”
TOŻSAMOŚĆ
PSYCHOLOGIA TOŻSAMOŚCI- zajmuje się źródłami, przebiegiem, rezultatami i znaczeniem procesów doświadczenia i rozpoznawania samego siebie wśród innych przedmiotów poznania. Stawia pytania o to, dlaczego ludzie poszukują (bądź nie poszukują) informacji na swój temat, od czego zależy stopień ich ciekawości, skąd czerpią wiedzę o własnej osobie, od czego zależy zakres wglądu, jaki osiągają.
„Tożsamość” znaczy tyle, co identyczność: być tym samym a nie czymś innym (to jest ta szklanka, a nie żadna inna).
W naukach społecznych, ustalenie czyjeś tożsamości nazywamy identyfikowaniem, rozpoznawaniem jego atrybutów specyficznych, tj cech odróżniających daną osobę czy grupę od wszystkich innych.
KATEGORYZACJA SPOŁECZNA- polega na przypisywaniu ludzi do określonych kategorii społecznych według wybranych kryteriów oraz wnioskowaniu o ich cechach osobowych na podstawie schematów, stereotypów całej kategorii; cechy indywidualne danej jednostki z grupy są niedostrzegane.
TOŻSAMOŚC SPOŁECZNA wiąże się z uformowaniem się „MY”, co wyraża się poznawczymi powiązaniami własnej osoby z innymi ludźmi oraz identyfikowaniem się z ich celami, wartościami, zasadami postępowania.
w wersji podmiotowej- tożsamość społeczna przejawia się identyfikowaniem się podmiotu z innymi ludźmi; odczuwaniem więzi, uświadamianiem sobie wspólnoty, gotowością do współdziałania
w wersji przedmiotowej- tożsamość społeczna wyraża się dostrzeganiem powiązań pomiędzy własną osobą a ludźmi oraz odnoszeniem do nich pojęcia „My”; dotyczy to ludzi, którzy stanowią bezpośrednie otoczenie, z którymi jednostka czuje się bezpiecznie, pozostaje w bliskich kontaktach, są oni dla niej źródłem wsparcia, zaspokajania potrzeb- tożsamość społeczna jest wówczas oparta na realnych powiązaniach zależnościowych i wyraża się odczuwaniem wspólnoty bez jej analizowania, opisywania, nazywania
Identyfikowanie się z innymi może obejmować ludzi nie tylko z bezpośredniego otoczenia, ale i ludzi spoza najbliższego kręgu, jak i nieznajomych, nigdy nie napotkanych ludzi.
1. Identyfikujemy się z ludźmi o tej samej przynależności, tj z ludźmi:
powiązanymi z nami relacjami „twarzą w twarz”, będącymi członkami tej samej grupy społecznej („my sąsiedzi”)
stanowiącymi wspólnotę przez przynależność do szerszej kategorii społecznej, złożonych z osób, których w większości nie można spotkać osobiście („my lekarze”, „my Polacy”)
2. Warunkiem identyfikowania się i ukształtowania tożsamości podmiotowej jest uprzednie ukształtowanie się tożsamości przedmiotowej: jakiejś formy poznawczej reprezentacji My, łączącej w umyśle podmiotu Ja i Innymi, pomimo braku podstaw percepcyjnych i bezpośrednich doświadczeń (feministka, która chce wywalczyć coś dla wszystkich kobiet świata, choć większości nie zna)
TEORIA TOŻSAMOŚCI SPOŁECZNEJ (TAJFLA)
Wedle niej tożsamość społeczna wyraża się spostrzeganiem wspólnej przynależności do danej kategorii społecznej oraz podzieleniem z innymi członkami danej zbiorowości emocjonalnego zaangażowania w uczestnictwo w niej.
TEORIA KATEGORYZOWANIA SAMEGO SIEBIE (J.TURNER)
Wedle niej identyfikowanie z dana zbiorowością wynika nie z samej własnej przynależności, lecz zależy od poznawczego zaklasyfikowania własnej osoby do danej kategorii społecznej- od zdefiniowania `Ja” w terminach przynależności do danej kategorii.
Należymy do bardzo licznych grup i kategorii społecznych, ale tylko wybiórczo, w stosunku do niektórych spośród nich, świadomie odnosimy określenie „my”.
tożsamość społeczna może być ponadto oparta na przynależności symbolicznej do jakichś zbiorowości, do których się faktycznie nie należy: pojęcie „my” może dotyczyć zbiorowości ludzi, do których chciałoby się przynależeć, lub zbiorowości ludzi, do których nie można realnie przynależeć, bo żyli w innym czasie, bądź stanowić będą przyszłe pokolenia
w wyniku operacji poznawczych może uformować się „my” abstrakcyjne, typu „my patrioci”
przynależność społeczna ma nader ważne znaczenie dla różnicowania zachowania wobec ludzi o tej samej przynależności, co wynikać może z faktycznych więzi między nimi
TOŻSAMOŚĆ OSOBISTA wiąże się z uformowaniem się „ja”, co wyraża się spostrzeganiem siebie jako niepowtarzalnej jednostki oraz identyfikowaniem się z celami i standardami osobistymi.
To subsystem, na który składają się cechy spostrzegane przez podmiot jako dla własnej osoby najbardziej charakterystyczne i zarazem najbardziej specyficzne, to jest najwyraźniej odróżniające daną osobę od innych ludzi.
to, jak spostrzegamy siebie samych, zależy w dużej mierze od tego, w jakich warunkach społeczno-kulturowych wzrastamy
człowiek spostrzega siebie przez pryzmat innych ludzi, znaczeń
„ja współzależne” charakterystyczne jest dla azjatyckich kultur kolektywistycznych
„ja niezależne” dla kultur indywidualistycznych
powstawanie samowiedzy i jej treści decydują o istotnych cechach funkcjonowania podmiotu, jego zachowań w realnych sytuacjach życiowych
przyjmuje się, że formowanie się tożsamości osobistej stanowią różnicowania Ja-inni, przejawiająca się spostrzeganiem różnic pomiędzy własną osobą a innymi oraz odrębnością schematów ja-inni; ja-my
podstawę odrębności prototypów ja, my, inni stanowić może spostrzeganie podobieństw, różnic ale przede wszystkim niezależność ścieżek doświadczania i poznawania siebie i innych ludzi
model tożsamości (Snydera i Fromkina)- człowiek poszukuje i wspólnoty z innymi, i własnej unikatywności
WSPÓŁZALEŻNOŚĆ SPOŁECZNA
Współzależność społeczna występuje wtedy, gdy dwóch lub więcej aktorów dokonuje wyboru pomiędzy przynajmniej dwoma dostępnymi działaniami, których konsekwencje są nieobojętne dla wszystkich aktorów.
TYPY WSPÓŁZALEŻNOŚCI
Teoria gier- człowiek jest racjonalny, jeśli spośród dwóch lub więcej działań dostępnych w danej sytuacji wybiera to, którego skutki mają najważniejszą wartość subiektywną
Jeden aktor zyskuje dokładnie tyle, ile drugi traci. Jest to gra o sumie stałej.
Gra bezkonfliktowa- obaj zawsze zyskują tyle samo
Gra dylemat więźnia
Gra kurcząt (tchórzy)
REGUŁY ROZWOJU DYLEMATÓW DECYZYJNYCH
REGUŁA MINIMAKSU- wybierz najlepsze zło spośród możliwych, czyli wybierz to działania, którego najgorszy skutek jest dla Ciebie lepszy niż najgorsze skutki innych działań
PUNKT RÓWNOWAGI- para strategii prowadząca do stany rzeczy, od którego żadnej z4e stron konfliktu odstąpić się nie opłaca, o ile druga tego nie uczyni, nazywana jest para strategii w równowadze
POSZUKIWANIE WYNIKU OPTYMALNEGO PARETO- poszukiwanie sytuacji prowadzącej do największych korzyści wszystkich aktorów naraz
RYWALIZACJA VS KOOPERACJA
Codzienne życie człowieka jest do tego stopnia przesycone rywalizacją, że zdaje się być nieodłączną częścią jego funkcjonowania, a jednak:
indiańskie plemię Zuni nie zna nawet samej idei rywalizacji
ludność Chewong znana jest z tego, że obca jest im wszelka przemoc i agresja, znają pojęcia złości, wojny czy walki, ale nigdy ich nie doświadczyli
RYWALIZACJA- mamy z nią do czynienia wówczas, gdy ludzie osiągają swoje cele tylko wtedy, gdy nie zrealizują ich inni
(+) rywalizacja jest motorem napędowym gospodarki, rozwoju techniki i handlu; ma potężny wpływ na ludzkie zachowania; może być potężnym czynnikiem wyzwalającym i podtrzymującym aktywność człowieka
(-) rywalizacja powoduje, że zmniejsza się ilość wolnych zasobów poznawczych, które podmiot może zaangażować w twórcze i efektywne rozwiązywanie zadań
(-) rywalizacja ma destruktywny wpływ na człowieka- prowadzi do wzrostu nieufności i podejrzliwości wobec partnera
(-) rywalizacja redukuje racjonalność ludzkich zachowań i obniża motywację wewnętrzną
KOOPERACJA- polega na tym, że ludzie osiągają swoje cele tylko wtedy, gdy inni realizują swoje
INDYWIDUALIZM- polega na tym, że ludzie realizują swoje cele bez wpływania na prawdopodobieństwo, że inni ludzie osiągnął swoje
MOTYWY ZACHOWAŃ RYWALIZACYJNYCH, KOOPERACYJNYCH I INDYWIDUALISTYCZNYCH
Czynniki pchające do rywalizacji:
chęć wygrania- poprzez konkurowanie z innymi ma się szansę okazać się lepszymi od nich
rywalizacja realizuje chęć ciągłej poprawy własnego poziomu wykonywania określonych zadań
sama sytuacja rywalizacji może stwarzać też dobre warunki do ćwiczenia umiejętności niezbędnych do poprawienia własnych osiągnięć
rywalizacja jest okazją, by okazać dodatkową motywację do włożenia maksymalnego wysiłku w realizację zadania, co w efekcie powinno przyczynić się do lepszego wykonywania podobnych zadań w przyszłości
rywalizacja stanowi wartość samą w sobie
Kooperacja:
z punktu widzenia ewolucyjnego kooperacja jest niezbędna do funkcjonowania, a nawet do przeżycia