W4 24.10
W grudniu 2007 Minister Finansów, Prezes NBP i Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego podpisali porozumienie w sprawie współpracy na rzecz wspierania stabilności krajowego systemu finansowego. Powołano Komitet Stabilności Finansowej. Efektem pracy Komitetu jest m.in. opracowanie projektu ustaw regulującego jego funkcjonowanie.
Ministerstwo Finansów ogłosiło tzw. pakiet regulacyjny, w którym znajduje się m.in. projekt zmian ustawy o BFG (10.2008). Projekt ustawy o BFG zakłada zwiększenie poziomu ochrony depozytów do 50000 euro oraz rezygnację z zasady koasekuracji (udziału własnego). Zgodnie z projektem Rada Ministrów po zaciągnięciu opinii Prezesa NBP będzie mogła w drodze rozporządzenia czasowo określić wyższą górną granicę środków gwarantowanych.
Bankowość spółdzielcza
Powstała jako ruch społeczny przeciw wyzyskowi i lichwie, jako wsparcie najuboższych warstw społeczeństwa.
Najstarsze polskie spółdzielnie bankowe to Spółdzielczy Bank Ludowy w Śrenie (1859), Towarzystwa Pożyczkowe w Brodnicy i Golubiu (1862).
Bankowość spółdzielcza w 20-leciu międzywojennym obejmowały również liczne przedsięwzięcia na rzecz postępu w oświacie i cywilizacji środowiska.
Na sytuację banków spółdzielczych miały wpływ przemiany w systemie bankowym. Na mocy ustawy z 1989r. banki spółdzielcze uzyskały dużą samodzielność. Stały się bankami uniwersalnymi. Rozszerzenie podmiotu działania i obszaru działania było głównymi przyczynami kryzysu w tym sektorze.
W 1994 uchwalono ustawę o restrukturyzacji banków spółdzielczych. Kryzys w gospodarce wpłynął na pogorszenie sytuacji tych banków, co wyrażało się m.in. w pogorszeniu jakości portfela kredytowego.
Obecnie banki spółdzielcze funkcjonują zgodnie z ustawą z 2000r. Ustawa ta wprowadza zmiany w organizacji tego systemu. Wprowadza także progi kapitałowe działają w ramach dwupoziomowej struktury:
Banki zrzeszające
Bank Polskiej Spółdzielczości SA - utworzony w latach 2001-2002, w 2008 zrzeszał 351 banków spółdzielczych
Spółdzielcza Grupa Bankowa - utworzona w latach 2001-2002, w 2005 zrzeszała 151 bs
Mazowiecki Bank Regionalny - w 2008 zrzeszał 77 bs
*BGŻ - istniała możliwość przekształcenia tego banku w zrzeszający zamiast banku krajowego; alternatywą było przekształcenie go w uniwersalny bank komercyjny
Banki spółdzielcze (niższy poziom)
Założycielami banków spółdzielczych mogą być wyłącznie osoby fizyczne. Banki spółdzielcze mogą być jednocześnie bankami i spółdzielniami, których celem powinno być finansowe wspieranie członków poprzez świadczenie usług po korzystnych cenach.
Banki spółdzielcze nie są uprawnione do:
- otwierania i potwierdzania akredytyw
- emitowania bankowych papierów wartościowych
- terminowych operacji finansowych
- wykonywania czynności zleconych związanych z emisją papierów wartościowych
Banki spółdzielcze mogą wykonywać operacje z klientami, osobami fizycznymi lub prowadzącymi przedsiębiorstwo, które znajduje się na terenie działania banku spółdzielczego, a także z osobami prawnymi mającymi siedzibę na tym terenie.
Bank spółdzielczy prowadzi działalność na terenie powiatu, w którym znajduje się jego siedziba albo na terenie powiatów sąsiadujących.
Zasięg działania w zależności od kapitału:
Bank spółdzielczy do 1mln euro - powiat
Bs od 1mln do 5mln - województwo
Bs powyżej 5mln euro - cały kraj
Banki spółdzielcze mogą być połączone tylko z jednym bankiem zrzeszającym. Powinien posiadać, co najmniej jedną akcję banku zrzeszającego. W przypadku banków zrzeszających wprowadzono możliwość głosowania kapitałowego. Wprowadzono zasadę dobrowolności w zakresie wyboru banku zrzeszającego.
Operacje, które bank zrzeszający dokonuje w imieniu banku spółdzielczego:
Prowadzi rachunki bieżące banków spółdzielczych, dla których utrzymywane są rezerwy obowiązkowe i przy pomocy, których dokonuje się rozliczeń pieniężnych tych banków
Nalicza i utrzymuje rezerwę obowiązkową banków spółdzielczych
Prowadzi wyodrębniony rachunek, na którym deponowane są aktywa banków spółdzielczych stanowiące pokrycie Funduszu Ochrony Środków Gwarantowanych
Wypełnia obowiązki informacyjne wobec NBP, BFG, Komisji Nadzoru Finansowego
Nadzoruje banki spółdzielcze
Dostosowanie do warunków europejskich wymogło wzmocnienie kapitałów banków spółdzielczych, które do 2010r. powinny zgromadzić 1mln euro. Od banku zrzeszającego oczekuje się wyposażenia w kapitał własny w wysokości 20mnl euro.
W ciągu ostatnich 10 lat sektor bankowości spółdzielczej przeszedł poważne zmiany związane m.in. z procesem osiągania wymaganych progów kapitałowych. Mocną stroną tych banków jest rozbudowana sieć placówek. Banki spółdzielcze obsługują ok 1mln indywidualnych gospodarstw rolnych, co oznacza, że obsługują znaczną część dopłat z funduszy unijnych do rolnictwa.
Analizując sektor bankowości spółdzielczej można zauważyć, że umacnia się ich pozycja w systemie bankowym. Zestawienie wybranych wskaźników ilustrujących kondycję ekonomiczno-finansową banków spółdzielczych wskazuje na poprawę jakości ich gospodarowania. Występuje wzrost liczby placówek i wzrost zatrudnienia. Wzrasta liczba banków spółdzielczych, które mogłyby działać samodzielnie, poza strukturami zrzeszenia.
W 2008 liczba banków spółdzielczych o funduszach własnych powyżej 5mln euro wynosiła 45, a ich suma bilansowa netto stanowiła ok 30% sumy bilansowej sektora bankowości spółdzielczej. W 1996-2008 prawie 10-krotnie zwiększyła się wielkość funduszy własnych w sektorze banków spółdzielczych. Ten wzrost wynikał z poprawiającej się sytuacji w sektorze bankowym. Banki wypracowały zyski, które mogły przeznaczyć na zwiększenie funduszy własnych.
W tym sektorze występowały połączenia powodujące spadek liczby banków spółdzielczych. Na zmiany struktury bankowości spółdzielczej wpływa rosnąca konkurencja ze strony PKO BP, Banku Pocztowego SA, BGŻ SA i SKOKu.
Banki te uzyskały nową sferę działania, czyli obsługę środków unijnych. Są także bardziej aktywne niż banki komercyjne w obsłudze jednostek samorządowych.
W5 07.11
Transformacja sektora bankowego dokonała się poprzez różne procesy. Ważniejsze z nich to prywatyzacja i konsolidacja
Prywatyzacja - przekształcenia własnościowe polegające na transformacji od własności państwowej do prywatnej
Porównanie własności prywatnej i własności państwowej i jej roli w gospodarce, a także w sektorze bankowym było podmiotem wielu badań, także przeprowadzonych w Polsce.
Wyższość własności prywatnej nad państwową
Powszechnie uważa się, że własność prywatna w sektorze bankowym jest bardziej efektywna niż własność państwowa pod względem operacyjnym i finansowym. Działalność banków państwowych służy realizacji celów politycznych i może być poddawana naciskom politycznym.
Banki państwowe częściej niż prywatne udzielają kredytów przedsiębiorcom działającym w obszarach dotkniętych recesją. Banki państwowe są poddawane mniejszej presji konkurencyjnej niż banki prywatne.
Prywatyzacja w Polsce dokonywała się metodą pośrednią i bezpośrednią. Przykładem prywatyzacji pośredniej są przekształcenia dotyczące dziewiątki tzw. banków komercyjnych. Ta prywatyzacja dokonała się w ramach kilku etapów:
Uruchomienie Banku Państwowego w 1983r ze środków NBP
Komercjalizacja, czyli przekształcenie BP w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa
Przekształcenie w S.A. notowaną na Giełdzie Papierów Wartościowych
Przykłady dziewiątki:
Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu - w 2001r połączony z Bankiem Zachodnim, jako liderem konsorcjum (Bank Zachodni WBK)
Bank Zachodni we Wrocławiu - 2001 połączony z Bankiem Zachodnim
Bank Śląski w Katowicach (obecnie główny akcjonariusz ING Bank)
Bank Przemysłowo-Handlowy w Krakowie - obecnie Bank BPH
Bank Kredytowy w Warszawie
Bank Gdański w Gdańsku - aktualnie Bank Millennium
Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi, bank depozytowo-Kredytowy w Lublinie, Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie - w 1999 połączone z bankiem Polska Kasa Opieki S.A. (UniCredito Italiano 52,93% udziałów)
Metody prywatyzacji:
- sprzedaż pakietu mniejszościowego inwestorowi finansowemu (WBK)
- sprzedaż udziału mniejszościowego poprzez ofertę publiczną, kolejne pakiety w następnych latach (Bank Śląski)
- sprzedaż pakietu większościowego poprzez ofertę publiczną (Bank Gdański)
- sprzedaż udziału większościowego w drodze publicznego zaproszenia (Bank Zachodni)
Konsolidacja
Są to procesy polegające na łączeniu zwłaszcza kapitałowym i organizacyjnym. Procesy konsolidacji są obecne w gospodarce w różnych dziedzinach, także bankowości, w Polsce, Europie i na świecie. Powstawanie coraz większych banków jest odpowiedzią na tworzenie coraz większych przedsiębiorstw.
O konsolidacji świadczy zmniejszanie się liczby banków, ale wzrost ich sum bilansowych, aktywów, liczby obsługiwanych klientów itd. Z konsolidacją wiążą się efekty wymierne i niewymierne, są to tzw. korzyści skali (efekty synergii).
Dzięki konsolidacji dochodzi do obniżenia poziomu kosztów przypadających na jednostkę pieniężną dochodu. Koszty stałe zostają rozłożone na większą liczbę placówek i większą kwotę obrotów. Występuje tzw. efekt komplementarności mający miejsce w dziedzinie asortymentowej. Zwiększa się liczba punktów sprzedaży i rozszerza oferta. Banki zwiększają swoje możliwości kredytowanie przedsiębiorstw, finansowania dużych inwestycji. Rośnie zaufanie klientów do większego banku, a także instytucji nadzorujących.
Występują także zagrożenia.
Często w pierwszym okresie po konsolidacji występuje przejściowe pogorszenie wyników finansowych. Występują także koszty społeczne (redukcja zatrudnienia), obawa przed monopolizacją na rynku.
Przekształcenia o charakterze konsolidacyjnym łączą się z różnymi formami:
- fuzje
- holdingi
- bankowe grupy kapitałowe
- konglomeraty finansowe
- zrzeszenia banków
Bankowość hipoteczna
Sytuacja na rynku kredytów finansujących nieruchomości w Polsce łączy się z kryzysem światowym, którego źródło było umiejscowione w Stanach Zjednoczonych
Nieruchomości w Polsce są finansowane przez banki uniwersalne i specjalistyczne banki hipoteczne. Banki uniwersalne dominują na rynku (90 kilka %)
Rynek finansowania nieruchomości za pomocą kredytu bankowego w Polsce bardzo dynamicznie się rozwija ze względu na:
- brak równowagi między popytem a podażą na nieruchomości
- stosunkowo niską stopę procentową
- niski poziom ubankowienia
Finansowanie nieruchomości w Polsce jest zdominowane (udział w wys. 40%) przez:
PKO BP
BPH
Millennium
Innymi liczącymi się są (udział po 5%):
BRE Bank
Kredyt bank
Pekso S.A.
GE Money Bank
Te banki specjalizują się w kredytowaniu nieruchomości mieszkaniowych, natomiast banki hipoteczne specjalizują się w kredytowaniu nieruchomości niemieszkaniowych.
Banki hipoteczne:
BRE Bank Hipoteczny
BPH Bank Hipoteczny
Śląski Bank Hipoteczny
Ich zadania:
- udzielanie kredytów zabezpieczonych hipoteką i emitowanie na ich podstawie hipotecznych listów zastawnych
- udzielanie kredytów podmiotom o wysokiej zdolności kredytowej, np. NBP, jednostki samorządu terytorialnego albo kredyty poręczone przez te podmioty i emitowanie na ich podstawie publicznych listów zastawnych.
W6 14.11
Zgodnie z art. 227 Konstytucji NBP odpowiada za wartość pieniądza.
Zgodnie z ustawą o NPB jego podstawowym celem jest utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu.. Bardziej dokładne określenie tego celu znajduje się w założeniach polityki pieniężnej.
Od 1998 RPP realizuje strategię BCI - bezpośredniego celu inflacyjnego. W tej strategii zamiast celu pośredniego pojawia się ogłoszenie banku centralnego o realizacji zakładanego celu inflacyjnego w określonym przedziale. Od 2004r RPP przyjęła tzw. ciągły cel inflacyjny na poziomie 2,5% +/- 1%. Ta strategia jest realizowana w warunkach płynnego kursu walutowego, który nie wyklucza interwencji na rynku walutowym.
Metody realizacji polityki pieniężnej
Skuteczność banku centralnego zależy od wielu różnych czynników, także o charakterze jakościowym, np.: wiarygodność banku centralnego, przejrzystość działania, niezależność od rządu. Na skuteczność banku centralnego wpływają także metody realizacji jego celów.
Zadaniem tych metod jest wpływanie na bezpieczeństwo systemu bankowego i jego klientów, oddziaływanie na cele i jego ilość.
Podział metod wg różnych kryteriów:
I. W literaturze przedmiotu metody są dzielone na 3 grupy (wg sposobu oddziaływania):
Metody oddziaływania bezpośredniego (administracyjne)
Metody oddziaływania pośredniego (rynkowe)
Metody oddziaływania poprzez perswazję
Ad.1.
Bank centralny występuje wobec banków komercyjnych jako jednostka zwierzchnia, wydaje im polecenia, nakazy, zakazy, którym się muszą podporządkować, np.: limity kredytowe (metoda stosowana w latach 1990-92, ograniczano wysokość akcji kredytowej), rezerwy obowiązkowe (odnoszą się do depozytów), rezerwy celowe (powiązane z kredytami, są tworzone w trybie obligatoryjnym w stosunku do kredytów, wobec których występują opóźnienia w czasie, pogarsza się kondycja kredytobiorców).
Ad.2.
Bank centralny składa propozycje bankom komercyjnym, z której te nie muszą skorzystać, np. operacje otwartego rynku, polityka refinansowa, polityka kursu walutowego.
Ad.3.
Występuje rzadko. Nieformalne spotkania Prezesa NBP z prezesami pozostałych banków w celu utworzenia dobrych stosunków.
II. Przystąpienie Polski do struktur europejskich, m.in. ESBC (Europejski System Banków Centralnych), oznaczało dostosowanie w dziedzinie realizacji polityki pieniężnej. Obecnie w Polsce (od 2002) występują 3 rodzaje metod:
Operacje otwartego rynku
Rezerwy obowiązkowe
Operacje kredytowo-depozytowe
Metody te uważane są za płaszczyznę operacyjną banku centralnego w odróżnieniu od metod o charakterze makroekonomicznym, do których należy, np. polityka zmiany kursu walut
Na ich specyfikę wpływają różne czynniki, jednym z ważniejszych jest poziom płynności w sektorze bankowym. W tym przypadku bank centralny może występować jako dłużnik netto albo kredytodawca netto sektora bankowego.
Mechanizm oddziaływania polega na wpływaniu poprzez dostępne metody na poziom krótkookresowych stóp procentowych rynku bankowego (będący głównym celem operacyjnym banku centralnego). Stopa procentowa BC staje się jego głównym instrumentem, a operacje otwartego rynku główną metodą. BC zarządza płynnością sektora bankowego banków komercyjnych. Płynność tych banków zależy m.in. od stanu środków na rachunku w banku centralnym.
Można wskazać główne czynniki niezależne od BC wpływające na powyższe płynności, m.in. skup i sprzedaż walut obcych przez BC wynikający z transakcji klientów, zmiany środków na rachunkach jednostek sektora publicznego, zmiany obiegu pieniądza gotówkowego, zmiany poziomu rezerwy obowiązkowej.
Podstawowym instrumentem polityki pieniężnej jest krótkoterminowa stopa procentowa. Ta polityka jest realizowana poprzez zmiany wysokości stopy referencyjnej. Stopa referencyjne NBP określa rentowność podstawowych operacji otwartego rynku i wpływa jednocześnie na poziom krótkoterminowych rynkowych stóp procentowych.
Stopa lombardowa NBP wyznacza koszt pozyskania pieniądza w NBP. Wyznacza górny pułap wzrostu rynkowej stopy overnight. Stopa depozytowa wyznacza oprocentowanie depozytu w NBP. Określa dolne ograniczenie dla wahań rynkowej stopy overnight.
Operacje otwartego rynku w 2009
Są nadal uważane za główną metodę umożliwiającą utrzymywanie krótkoterminowych rynkowych stóp procentowych na poziomie zbieżnym z celem inflacyjnym. BC będzie realizował operacje podstawowe i dostrajające w celu oddziaływania na płynność w sektorze bankowym w taki sposób, aby kształtować stawkę Polonia (określa oprocentowanie depozytów złotowych udzielonych lub przyjętych w terminie O/N) w pobliżu stopy referencyjnej NBP.
Operacje podstawowe będą przeprowadzane tak jak dotychczas w sposób regularny raz w tygodniu na 7-dniowy okres.
Przewiduje się pojawienie w 2009 niedoboru płynności w sektorze bankowym co oznacza, ze będą przeprowadzane operacje zasilające i absorbujące.
Operacje dostrajające mogą dotyczyć emisji bonów pieniężnych NBP, transakcji o charakterze warunkowym albo przedterminowego wykupu bonów pieniężnych.
Operacje strukturalne mogą być prowadzone w celu długoterminowej zmiany struktury płynności w sektorze bankowym. Instrumenty:
- emisja obligacji
- przedterminowy wykup obligacji
- zakup i sprzedaż papierów wartościowych na rynku wtórnym
Operacje otwartego rynku - transakcje kupna i sprzedaży zazwyczaj krótkoterminowych papierów wartościowych. Te transakcje są realizowane między BC i bankami komercyjnymi. Poprzez te operacje BC wpływa na zbilansowanie podaży i popytu środków na rachunkach bieżących banków komercyjnych.
Cele:
Stabilizowanie rynkowych stóp procentowych
Kontrola poziomu płynności rezerw systemu bankowego
Informowanie uczestników otwartego rynku o ocenie rzeczywistości gospodarczej dokonanej przez władze monetarne
Metoda uważana za jedną z bardziej skutecznych realizacji polityki pieniężnej Z powodu ich elastyczności. Mogą być realizowane w dowolnej skali i z dowolną częstotliwością.
III. Podział ze względu na rodzaj stosowanych przez ESBC narzędzi
Operacje warunkowe i bezwarunkowe - operacje warunkowe dotyczą krótszego okresu; każda operacja warunkowa składa się z 2 transakcji (kasowej - natychmiastowa i terminowej - opóźniona), które mają przeciwne kierunki; w przypadku bezwarunkowej jeden kierunek
Emisja certyfikatów dłużnych - certyfikatami można handlować, dotyczą okresów w miarę krótkich
SWAPowe transakcje dewizowe - przedmiotem jest waluta
Przyjmowanie przez banki centralne depozytów banków komercyjnych na z góry określony termin - lokowanie na 1 dzień