przyczyny narastania konfliktów między mocarstwami na przełomie XIX/XX w.
Na przełomie XIX/XX w. W Europie istniały poważne sprzeczności polityczne. Do najważniejszych należał spór francusko- niemiecki. Francja dążyła do odzyskania Alzacji i Lotaryngii i kontrybucji wypłaconej na mocy pokoju z 1871r. drugi konflikt był brytyjsko- niemiecki- produkty niemieckie wypierały brytyjskie a także Niemcy w związku z polityką kolonialną zaczęli budowę wielkiej floty wojennej co nie podobało się Anglii. Kolejny konflikt dotyczył Rosji i Austro Węgier. Rosja popierała narody słowiańskie i prawosławne co godziło w interesy Austro Węgier. Istniał także konflikt brytyjsko francuski o kolonie ale nie miał on większego znaczenia.
bezpośrednie i pośrednie przyczyny wybuchu I wojny światowej.
Bezpośrednią przyczyną był zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda następcę tronu Austro Węgier. Austro Węgry wypowiedziały Serbii wojnę, do tej wojny dołącza się Rosja występująca w obronie Serbii oraz Francja, Belgia i Wlk. Brytania.
Pośrednie przyczyny to:
- rywalizacja i antagonizmy największych państw kolonialnych: francusko- niemieckich, angielsko- niemieckich, rosyjsko- austriackich zarówno w Europie jak i w Afryce.
- rywalizacja ekonomiczna
- szybka rozbudowa floty wojennej -, szczególnie Niemiec.
dlaczego działania militarne w latach 1914-18 nazywamy mianem I wojny światowej.
Ponieważ działania wojenne toczyły się w Europie, na dalekim wschodzie i w Azji. Zaangażowanie w działania wojenne wykazały przez rozrzut walk państwa pozaeuropejskie. dlatego wojna która wybuchła była wojną światową.
przebieg działań wojennych, praca z mapą.
przyczyny przystąpienia USA do wojny, ich rola.
W czasie I wojny okręty niemieckie atakowały statki płynące do Wlk. Brytanii. Wstrzymano import przez Londyn co uderzało w interesy eksporterów przede wszystkim w USA. W związku z tym USA wypowiedziały Niemcom wojnę. Pewien wpływ na decyzję przystąpienia USA do wojny miała tzw. depesza Zimmermanna- przesłana prze Niemcy Meksykowi- propozycja wspólnego sojuszu antyamerykańskiego. Przejęli ją Brytyjczycy i przedstawili Stanom Zjednoczonym. Stany miały znaczny udział w końcowym wyniku wojny.
Rewolucje: lutowa i październikowa w Rosji.
Rewolucja lutowa- rewolucja burżuazyjno demokratyczna w wyniku której został obalony carat i wprowadzony ustrój burżuazyjno demokratyczny. Po rozpoczęciu I wojny światowej ujawniło się ekonomiczne i polityczne zacofanie Rosji. Wprowadzony system spowodował wzrost nastrojów rewolucyjnych. Przyspieszeniem rewolucji był także głód i klęski na frontach... początkiem rewolucji był strajk w Piotrogrodzie 8 marca1917, poparty przez pracowników innych zakładów. Represje caratu przyspieszyły wybuch walk zbrojnych. Ponad 60 tys. żołnierzy przeszło na stronę powstańców.
Najważniejszym postanowieniem rewolucji było ustalenie nowej władzy w państwie. Oficjalną władzę sprawował Rząd Tymczasowy. Największym osiągnięciem rewolucji lutowej było obalenie caratu i wprowadzenie innego ustroju.
Rewolucja październikowa- po obaleniu caratu w 1917 rząd tymczasowy, nie zrealizował najważniejszych postulatów tj. wycofanie się z wojny i reforma agrarna. Sytuacja gospodarcza kraju była bardzo zła. W miastach znów dochodziło do strajków i wystąpień chłopskich.
Obalenie rządów burżuazji, przejęcie władzy przez bolszewików.
skutki wojny: postanowienia traktatu wersalskiego.
28 czerwca 1919 w Wersalu pod Paryżem został podpisany traktat pokojowy. Jego głównymi postanowieniami było:
- zdemilitaryzowanie Niemiec( zlikwidowano ich przemysł zbrojeniowy, zakazano powszechnej służby wojskowej, armia miała liczyć nie więcej niż 100 tys. żołnierzy i oficerów, Niemcy oddawały Francji Alzację i Lotaryngię, Belgii- okręgi Eupen i Malmedy, Polsce Wielkopolskę oraz pas Pomorza wzdłuż Wisły, Gdańsk stał się wolnym miastem, Niemcy miały wypłacić odszkodowania, zabrano Niemcom kolonie a o ich losie miała decydować liga narodów.
Liga Narodów: powstanie, cel działania, zadania.
Jest to organizacja międzynarodowa stawiająca sobie za cel zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa na świecie przez współpracę państw i narodów, poszanowanie traktatów i nieuciekanie się do siły we wzajemnych stosunkach .powstała z inicjatywy prezydenta stanów zjednoczonych Wilsona i miała siedzibę w Genewie. Pozycję dominującą miały Wlk. Brytania i Francja. Inne wielkie mocarstwa należały tylko krótki czas do Ligi Narodów, bądź nie należały do niej w ogóle. Niejednokrotnie ingerowała w wewnętrzne sprawy państw, jednak w wielu przypadkach okazywała się bezradna, zwłaszcza w przypadku agresji wielkich mocarstw np. Włoch na Etiopię, Chin na Japonię, czy Niemiec na Czechosłowację i Polskę.
II Rzeczpospolita w latach 1918-26:
- rola i miejsce Polski w Europie
- przyczyny i przebieg wojny polsko- bolszewickiej
- Powstanie wielkopolskie
w grudniu 1918Sejm dzielnicowy dla Wielkopolski zadecydował, że ostateczny werdykt o przynależności tych ziem nastąpi na konferencji pokojowej w Paryżu. Tymczasem ze strony Niemców zamieszkujących Wielkopolskę ponawiane były ataki na Polaków. 26 grudnia przyjechał Paderewski zaostrzyło to zachowanie Niemców. Atmosfera stała się bardzo napięta. 27 grudnia wybuchło powstanie wielkopolskie. Oddziały powstańcze odnosiły w wielu miejscach sukcesy, przejmując kontrolę nad znacznymi terenami. Ciężkie walki toczono w Chodzieży, Nakle i Inowrocławiu. Władza polska- Naczelna Rada Ludowa- przejęła kontrolę nad obszarami opanowanymi przez powstańców. Tymczasem Niemcy przeszły do kontrofensywy. Dzięki inicjatywie Komitetu Narodowego Polskiego z siedzibą w Paryżu rozciągnięto postanowienie zawieszenia broni przez Niemców także na Wielkopolskę. W połowie lutego 1920 działania zbrojne na Wielkopolsce ustały. Została zniesiona granica między Wielkopolską a RP, a niebawem rozpoczęto organizowanie administracji polskiej na tym terenie.
- kształtowanie się południowej granicy- plebiscyty
według plebiscytów ludność tam urodzona miała się opowiedzieć za przynależnością do danego państwa.
pod koniec 1918 nastąpił podział Śląska Cieszyńskiego między Polaków a czechów. Jednak w styczniu 1919 wojska czechosłowackie zajęły ziemie do rzeki Olzy. Państwa zachodnie postanowiły przeprowadzić na tym terytorium plebiscyt. Ostatecznie jednak polska zgodziła się na oddanie sporej części śląska Cieszyńskiego, Spiszu i Orawy. Polsce zależało na zabezpieczeniu dostaw materiałów wojskowych z zachodu przez Czechosłowację, Niemcy bowiem odmówiły zgody na tranzyt i paraliżowały pracę w porcie gdańskim.
-kształtowanie się demokracji parlamentarnej( wybory do sejmu ustawodawczego, wybory prezydenckie) wybory do sejmu ustawodawczego określała mała konstytucja.
- konstytucja marcowa
uchwalona 17 marca 1921r, jej założenia to: trójpodział władzy( ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza). Władza ustawodawcza- sejm i senat zwane Zgromadzeniem Narodowym. Wybory do ich izb odbywały się co pięć lat. Czynne prawo wyborcze przysługiwało od 21 roku życia do sejmu i 30 do senatu, bierne od25 do sejmu i 40 do senatu. Wybory były wolne, równe , tajne, bezpośrednie i proporcjonalne. Sejm miał prawo ustawodawcze, senat miał prawo veta( jednak sejm mógł je odrzucić większością głosów).
Władzę wykonawczą pełnił prezydent i rząd. Prezydent był wybierany przez Zgromadzenie Narodowe raz na 7 lat. Był zwierzchnikiem sił zbrojnych i głową państwa. Za zgodą 3/5 senatu mógł rozwiązać sejm. Za swoją działalność odpowiedzialny był przed Trybunałem Stanu. Rząd wyłaniany był przez sejm. Ministrów i premiera mianował prezydent.
Władzę sądowniczą sprawowały niezawisłe sądy, sędziowie byli nieusuwalni. Obywatele mieli zagwarantowaną wolność słowa i wyznania, nietykalność osobistą i majątkową. Swoje prawa miały także mniejszości narodowe.
W konstytucji marcowej była wyraźna przewaga władzy ustawodawczej nad wykonawczą.
- główne stronnictwa polityczne
-pozycja Piłsudskiego
- rola sejmu
- gospodarka polski w pierwszych latach niepodległości
- reforma walutowa Grabskiego.
Grabski stał na czele rządu pozaparlamentarnego, który został utworzony podczas kryzysu. Miał on szerokie kompetencje: prawo wydawania dekretów z mocą ustawy. Grabskizaczął od zrównoważenia wpływów i wydatków . podniósł podatki, ograniczył pensje urzędników, nakłady na wojsko, policję. Po zrównoważeniu kursu marki polskiej, doprowadził do wymiany na złotego. Utworzył Narodowy Bank Polski. Następnie wprowadził w życie reformę rolną
10. przyczyny i konsekwencje przewrotu majowego w 1926
przyczyny: niestabilna sytuacja polityczna(częste zmienianie rządów), nawrót kryzysu gospodarczego, rywalizacja endecji z Józefem Piłsudskim.
Jest to przewrót polityczny dokonany w 1926r. przez Józefa Piłsudskiego w wyniku zamachu stanu. Odbudowane państwo polskie cechowała słabość gospodarcza i polityczna. Dochodziło do strajków, demonstracji a nawet walk ulicznych. Rząd był nadmiernie uzal4eżniony od sejmu. Walka o władzę toczyła się głównie między endecją a piłsudczykami.
Konsekwencje:
11. II RP w latach 1926-39:
- wielki kryzys gospodarczy
- cechy rządów autorytarnych
- krótka charakterystyka BBWR, Centrolew
CENTROLEW- porozumienie którego celem było obalenie rządów sanacji. Na czele stał Witos. Jest to sojusz sześciu partii: PPS, Stronnictwa Chłopskiego, PSL- Wyzwolenie, PSL- Piast, PSChSD, zawarty w 1929r. zmierzał do rządów parlamentarnych w Polsce.
- krótka charakterystyka: endecji, KPP, PPS, PSL
endecja- ND- była to Narodowa Demokracja, której przywódcą był Dmowski. Jej program oparty był na solidarności wszystkich grup społecznych. Program ND zawierał hasła solidaryzmu społecznego i nacjonalizmu, od początku XX wieku jednym z haseł była walka z socjalizmem. Dostrzegając zagrożenie ze strony Niemiec zamierzała współpracować z Rosją. Przeciwstawiała się nurtowi antyrosyjskiemu reprezentowanemu przez Piłsudskiego. Podczas I wojny występowała przeciw wiązaniu przyszłości polski z państwami centralnymi. Postulowała zjednoczenie ziem polskich i ich autonomię w państwie rosyjskim.
KPP-
PPS- Polska Partia Socjalistyczna- założona przez działaczy II Proletariatu. Skupiała działaczy o różnych poglądach i pochodzących z różnych środowisk. Ściśle współpracowała z PPS zaboru pruskiego.
- konstytucja kwietniowa
także dzieliła się na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Konstytucja ta w przeciwieństwie do marcowej na pierwszy plan wysuwała nie naród, lecz państwo. Czołowe i nadrzędne miejsce w państwie zajmował prezydent, sprawujący niepodzielną władzę państwową. Był on najwyższym i najważniejszym organem władzy. Prezydenta wybierano na siedem lat w głosowaniu powszechnym. Kandydatów na urząd prezydenta zgłaszało Zgromadzenie Elektorów i ustępujący prezydent. Społeczeństwo nie miało możliwości wysunięcia swojego kandydata.
Konstytucja kwietniowa dawała prezydentowi szerokie uprawnienia: mianował premiera i ministrów według własnego uznania, bez uzgadniania z Sejmem, zwoływał i rozwiązywał Sejm i Senat, był zwierzchnikiem sił zbrojnych, decydował o wojnie i pokoju, zawierał i ratyfikował umowy z innymi państwami, obsadzał wyższe urzędy państwowe i miał prawo do wydawania dekretów z mocą ustawy. Konstytucja kwietniowa ustalała także ,że posłów na Sejm wybiera się w głosowaniu powszechnym, tajnym, równym i bezpośrednim .Czynne prawo wyborcze mieli obywatele po 24 roku życia, bierne prawo od 30 lat. Wiek nie był tak zróżnicowany jak w konstytucji marcowej.
Konstytucja kwietniowa likwidowała wiele zdobyczy i uprawnień społecznych, całkowicie odchodziła od tradycji demokratyczno- liberalnej, a wysuwała idee tzw. dobra państwa i silnej władzy wykonawczej. Spośród obywateli państwa wyodrębniała elitę tzw. najlepszych synów. Nakazywała ona oceniać ludzi według wartości wysiłku i zasługi na rzecz dobra powszechnego.
- stosunki polski ze stolicą apostolską
- wybory brzeskie
- charakterystyka rządów sanacji i opozycji antysanackiej
- polityka gospodarcza
- znaczące osiągnięcia w dziedzinie nauki i kultury
- polska polityka zagraniczna
- stosunki polsko- niemieckie w latach 30-stych
12. Europa w okresie międzywojennym:
- dążenie Niemiec i Włoch do rewizji traktatu wersalskiego
- przyczyny zawarcia układów w Rapallo i Locarno i konsekwencje tych porozumień
- systemy totalitarne( przyczyny powstania, struktura wewnętrzna tych systemów, polityka zagraniczna Niemiec, Włoch i ZSRR)
- postawa Francji i Wielkiej Brytanii wobec Niemiec( polityka ustępstw)
- polityka Niemiec wobec polski
- charakterystyka dojścia do władzy Hitlera i Stalina.