WSPÓŁZALEŻNO

ŚĆ SPOŁECZNA

Janusz Ł. Grzelak

WSPÓŁZALEŻNO

ŚĆ

PRZYBLIŻENIE 1

• A

•

B

 
1. Zbiór aktorów społecznych
(graczy)  2 

2. Zbiór dostępnych działań
(strategii)  2 

3. Skutki działań: zależą
zarazem od własnych działań i
od pozostałych aktorów.
 
4. Skutki te są wartościowane
przez każdego aktora.
 
5. Aktorzy podejmują działania
zgodnie z określonymi
regułami.

(np. reguły kolejności,

zakres dostępnej

informacji)

Współzależność

 

Założenia

 

Każdy aktor zna:
 
1. zbiór dostępnych działań
własnych i

pozostałych

 
2. skutki działań własnych i
pozostałych
 
3. wartość subiektywną skutków
działań

własnych

 
4. wartość subiektywną skutków

działań pozostałych aktorów.

Założenie

podstawowe

 

• Ludzie wolą lepsze od
gorszego

czyli

• maksymalizują subiektywną
wartość skutków swoich
działań

czyli

• maksymalizują subiektywnie
oczekiwaną użyteczność
(iloczyn prawdopodobieństwa
subiektywnego i subiektywnej
wartości skutku – von
Neumann & Morgenstern)

KOLUMNA

WIERS
Z

Macierz gry

KOLUMNA

K1

K2

WIERS
Z

W

1

w1k1

w1k1

w1k2

w1k2

W

2

w2k1

w2k1

w2k2

w2k2

Subiektywna

wartość wyników

(skutków)

4

3

2

1

Gra o sumie stałej

(zerowej)

KOLUMNA

K1

K2

WIERS
Z

W
1

-2

2

-1

1

W
2

1

-1

2

-2

Reguła minimaksu

Spośród wszystkich

dostępnych działań
wybierz to, którego
najgorsze skutki są
lepsze niż najgorsze
skutki innych działań.

(strategia bezpieczna:

wybierz najmniejsze zło)

Gra o sumie stałej

(zerowej)

KOLUMNA

K1

K2

WIERS
Z

W
1

-2

2

-1

1

W
2

1

-1

2

-2

MINIMAX

M

I

N

I

M

A
X

Gra bezkonfliktowa

1

KOLUMNA

C

D

WIERS
Z

C

4

4

3

3

D

3

3

2

2

Postulat równowagi

• Spośród dostępnych

działań wybierz to, które
prowadzi do stanu
(wyników) gry, od
którego nikomu nie
opłaca się odstępować,
przy założeniu, że inni
też nie zmienią swoich
wyborów. Taki stan
nazywa się punktem
równowagi gry.

Gra bezkonfliktowa

1

KOLUMNA

C

D

WIERS
Z

C

4

4

3

3

D

3

3

2

2

minimak

s

równowa

ga

równowa

ga

minimak

s

Dylemat więźnia

KOLUMNA

C

D

WIERS
Z

C

3

3

4

1

D

1

4

2

2

Dylemat więźnia a

teoria

KOLUMNA

C

D

WIERS
Z

C

3

3

4

1

D

1

4

2

2

minimak

s

równowa

ga

równowa

ga

minimak

s

Postulat

optymalności

Pareto

• Wybierz strategię, która

prowadzi do wyników,
których nie można
poprawić dla wszystkich
graczy razem.

(strategia „Królewiecka”,
prospołeczna;

w uproszczeniu:

maksymalizacja sumy

)

Dylemat a

prospołeczność

KOLUMNA

C

D

WIERS
Z

C

3

3

4

1

D

1

4

2

2

Pareto

Pareto

Dylemat dylematu

więźnia

KOLUMNA

C

D

WIERS
Z

C

3

3

4

1

D

1

4

2

2

minimak

s

równowa

ga

równowa

ga

minimak

s

Pareto

Pareto

Dylemat więźnia

KOLUMNA

C

D

WIERS
Z

C

3

3

4

2

D

2

4

1

1

Dwa podstawowe typy

konfliktu:

• pułapka społeczna, „take

some”, dylemat
ograniczonych zasobów

• bariera społeczna, „give

some”, dylemat dóbr
publicznych

Dwa pytania:

 
1) czy ludzie są racjonalni

= czy maksymalizują
subiektywnie oczekiwaną
użyteczność?

 
2) czy ludzie są

prospołeczni = czy
maksymalizują dobro
wspólne (własne i
pozostałych aktorów
sytuacji)?

Czynniki socjobiologiczne

(ewolucyjne):

od Darwina

po Alexandra

 

1. daj krewnemu

1. daj krewnemu
2. daj, gdy możesz dostać w

zamian

3. daj, gdy kara za nie danie
4. daj, gdy świadkowie mogą

nagrodzić

5. w pozostałych sytuacjach – nie

dawaj

• Na racjonalność i

prospołeczność wpływają:

• predyspozycje „biologiczne”
• „jakościowa” struktura interesów (typ

konfliktu, gry)

• niewielkie nawet zachęty i „zniechęty”
• przebieg konfliktu (np.. jego początek,

wiedza o końcu)

• komunikacja: im więcej tym lepiej
• strategia partner (budująca zaufanie lub

nie, bezwarunkowa kooperacja,
warunkowa kooperacja – „jak Kuba
Bogu, tak Bóg Kubie”)

• bliskość rodzaj relacji interpersonalnych
• liczba aktorów: im więcej tym wcale

niekoniecznie gorzej

• możliwość restrukturyzacji konfliktu
• motywacja:

– orientacje społeczne
– orientacje kontroli

wynik

i

jej/je

go

wyni

ki

moje

indywiduali
zm

altruizm

agresja

kooperacja

rywalizac
ja

 

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

 

Zestaw alokacji i idealne, wzorcowe

uporządkowania orientacji społecznych

 

JA

 

ON/

A

Wzorcowe porządki rangowe atrakcyjności

Indy

widu

a-

lizm

Altru

izm

Rów

ność

Ryw

aliza

c-ja

Koop
erac-

ja

Maxi

min

1

5

4

2

4.5

4.5

4.5

1.5

2

2

5

3

2

7

8.5

2.5

4

4.5

3

5

1

2

11.5

11.5

1

6.5

10.5

4

4

5

4.5

2

4.5

8.5

1.5

2

5

4

4

4.5

4.5

1.5

6.5

4

2

6

3

5

7

2

8.5

10.5

4

4.5

7

3

2

7

9.5

4.5

4.5

8.5

7

8

3

1

7

11.5

8.5

2.5

11

10.5

9

2

3

9.5

7

4.5

8.5

8.5

7

1
0

2

2

9.5

9.5

1.5

6.5

11

7

1
1

1

5

11.5

2

11.5

12

6.5

10.5

1
2

1

3

11.5

7

8.5

10.5

11

10.5

Obszar wyników

dylematu więźnia

•

Obszar wyników dylematu więźnia

dla orientacji równościowej

•

Wpływ informacji o partnerze a siła

orientacji społecznych

 
Partner

Silne orientacje

społeczne

Średnie i słabe

orientacje

społeczne

Średnia

cesji

F

Średnia

cesji

F

Indywidualistyc
zny

1.45

 

n.i.

1.39

F(1,83)
= 3.32;

p<.05

Nieokreślony

1.44

1.49

Kooperacyjny

1.45

1.57

Orientacje społeczne w sytuacji

dylematu społecznego

 

 

 
Orientacja

 

 

 

 

 
Egocentry
czna

 
Prospołecz
na

 
Razem

 
Pobór wody ponad
potrzeby

 
174

 
103

 
277

 
Pobór wody wedle
potrzeby

 
197

 
230

 
427

 
Pobór wody z troską o
innych

 
293

 
507

 
800

 

Razem

 
664

 
840

 
1504

Poniżej wymienione są różne zachowania. Jedne z nich
mogą dotyczyć bezpośrednio Pana(i) samego(samej), a
inne tylko innych ludzi. Proszę spojrzeć na kartę i przy
pomocy określeń umieszczonych na niej powiedzieć, które
z poniższych zachowań osobiście Pana(ią) obchodzą, a
które nie?

Czytaj po kolei

1. Ktoś płaci podatki mniejsze niż
powinien

1



2



3



4



2. Urzędniczka załatwia prywatne
sprawy w godzinach pracy

1



2



3



4



3. Ktoś używa proszków i płynów,
które zanieczyszczają środowisko

1



2



3



4



4. Ktoś jeździ bez biletu pekaesem,
pociągami, autobusami

1



2



3



4



5. Ktoś odmawia odbycia służby
wojskowej

1



2



3



4



6. Młodzież wysiaduje przed
sklepem i hałaśliwie się zachowuje

1



2



3



4



7. Dyrektor szkoły bierze łapówki za
„przepchnięcie" dziecka do
następnej klasy

1



2



3



4



8. Ludzie rzucają śmieci,
nieczystości gdzie popadnie

1



2



3



4



9. Robotnicy z kiepskiego,
państwowego zakładu wywalczają
kolejną podwyżkę

1



2



3



4



10. Komuś udaje się nie płacić za
światło

1



2



3



4



11. Ktoś pobiera zasiłek dla
bezrobotnych dłużej niż pozwalają
przepisy

1



2



3



4



12. Ktoś jeździ samochodem o wiele
za szybko

1



2



3



4



13. Ktoś nie płaci czynszu za
mieszkanie

1



2



3



4



14. Lekarz za pieniądze przyjmuje
na oddział prywatnych pacjentów

1



2



3



4



15. Radny nie przychodzi na swoje
dyżury

1



2



3



4



16. Ktoś zakaźnie chory pracuje z
innymi ludźmi

1



2



3



4



17. Ktoś sprowadza towary z
zagranicy i nie płaci cła

1



2



3



4



Dylemat ograniczonych zasobów

 

S5. Wyobraźmy sobie, że w Pana(i) miejscowości (dzielnicy,
osiedlu) brakuje wody. Można ją zdobyć tylko od czasu do czasu.
Właśnie w tej chwili pojawiło się trochę wody. Co Pan(i) by w tej
sytuacji zrobił(a)?
 
1.

  

 Wziął(ęła)bym tyle wody, żeby mieć bezpieczny zapas

2.

  

 Wziął(ęła)bym tyle wody, ile akurat mi teraz potrzeba

3.

  

 Wziął(ęła)bym trochę mniej wody niż trzeba, tak, żeby dla

wszystkich starczyło
4.

  

 Nie wiem/trudno powiedzieć

 
S6. Co w takiej sytuacji zrobiłaby większość ludzi, których
Pan(i) zna?
 
1.

  

 Wzieliby tyle wody, żeby mieć bezpieczny zapas na

następne godziny
2.

  

 Wzieliby tyle wody, ile akurat w danej chwili potrzeba

3.

  

 Wzieliby trochę mniej wody niż trzeba, tak, żeby dla

wszystkich starczyło
4.

  

 Nie wiem/trudno powiedzieć

Skala zachowań ekologicznych

Czytaj po kolei

tak

rac

zej

tak

rac

zej

nie

ni

e

Staram się kupować produkty w
zwrotnych opakowaniach.

1



2



3



4



Ludzie nie muszą się ograniczać
ze względu na środowisko
naturalne, bowiem mogą je
dostosować do swoich potrzeb.

1



2



3



4



Jestem skłonny osobiście ponieść
koszty w imię zmniejszenia
zanieczyszczenia środowiska,
nawet jeśli rezultaty moich działań
nie będą od razu widoczne.

1



2



3



4



Uważam, że nie powinno się
wprowadzać podatków na rzecz
ochrony środowiska, nawet gdyby
miało to poprawić stan naszego
otoczenia.

1



2



3



4



Przy wyborze produktów, które
kupuję, staram się brać pod
uwagę to, w jakim stopniu
przyczyniają się one do
zanieczyszczenia środowiska.

1



2



3



4



Zdarzyło mi się zacząć kupować
jakiś produkt dlatego, że
zanieczyszczał środowisko mniej
niż ten, który kupowałem
wcześniej .

1



2



3



4



Staram się wyrzucać śmieci (takie,
jak papier, plastyk albo szkło) do
specjalnych pojemników.

1



2



3



4



Kiedy robię zakupy, staram się
ograniczyć liczbę plastykowych
torebek, w które je pakuję.

1



2



3



4



Orientacje społeczne a rodzaj aktywności,

stosunek do dóbr wspólnych do kontroli

nad nimi

 

 

 
Orientacja

 
 
F

 
 
p<

 
Egocent
ryczna

 
Prospoł
eczna

 
Aktywność prywatna

 
2.52

 
2.87

 
8.9
0

 
.
00
3

 
Aktywność społeczna

 
1.47

 
1.70

 
14.
72

 
.
00
0

 
Gotowość do świadczenia na
rzecz dóbr wspólnych

 
3.05

 
4.41

 
9.0
6

 
.
00
3

 
Wrażliwość na nadużywanie
dóbr publicznych

 
2.37

 
2.73

 
10.
01

 
.
00
1

 
Liczba osób cieszących się
zaufaniem

 
2.11

 
3.24

 
13.
07

 
.
00
0

 
Poczucie kontroli nad sprawami
publicznymi

 
3.06

 
3.39

 
5.3
8

 
.01

Wiek i płeć a poziom kooperacji

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

Wiek

Kobiety

CBOS

Mężczyźni

CBOS

Kobiety

PBS

Mężczyźni

PBS

Wiek i płeć a poziom orientacji

równościowej

-0,1

-0,05

0

0,05

0,1

0,15

0,2

0,25

do 19

20-29

30-39

40-49

50-59 ponad

59

Wiek

Kobiety
Mężczyźni

Alokacja wyników, alokacja kontroli

• Ludzie cenią sobie nie

tylko to

• jak podzielić zyski,

straty między siebie,
ale także

• kto o tym decyduje

PREFERENCJE KONTROLI
 
• maksymalizacja kontroli
mojej nad moimi wynikami

– p. samokontroli
• mojej nad wynikami partnera
– p. władzy
• partnera nad wynikami jego

– p. respektu
• partnera nad wynikami mojego

– p. zależności
• (wspólnej) nad wynikami

moimi i partnera

– p. współpracy

kontro

la

jej/jego

kontro

la

moja

samokontr
ola

uległoś
ć

reaktancja
?

partnerst
wo

rywalizacj
a

Dwuwymiarowa przestrzeń kontroli dla
sytuacji dwuosobowych

 

 

 
 
 
 
 
 
 

1.

 

 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 
 

 

Przykłady twierdzeń skal preferencji kontroli
 
skala samokontroli: Lubię sam(a) wyznaczać sobie cele.
skala władzy: Lubię mieć wpływ na to, co robią inni.
skala uległości: Lubię, gdy ktoś mnie wyręcza w
podejmowaniu decyzji.
skala szacunku: Dobrze by było, żeby każdy odpowiadał
za

swoje decyzje.

skala współpracy: Najlepiej jest wspólnie z innymi
rozwiązywać

problem.

skala reaktancji: Nie lubię, gdy ktoś mną rządzi.

Preferencje kontroli

Rozkład dominujących preferencji

kontroli w populacji dorosłych Polaków

(PBS, 2001)

51

19

8

16

1

0

20

40

60

80

100

Wiek a preferencje kontroli

3

3,2

3,4

3,6

3,8

4

4,2

4,4

4,6

4,8

Power

Collaboration

Reactance

Age 12
Age 14
Age 16

Korelacje preferencji kontroli z

orientacjami społecznymi

M

 

Samo
kontr
ola

Władz
a

Uległ
ość

Szacu
nek

Koord
ynacj
a

Reakt
ancja

Indywid
ualizm

-.01

.22

(**)

-.03

.09

-.17

(*)

.08

Równoś
ć

-.06

-.12

.05

-.10

.10

-.08

Altruiz
m

.01

-.18

(**)

.04

-.03

.12

-.10

Rywaliz
acja

-.03

.23

(**)

-.07

.07

-.15

(*)

.10

Koopera
cja

.07

.02

.03

.06

.03

.00

Maksym
in

-.04

-.11

.03

.00

.09

-.06

** p < .001; * p < .05.

Chcieć, móc?

orientacje społeczne  preferencje

kontroli

 
 
 
 
 
 

chcieć  móc

Prosocial Orientations:

Respect Preferences & Age

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

Age 12

Age 14

Age 16

Tytuł osi

Respect L,

Prosocial
Respect H,

Prosocial

P

ro

so

ci

al

Rys. 1. Drzewo decyzyjne: gry “zaufanie”

badany decyduje:

kto podejm

uje decyzje

on sam

partner

wybiera

1 z 2

alokacji

ALOKACJA a

Ja

Partner

20 20

ALOKACJA b1

Ja

Partner

10 25

ALOKACJA b2

Ja

Partner

30 30

a

b2

b1

Gotowość do cesji a preferencje szacunku

przy różnych poziomach orientacji

prospołecznej

Preferencje kontroli

Nieprospołeczni

Prospołeczni

Orientacja:

Średnia
cesji

F

Średnia
cesji

F

Szacunek N

1.46a

F(1,47) =
4,76; p< .
02

1.35 a

 
 
n.i.

Szacunek Ś

1.27b

1.44 b

Szacunek W

1.32b

1.49 c

Gotowość do cesji a preferencje kontroli

przy różnych poziomach orientacji

prospołecznej

 

Preferencje kontroli

Nieprospołeczni

Prospołeczni

Orientacja:

Średnia
cesji

F

Średnia
cesji

F

Samokontrola N

1.50

F(1,47)
= 4,96;
p< .01

1.45 a

 
 
n.i.

Samokontrola Ś

1.37b

1.48 b

Samokontrola W

1.26c

1.51 c

Gotowość do cesji a orientacja

indywidualistyczna przy różnych

poziomach preferencji kontroli

Preferencje kontroli

Niski i średni poziom

samokontroli

Wysoki poziom

samokontroli

 
Orientacja:

Średni
a cesji

F

Śred
nia
cesji

F

 

Indywidualistyczna N

1.69 a

 
F(1,80
) =
5.015;
p< .
015

1.42

 
 
 
n.i.

 

Indywidualistyczna Ś

1.40 b

1.46

 

Indywidualistyczna W

1.41 b

1.43

 

Preferencje
kontroli

Średni i
wysoki
poziom
samokontr
oli

Średni
poziom
władzy

Średni i
wysoki
poziom
szacunku

Wysoki
poziom
reaktancji

Orientacja:

Śre
dnia
cesj
i

F

Śre
dnia
cesj
i

F

Śre
dnia
cesj
i

F

Śre
dnia
cesj
i

F

Prospołeczn
a N

1.3
0 a

F(1,
47)
=
6.7
6;
p< .
005

1.2
6 a

F(2,
36)
=
4.1
9;
p<.
025

1.3
2 a

F(2,
91)
=7.
36;
p<.
002

1.2
7 a

F(2,
45)
=
3.3
4;
p<.
046

Prospołeczn
a Ś

1.5
7 b

1.4
6 b

1.5
0 b

1.3
8 b

Prospołeczn
a W

1.5
9 b

1.6
2 c

1.6
0 c

1.5
0 c

Gotowość do cesji a orientacja

prospołeczna

przy różnych poziomach preferencji

kontroli

Liczba cesji a orientacje społeczne i

preferencje samokontroli

Preferencje
kontroli

Niski
poziom
samokontr
oli

Średni
poziom
samokontr
oli

Wysoki
poziom
samokontr
oli

 
Orientacja:

Śre
dni
a
cesj
i

F

Śre
dni
a
cesj
i

F

Śre
dni
a
cesj
i

F

Prospołeczn
a N

1.4
5

 
n.i.

1.3
1 a

F(2,
36)
=
6.1
9;
p<.
005

1.3
2 a

F(2,
91)
=6.
06;
p<.
005

Prospołeczn
a Ś

1.4
5

1.5
9 b

1.5
8 b

Prospołeczn
a W

1.4
0

1.5
9 b

1.5
7 c

1,1

1,15

1,2

1,25

1,3

1,35

1,4

1,45

1,5

1,55

Orientacje

Ś

re

d

n

ia

c

e

sj

i

Samokontrola N
Samokontrola Ś
Samokontrola W

Cesje a samokontrola

przy różnych poziomach

prospołeczności

Cesje a orientacja prospołeczna dla

różnych poziomów samokontroli

1

1,1

1,2

1,3

1,4

1,5

1,6

C

es

je

Niska

Średnia

Wysoka

Samokontrola

Prospoł. N
Prospoł. Ś
Prospoł. W

Control Preferences and Class Group Climate

3

3.2

3.4

3.6

3.8

4

4.2

4.4

Self-control

Collaboratio

n

Respect

Climate_
Good

Climate_
Bad

`

Alcohol Use & Power Preferences

(Age 16)

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

Power

A

lc

o

h

o

l u

se

Low
High

2,7

2,8

2,9

3

3,1

3,2

3,3

3,4

Power L

Power H

Self-control L
Self-control H

Anxiety:

Self-control & Power Preferences

Satisfaction from Compromise:

Collaboration Preference & Type of

Outcomes

0

1

2

3

4

5

6

7

8

Outcomes

Values

Negotiation Type

Collaboration L
Collaboration H

S

a

tis

fa

ct

io

n

Cesje a orientacja prospołeczna dla

różnych poziomów samokontroli

1

1,1

1,2

1,3

1,4

1,5

1,6

C

es

je

Niska

Średnia

Wysoka

Samokontrola

Prospoł. N
Prospoł. Ś
Prospoł. W

Zbiory gier „zaufanie”

Zbiór

1

1.1

1.2

1.3

B P B P
B P
B-Badany

a

20 20

20 20 20 20

P-Partner

b1

10 25

10 30

10 35

b2

30 30

30 30

30 30

 

Zbiór

2

2.1

2.2 2.3

B P B P B
P
B-Badany

a

20 20

20

20

20 20

 
P-Partner

b1

10 25

10

30

10 35

b2

40 40

40 40

40 40

 

Zbiór

3

3.1

3.2 3.3

B P B P B
P
B-Badany

a

20 20

20

20

20 20

 
P-Partner

b1

15 25

15 30

15 35

b2

30 30

30 30

30 30

 

Zbiór

4

4.1

4.2 4.3

B P B P B
P
B-Badany

a

20 20

20 20

20 20

 
P-Partner

b1

15 25

15 30

15 35

b2

40 40

40 40

40 40

 

Skala wrażliwości na naruszenie
dobra publicznego

 

Średnia

F

P. samokontroli – niskie

2,64

F(5,1008) = 15,76;
p<0,000

-

wysokie

2,80

P. władzy – niskie

2,59

F(5,1008) = 36,13;
p<0,000

- wysokie

2,84

P. szacunku – niskie

2,63

F(5,1008) = 11,96;
p<0,001

-

wysokie

2,80

P. reaktancji – niskie

2,60

F(5,1008) = 29,89;
p<0,000

-

wysokie

2,82

Preferencje kontroli a wrażliwość na

dobro publiczne

 

Skala tożsamościowa

 

Średnia

F

O. równościowa – niska

3,01

F(5,1003) = 8,81;
p<0,003

-

wysoka

3,18

O. rywalizacyjna – niska

3,16

F(5,1003) = 6,22;
p>0,02

-

wysoka

3,03

P. uległości – niskie

2,94

F(5,1008) = 36,88;
p<0,000

-

wysokie

3,25

P. reaktancji – niskie

3,04

F(5,1008) = 4,59;
p<0,04

- wysokie

3,15

 

Skala ekonomiczna

 

Średnia

F

O. maximnowa – niska

4,20

F(1,1003) = 6,86;
p<0,01

-

wysoka

4,35

P. władzy – niskie

4,34

F(1,1008) = 6,38;
p<0,02

wysokie

4,21

P. uległości – niskie

4,16

F(1,1008) = 20,96;
p<0,000

- wysokie

4,39

P. reaktancji – niskie

4,18

F(1,1008) = 12,46;
p<0,000

-

wysokie

4,37

Orientacje społeczne i preferencje

kontroli a lewica/prawica

tożsamościowa i ekonomiczna

 

Aktywność obywateli w życiu
publicznym (jako najważniejsza
cecha demokracji)

 

Średnia

F

P. uległości – niskie

1,82

F(1,1009) = 3,89; p<
0,05

- wysokie

1,34

 

Dobór najlepszych ludzi do
rządzenia krajem (jako
najważniejsza cecha demokracji)

 

Średnia

F

P. samokontroli – niskie

3,35

F(1,1009) = 3,87;
p<0,05

-

wysokie

4,12

 

Związki zawodowe powinny
odgrywać większą rolę

 

Średnia

F

P. uległości – niskie

3,46

F(1,1007) = 30,77;
p<0,000

-

wysokie

3,89

P. szacunku – niskie

3,53

F(1,1009) = 11,8;
p<0,001

-

wysokie

3,84

P. reaktancji – niskie

3,57

F(1,1007) = 7,04;
p<0,01

-

wysokie

3,79

Orientacje społeczne i preferencje

kontroli a wybrane przekonania

polityczne

 

Własny pobór wody

 

Średnia

F

O

[1]

. równościowa – niska

2,01

F(5,1003)= 9,25;
p<0,002

-

wysoka

2,20

O. kooperacyjna – niska

2,21

F(5,1004) = 9,40;
p<0,001

-

wysoka

2,01

P

[2]

. samokontroli – niskie

2,01

F(5, 1005) = 7,98;
p<0,005

-

wysokie

2,21

P. uległości – niskie

2,03

F(5,1006) = 6,73;
p<0,01

- wysokie

2,18

P. koordynacji – niskie

2,04

F(5,1005) = 5,30;
p<0,03

-

wysokie

2,18

 

Oczekiwany pobór przez innych

 

Średnia

F

O. indywidualistyczna –
niska

1,97

F(5,1003)= 4,72;
p<0,03

-wysoka

1,80

O. maximnowa – niska

1,79

F(5,1003) = 6,87;
p<0,009

-

wysoka

2,02

P. uległości – niskie

1,82

F(5,1001) = 3,83;
p<0,05

wysokie

1,97

Orientacje społeczne i preferencje

kontroli a oczekiwania i zachowanie w

sytuacji dylematu

Praca w podgrupach

odpowiedziała na
pytania:

•

jakie istotne czynniki

– pominięto w klasycznej

teorii lub

– wokół jakich innych

czynników można budować
teorie alternatywne

• do jakich sytuacji

„życiowych” teoria
klasyczna zdaje się mniej
„pasować”

Czynniki istotne, ew.

alternatywne:

• zaufanie, ufność,

cedowanie kontroli

• tożsamość, identyfikacja

z grupą, „mymność”

Czynniki ważne,

uzupełniające:

• temperament, zwłaszcza

reaktywność (propozycje
badawcze już do
przedstawienia...)

• kobiecość – męskość

• typy kultury

(indywidualistyczna -
kolektywistyczna

Sytuacje trudniej

„wyjaśnialne”

przez teorie klasyczną

związki intymne
duże organizacje społeczne,

także państwa działające w
warunkach ekstremalnych
(np.. wojen)

konflikty zagnieżdżone,

wielopiętrowe

Komentarz: co słabością teorii,

co słabością metodologii, co
słabością badaczy?

 

Dwie filozofie:
 
1. Konflikt jest złem. Należy go rozwiązać.
 
2. Konflikt może być złem, może być dobrem. Konfliktem
trzeba sterować stosownie do jego funkcji: rozwiązać lub
wykorzystać.
 
Ad 2. Po wielokroć w naszych działaniach mamy do
czynienia z obstrukcją, bojkotem, oporem. Często, nawet
zwykle niezwerbalizowanym, a wynikającym z ukrytego
konfliktu interesów. Wtedy warto konflikt „otworzyć”, nawet
zaostrzyć, by potem go rozwiązywać.

Jeśli jednak konflikt jest szkodliwy,

 

.
to możliwych sposobów radzenia sobie z konfliktem
jest kilka:
 


     

unikanie

 
o

   

ignorowanie, „obejście” (groźba eskalacji)

 
o

   

wycofanie się z „pola walki” (bywa rozwiązaniem

dobrym, bywa, że pozornym)
 


     

rozwiązywanie

 
o

   

negocjacje (rokowania, rozmowy)



   

pozycyjne



   

problemowe

 
o

   

zaangażowanie do konfliktu „trzeciej strony”

 


   

mediacje



   

arbitraż

sąd

Kilka pojęć

Otwarcie:
deklarowane początkowe stanowisko w danej
sprawie
 
Dolna linia:
granica możliwych do zaakceptowania ustępstw od
stanowiska początkowego
 

Zakres zgodności:
zakres stanowisk możliwych do zaakceptowania
przez obie strony
 
BAT/NA
Najlepsze dostępne rozwiązanie alternatywne jeśli
negocjacje się nie powiodą

Niektóre zasady negocjacji problemowych

 


     

Oddziel ludzi od problemu

o

   

Skoncentruj się na interesach, nie na

stanowiskach (nie słowa, ale to, czego są wyrazem,
co znaczą)
o

   

Upieraj się przy stosowaniu obiektywnych

kryteriów (np. odwołuj się do ogólnych zasad
sprawiedliwości społecznej, a nie do
szczegółowych argumentów związanych z danym
epizodem)
o

   

Unikaj „brudnych chwytów” (większość jest

celowana w człowieka, polega na dewaluacji „ja”
drugiej strony”)


     

Bądź twórczy w wymyślaniu rozwiązań

korzystnych dla obu stron


     

Przedstawiaj korzystne propozycje, ale nie

narzucaj się z nimi (reaktancja, podejrzenia o
stronniczość albo „wynoszenie się ponad strony”,
troska o „zachowanie twarzy drugiej strony)


     

Dbaj o język ciała adekwatny do intencji



     

Pamiętaj, by każdy krok jeszcze niekorzystny

krok negocjacji kończył się „otwarciem”, nie
„zamknięciem” problemu (unikaj „”nigdy..”, to
moje ostatnie słowo”)