Mechanizmy i skutki dziaania systemu totalitarnego (na wybranych przykadach).
Totalitaryzm - system rzadw uznajcy wyszoœ pastwa nad jednostk; podporzadkowuje sobie spoeczestwo za pomoc terroru, rozbudowanych tajnych su, propagandy, narzucajc wszystkim jedn oficjaln ideologi; jest to system rzdw dyktatorskich, tumicy wszelkie przejawy idywidualizmu. Literatura traktujca o systemach totalitarnych to: literatura agrowa i lagrowa - obozy niemieckie i agry sowieckie byy potwornym wytworem systemw totalitarnych; obozy s wyrazem de totalitaryzmu do penego zapanowania nad jednostk, podporzdkowania jej myœli, uczu i dziaa wadzy.
"Inny œwiat" Gustaw Herling - Grudziski "Inny œwiat" to jedna z najbardziej wstrzsajcych ksiek literatury agrowej. Gwnym zaoeniem utworu jest ukazanie roli obozw w pastwie totalitarnym. Wyodrbnia on ich dwie funkcje: * eliminowanie ze spoeczestwa jednostek uznanych za "szkodliwe" lub wrogie, poddawanie ich procesowi resocjalizacji przez wpajanie im norm moralnoœci socjalistycznej, utrzymywanie przez komunistw monopolu na wadz; * dostarczenie taniej siy roboczej podczas realizacji gigantycznych inwestycji przemysowych. "Medaliony" Zofia Nakowska Celem zbioru jest ukazanie ogromu zbrodni hitlerowskich oraz oddanie hodu wszystkim pomordowanym ofiarom faszu. O okruciestwie hitlerowcw i wyrzdzonym przez nich zu œwiadczy nie tylko treœ wspomnie œwiadkw i ofiar, ich przeycia, ale rwnie sposb mwienia o przeszoœci, bdcy dowodem zmian w psychice tych ludzi, zmian, jakie zaszy pod wpywem wojennych doœwiadcze. Z jednej strony wida u nich poraenie œmierci, zrezygnowanie, brak chci do ycia, z drugiej oswojenie ze zbrodni, zobojtnienie na krzywd, otepienie psychiczne. Nieludzkie traktowanie, wstrzsajce przeycia, zetknicie ze œmierci, ktra staa si codziennoœci, doprowadziy do zaniku elementarnego instynktu moralnego. Autorka przeprowadza rzeczow analiz celw, jakim suy hitlerowski system ludobjstwa. Wskazuje funkcj ideologiczn - wyniszczenie "gorszych" ras i narodw, polityczn - uwolnienie pewnych terenw od ich mieszkacw, by tymi terenami zawadn, i wreszcie funkcj ekonomiczn - uzyskanie ogromnych dochodw z odbieranych wiŸniom kosztownoœci, przedmiotw codziennego uytku, z ich pracy, a nawet cia. Wszystkie te korzyœci pynce z ludzkiej mczarni, upodlenia i œmierci s oskareniem zbrodniarzy. "Opowiadania" Tadeusz Borowski "Opowiadania" Borowskiego daj rzeczow i dokadn analiz dziaania systemu obozowego. Obz koncentracyjny stwarza ekstremalne warunki (œmier, zbrodnia, wyzysk, zadawanie blu). Nadrzdnym celem staje si przeycie i jemu podporzdkowane jest zachowanie ludzi. Wartoœ zyskuj cechy takie jak: cwaniactwo, spryt, egoizm, ulegoœ wobez przeœladowcw. Zamieraj naturalne odruchy uczuciowe i solidarnoœ midzy ludŸmi, godnoœ ludzka. Czowiek traci wraliwoœ na zo i wartoœci moralne. Bezmiar zbrodni i masowe mordy powoduj otpinie moralne, zobojtnienie i degradacj psychiki. "Kto ma arcie, ten ma si" - wyraz surowego prawa walki o byt. "Folwark zwierzcy" George'a Orwella Przedstawione zdarzenia i postacie maj znaczenie alegoryczne, s wyobraeniem pastwa totalitarnego. Utwr ten jest analiz systemu tego pastwa, jego ksztatowania si i rozwoju. Przedstawiono tutaj schemat narodzin pastwa totalitarnego. Std wiele tu uwag dotyczcych dziaania wadzy i reakcji obywateli znanych z historii faszyzmu czy komunizmu. Utwr jest parabol - ostrzeeniem przed totalitaryzmem, pokazuje uomnoœ natury ludzkiej, zachca do stworzenia doskonalszych rozwiza wspycia w spoeczestwie. Proponuje ukad opatry na partnerstwie eliminujcy krzywd drugiego czowieka. Rozwj systemu totalitarnego prowadzi do coraz wikszego zastraszenia spoeczestwa i wyniszczenia ekonomicznego. "Pocztek" Andrzej Szczypiorski Jest to powiesc, ktra wœrd wielu tematw podejmuje i prezentuje narodziny i rozwj totalitaryzmu w XX wieku. Ludzkie losy wpltane w koo dziejowe œwiata okazuj zi zalene od historii, a historia okazuje si procesem powtrze. Powieœ - refleksja zatrzymuje si nad analiz czynw czowieka, ktry wci odnowa dy do wadzy, uywa metod przemocy, zabija - zmieniaj si tylko daty i mundury.