TEMPERAMENT
„Ludzie są jak psy” - stwierdził Iwan Pawłow, twórca najbardziej znanego podziału ludzi na tzw. typy temperamentalne. To specyficzne podobieństwo dotyczy budowy i sposobu funkcjonowania układu nerwowego.
Śliniące się psy Pawłowa - przy badaniu tzw. odruchów warunkowych Pawłow odkrył, że występują pewne różnice w reakcjach tych zwierząt i że te różnie mają oczywiście związek z czynnościami OUN. Stwierdził, że tymi czynnościami są:
- siła procesów nerwowych - pobudzania i hamowania
- równowaga tych procesów
- oraz ich ruchliwość
Temperament definiuje się jako zespół względnie stałych właściwości organizmu (biologicznie zdeterminowanych), które przejawiają się w takich cechach jak poziom energetyczny (jak szybko pojawia się reakcja i jak jest intensywna) oraz charakterystyka czasowa zachowania (jak długo ta reakcja trwa, wygasa).
Temperament obejmuje zatem formalne cechy zachowania człowieka niezależnie od treści (np. jako choleryk reagujesz szybko i intensywnie niezależnie od sytuacji - szybko się zapalasz do nowego pomysłu, szybko wpadasz w gniew, powiesz szybciej niż pomyślisz itd.)
Pobudliwość i Hamowanie jako składowe tzw. reaktywności układu nerwowego.
Siła procesu pobudzenia i hamowania zależy od:
progu wrażliwości na bodźce
wydolności organizmu
Pobudliwość to zdolność twojego układu nerwowego do bycia w stanie aktywności. Na pobudliwość składa się: wrażliwość układu nerwowego (ludzie mają różne progi wrażliwości, jeden szybciej, drugi wolniej reaguje na ten sam bodziec); intensywność reakcji (jeden człowiek mocniej, drugi słabiej reaguje na to samo); długość trwania reakcji (u jednej osoby bodziec wywołuje pobudzenie trwające dłużej niż u drugiej osoby).
Hamowanie to zdolność twojego układu nerwowego do bycia w stanie „bierności”. Na charakterystykę procesu hamowania składają się: czas wygasania reakcji (jak szybko pobudzenie zmniejsza się i zanika); czas opóźniania reakcji (jak bardzo układ nerwowy „zwleka” z pojawieniem się pobudzenia).
Dzielimy ludzi na dwa typy pod względem reaktywności układu nerwowego:
Wysoko reaktywnych (duża wrażliwość, obniżona wydolność)
Nisko reaktywnych (obniżona wrażliwość, duża wydolność)
Równowaga P i H
To siła jednego i drugiego procesu w twoim układzie nerwowym. U osób wysoko reaktywnych (WR) przeważa proces hamowania nad pobudzeniem. U osób nisko reaktywnych (NR) proces pobudzenia jest silniejszy od procesu hamowania.
Ruchliwość
To szybkość zmiany procesów P i H - czyli zdolność do zmiany zachowania (reakcji) w zależności od czynników zewnętrznych. WR - mniejsza ruchliwość, NR - duża ruchliwość.
Charakterystyka typów temperamentów
SANGWINIK (trzeźwy realista)
Równowaga P i H
Duża siła P i H
Duża ruchliwość
bardzo łatwo dostosowuje się do najróżniejszych okoliczności (odporny na bodźce silne i długotrwałe)
ma bardzo dobrą opinię społeczną, jest lubiany i dobrze dostosowany społecznie,
ma dużą swobodę bycia (nie czuje zagrożenia społecznego, więc jest pewny siebie, tryska energią, podejmuje nowe działania),
potrafi kontrolować emocje i reaguje adekwatnie do sytuacji (nie „przeżuwa”, nie dzieli włosa na czworo, ale też nie bagatelizuje),
jest nastawiony raczej na ludzi niż na zadania
nie przywiązuje wagi do precyzji, sumienności, czasem sobie „odpuszcza”,
czasem nie umie komuś odmówić,
jest niefrasobliwy, beztroski (może być niepunktualny, zapominalski, nie dokańczać spraw, które zaczął),
typ raczej powierzchowny w relacjach i działaniach (nie jest głęboko refleksyjny), ale trzeźwo i realistycznie podchodzi do życia
FLEGMATYK (spokojny i sumienny)
Równowaga P i H
Duża siła P i H
Mała ruchliwość
na różne sytuacje reaguje powoli i spokojnie,
pracuje solidnie, długo, metodycznie, perfekcyjnie - jest bardzo odpowiedzialny i sumienny,
dokańcza to, co zaczął; pracuje wytrwale i nie przerywa tej pracy,
jest dobrym negocjatorem, bo nie udzielają mu się szybko skrajne emocje (wycisza napięcia między ludźmi),
dobrze znosi naciski,
lubi sobie wszystko zaplanować,
nie lubi zmian (unika ryzyka); człowiek z nawykami, z których niechętnie rezygnuje,
mało spontaniczny,
może zwlekać, odkładać sprawy na później,
unika za dużej odpowiedzialności (nie jest typem lidera); unika konfliktów, sytuacji nieprzewidywalnych,
CHOLERYK
Duża siła P i H
Przewaga P nad H
Ruchliwość duża
odznacza się bardzo dużą energią życiową (jest aktywny w wielu dziedzinach)
szybki w działaniu, w podejmowaniu decyzji, spontaniczny
ukierunkowany na cel (odporny na porażki, przeszkody), trudności go stymulują,
kładzie nacisk na efekty
stymuluje ludzi do działania (zaraża energią)
ma trudność w kontrolowaniu silniejszych emocji (porywczy, reajca emocjonalna jest szybsza i intensywniejsza)
wydaje spontanicznie sądy, opinie, nie analizując czy to kogoś zrani (szybciej mówi niż myśli)
nie jest skłonny udzielać długotrwałego wsparcia innym (jest w stanie być w bliskim, intymnym kontakcie tylko na krótko)
nie lubi się podporządkowywać, uznawać czyjejś racji (lubi dostarczać sobie dużo różnych bodźców - kłóci się)
spóźnia się
nie dotrzymuje terminu
MELANCHOLIK
Słaby proces P i H
Słaba ruchliwość
Przewaga H
podporządkowuje się (to jest sposób na akceptację społ., adaptację)
perfekcjonista (rzetelność drobiazgowość zwiększa poczucie bezpieczeństwa)
uporządkowany i zorganizowany (typ refleksyjny, wnikliwy, badawczy, wewnętrzny, unika syt. porażek, zw. stymulacji)
docenia wagę szczegółów
wytrwały, dokładny
nie lubi nieprzewidywalności, ryzyka, spontaniczności, lubi mieć kontrolę
zawsze kończy co zaczął (porażki, nieprzyjemności - nie lubi tego)
łatwo dostrzega problem dzięki refleksyjności, wnikliwości „przeżuwaniu”
typ „przeżuwacza” idei, myśli i emocji
bardzo wrażliwy, łatwo go urazić (ma małą odporność)
nieufny w stosunku do ludzi, nowych sytuacji (nie lubi tego, co przewidywalne)
skłonny popadać w apatię, depresję (typ lękowy)
wymagający w stosunku do siebie i innych
przekłada sprawy (rozkłada napięcie, trudność, odwleka jeśli czuje, że coś go będzie dużo kosztowało)