Steven Lukes

Władza w ujęciu radykalnym

Perspektywa jednowymiarowa inaczej tzw. podejście pluralistyczne

Dahl przedstawił intuicyjną koncepcje władzy - A ma władze na B w takim zakresie, w jakim A może sprawić, by B zrobił coś, czego w innym wypadku by nie zrobił.

Konkluzja: analizowanie władzy z perspektywy jednowymiarowej wiąże się z koncentracją na zachowaniach ludzi w procesie podejmowania decyzji w kwestiach, w których występuje obserwowalny konflikt subiektywnych interesów, postrzeganych jako wyraz preferencji politycznych ujawnianych w aktywności politycznej.

Władzę posiada ten, który ma największy wpływ na ostateczny kształt decyzji. Nie da się tego jednak stwierdzić w sytuacji ogólnej zgody co do podejmowanego postanowienia - aby ujawniła się faktyczna władza musi dojść do rzeczywistego (najlepiej wielostronnego) konfliktu interesów.

Perspektywa dwuwymiarowa

Konkluzja: dwuwymiarowa perspektywa analizowania władzy poddaje połowicznej krytyce behawiorystyczne nachylenie pierwszej perspektywy i pozwala rozpatrzeć sposoby, za pomocą których zapobiega się podejmowania decyzji w kwestiach potencjalnie politycznych, będących przedmiotem obserwowalnego konflikty interesów, których odbicie dostrzega się w wyraźnych preferencjach co do polityki oraz w wyrażanym w kategoriach przedpolitycznych niezadowoleniu z prowadzonej polityki.

Wg Bachracha i Baratza zjawisko władzy jest bardziej skomplikowane niż przedstawia to perspektywa jednowymiarowa, twierdzą oni iż podejście to przedstawia tylko jeden aspekt władzy. Drugim, równie ważnym jest możliwość wpływu na to, jakim kwestiom nadany zostanie polityczny charakter. W tym ujęciu o władzy świadczy także możność wpływu na to które problemy - wygodne dla przedstawicieli władzy - omawiać, a które pominąć. Do zaistnienia takiej sytuacji nie wymagana jest bezpośrednia decyzja.

Badanie władzy powinno polegać na analizie procesów podejmowania decyzji i niepodejmowania decyzji(niedecyzja - decyzja o niepodejmowaniu kwestii niepasującej decydentowi)

Zwraca się tu również uwagę na zróżnicowanie pojęcia władzy, w ramach którego możemy mówić o przymusie(zmuszenie pod groźbą, itp.), wpływie(bez sięgania po groźbę), panowaniu(poddanie się komuś zgodnie z wyznawanymi wartościami), sile(poddany pozbawiony możliwości wyboru, czy się podporządkować czy nie) i manipulacji(podporządkowany nietrafnie definiuje źródło lub istotę żądania)

W koncepcji tej, podobnie jak w pluralistycznej, ważne miejsce zajmuje konflikt, który jednak nie jest już zawsze wymagany do ujawnienia się władzy, może bowiem dojść do sytuacji, gdzie do konfliktu nie dochodzi, ponieważ dana sprawa stałą się ofiarą niedecyzji, nie stając się kwestią polityczną którą zainteresowali by się poddani. Nie sposób jednak stwierdzić kiedy do takiej sytuacji faktycznie dochodzi.

Perspektywa trójwymiarowa

Konkluzja: analiza władz w perspektywie trójwymiarowej wiąże się z dogłębną krytyką behawioralnego nachylenia dwóch pierwszych perspektyw jako zbyt indywidualistycznych i pozwala uwzględnić to, jak w różny sposób kwestie potencjalnie polityczne utrzymuje się poza systemem, czy to za sprawą działania rozmaitych sił społecznych i procedur instytucjonalnych, czy też decyzji poszczególnych jednostek(...) zjawisko to może zachodzić nawet wtedy, kiedy nie ma rzeczywistego, obserwowalnego konfliktu(...) mamy tu zatem do czynienia z konfliktem utajonym, który polega na sprzeczności między interesami tych, którzy sprawują władzę, a rzeczywistymi interesami tych, którzy zostali przez nich wykluczeni z systemu politycznego.

Krytyka nachylenia behawioralnego i indywidualistycznego polega tu na wskazaniu, iż do zmian zakresu spraw politycznych nie musi wcale dochodzić w ramach decyzji poszczególnych jednostek - może to być stronnicze działanie systemu - np. władza decydentów może sięgać tak daleko, iż pewne procesy są tłumione przez samych poddanych, zanim w ogóle mogły by się stać przedmiotem decyzji, w innym przypadku władza może polegać wręcz na takim skonstruowaniu rzeczywistości, aby dla poddani nie widzieli alternatyw dla postępowania władców, itp.

Odchodzi się tu także od pojęcia konfliktu, jako niezbędnego do zaistnienia władzy. Wymieniane w poprzednim ujęciu panowanie i manipulacja same w sobie nie zawierają elementu konfliktu. Wskazuje się tu także na to, że najwyższym przejawem władzy, jest takie kształtowanie rzeczywistości społecznej(media, propaganda, edukacja, itp.) by wpływać na pragnienia poddanych - osiąga się cel bez wydania polecenia.

W ujęciu tym krytykuje się także pogląd, iż brak wyartykułowanego niezadowolenia świadczy o autentycznym konsensusie, podczas gdy w rzeczywistości konsensus może być fałszywy lub być efektem manipulacji.

Władza jako pojęcie podstawowe

Istnieją także alternatywne koncepcje władzy, m. in:

Parsons - Władza A nad B w swojej legitymizowanej formie jest 'uprawnieniem' A, jako jednostki podejmującej decyzje i zaangażowanej w działanie zbiorowe, do podejmowania decyzji, które maja pierwszeństwo wobec tych, które podejmuje B - mających na celu zapewnienie ogólnej skuteczności działania zbiorowego.

Arendt - Kiedy mówimy, że ktoś jest 'u władzy', w rzeczywistości mamy na myśli to, że pewna grupa ludzi nadała mu władzę, by działał w jej umieniu.

Wg autora maja one mniejszą wartość, od tych wcześniej przedstawionych ponieważ odchodzą od podstawowych znaczeń nadawanych tradycyjne „władzy”, oraz prowadzą do zlania się pojęć „wpływu” i „władzy” .

Autor rozrysował własny schemat zakresu pojęcia władzy, twierdząc, iż zarówno władzo może nie być formą wpływu, jak i panowanie i wpływ może nie być formą władzy.

Pojęciowa mapa władzy

---