PATOLOGIA SPOŁECZNA - prof. B. Urban, 19 I 2009r.
Temat: PRZESTĘPCZOŚĆ KOBIET
RYS HISTORYCZNY:
zagadnienie przestępczości i zachowań dewiacyjnych kobiet w kryminologii traktowano drugorzędnie, większe zainteresowanie tym tematem przejawiała pedagogika
dzisiaj temu zagadnieniu poświęca się coraz więcej uwagi, ponieważ: emancypacja, ruchy kobiece, feminizm itp.
prekursor - C. Lombroso, k. XIX w., stosował te same metody i poglądy badawcze jak w przypadku mężczyzn, koncepcja delincuente natal, antropologiczne podejście do przestępczości; obecnie obalona
kontynuatorzy - Thomas, Sheldon, Pollak - do II wojny światowej
lata 80. - wzrost zainteresowania przestępczością kobiet - feminizm; Freda Adler, Simon, Harlan (teorie kontroli społecznej), Robert Agnew (teoria napięcia) (teorie bliżej opisane w „Zaburzenia dewiacyjne” B.U.), ale nadal badania kontrowersyjne
problematyka traktowana drugorzędnie - dlaczego?:
- kobiety spostrzegane na drugim miejscu w udziale w życiu społecznym - odgrywały ograniczoną rolę, nie pracowały zawodowo, siedziały w domu (kuchnia, dzieci, kościół- niem. 3xK) - nie miały okazji wykazać się w przestępczości
- mężczyźni kontrolują informacje dot. przestępczości w ogóle i kolektywnie podtrzymują przesąd o udziale kobiet w przestępczości - względy moralne, upowszechnianie działań stabilizujących
- uwarunkowania biologiczne i socjokulturowe (Sutherland, Huserl?) - trzeba rozważyć bazowe cechy wynikające z: płci, ról płciowych, ruchu kobiet, emancypacji, na płaszczyźnie teorii kontroli i teorii napięcia
PERSPEKTYWA BIOLOGICZNO-PSYCHOLOGICZNA
|
zachowanie jest w ostateczności produktem naturalnych, wrodzonych cech czy predyspozycji - odnosi się do wszystkich zachowań ludzkich, ras, narodowości itp.
Lombroso (1 z prac poświęcił kobietom) :
kobiety jako kategoria pozbawione są wrażliwości, bardzo dziecinne, zazdrosne, mściwe
przyjmuje się, że cechy mściwości i okrucieństwa są równoważone przez macierzyństwo, brak namiętności i niską inteligencję (nie był szczególnym miłośnikiem kobiecości) - takie cechy posiada większość kobiet, reszta jest pozbawiona tych neutralizatorów → wyzwalają się okrutne tendencje → problemy kryminalne
większość kobiecych przestępstw może być sklasyfikowana jako okazjonalne - cechy fizyczne nie wskazują na degenerację, cechy moralne podobne do większości kobiet; przestępstwa są wyzwalane przez wysoką frustrację z powodu niskiego wykształcenia
uczeń Lombroso - Fern - wspierał te poglądy, lombrosizm
Lombroso - poglądy wyprowadzał z badań antropologicznych, tylko atmosfera naukowości, charakter spekulacyjny, fantazyjny, nie naukowy
Z. Freud:
- kobiety mają naturalną tendencję do nienawidzenia symboli męskiej dominacji w społeczeństwie, kompleks kastracji - kobiety zazdrosne o biologiczne męskie atrybuty → zazdrość z powodu ich dominującej roli w życiu społecznym - u dzieci (kompleks Edypa, Elektry), lecz u kobiet zazdrość jest silniejsza niż u mężczyzn
- czasem dziewczyna staje się seksualnie normalna, spokojnie przechodzi odrzucenie ze strony matki, ale niektóre stają się zahamowane i męska identyfikacja w okresie dzieciństwa może tworzyć problemy behawioralne - przestępstwa; kompleks męskości u kobiet → homoseksualizm, przestępczość
Freud przyznawał, że jego poglądy w tej sprawie są tylko spekulacjami
Thomas - kombinacja rozwoju teorii Lombroso i Freuda, „Seksualność i społeczeństwo”: - - kobiety - anaboliczne:
- nastawione na akumulację różnych czynników
- bardziej pasywne, zdolne do adaptowania się do stresu, walki z nim
- przez kulturę przeznaczone są do innego stylu życia, do przestrzegania norm i zasad społecznych
mężczyźni - kataboliczni:
- nastawieni na ekspresję, wydalanie produktów człowieka w sensie psychologicznym
- bardziej energiczni, mniej odporni na stres - mężczyzna jest zarówno bohaterem, jak i przestępcą
„Nieprzystosowana dziewczyna” 1925r. - Thomas + Ferrero - ludzie zachowują się zgodnie z 4 życzeniami (zasadami):
- dążenie do nowych doświadczeń
- dążenie do bezpieczeństwa
- reaktywność
- poznanie, orientacja w świecie
początkowo przestępczość kobiet traktowana jako dążenie do nowych doświadczeń i przeżyć → dziewczęta uczą się możliwości osiągania tych doświadczeń poprzez wykorzystanie jej głównych atutów (seksualności); zamiłowanie do przestępczości jest wyższe u dziewczyn z niższych klas społecznych (są one amoralne)
przestępczość kobiet - rezultat problemów przystosowania (jak u Freuda), ale bez przyjmowania procesu kompleksu kastracji
podkreśla znaczenie ról seksualnych w takim zachowaniu
Później - badacze posługują się paradygmatem, ale wyszukują innych czynników, np.:
- chromosomy
- wzrost wagi ciała
- nadmierny rozwój
- problemy biologiczno-psychiczne zw. z dojrzewaniem
- rytm seksualny
- badania okresu, jego rytmu i zachowań w tym czasie
- Konopka 1960, Pollak - wykorzystanie podejścia Freuda - pewne fazy seksualności wzmagają niepokój dziewcząt zw. z identyfikacją społeczną → zachowanie
Istota tej perspektywy - akcentowanie wrodzonych różnic między kobietami i mężczyznami, które uwidaczniają się w typie przedstawianych zachowań
PODEJŚCIE BIOLOGICZNO?-KULTUROWE?:
Do 1960r. - dominuje podejście freudowskie
Od 1960r. - rola płci - kobiety działają i myślą zgodnie z rolami społecznymi - oczekuje się ich pasywności, dyscypliny, spokoju, macierzyństwa, ich odpowiedzialność nie wykracza poza obowiązki domowe, ale jeśli kobiety są ambitne - chytrość i spryt
- nie ma wyraźnego rozróżnienia natura - kultura → role społeczne jako wyuczone, a jednocześnie pozostające pod wpływem czynników biologicznych
- różnice biologiczne między mężczyznami i kobietami istnieją, a zachowanie jest oczekiwane, ale niekoniecznie wrodzone, wspierane przez warunki kulturowe, społeczne; jednostka uczy się ról we wczesnym dzieciństwie
- męskość i żeńskość są wrodzone, ale role społeczne wyuczone w społeczeństwie
- Pollak - przestępczość kobiet jest większa niż podają to statystyki - jest maskowana, ukrywana
- kobiety traktowane przez urzędy sądownicze bardzo rycersko, postawy protekcyjne, izolowane od opinii publicznej
- w niektórych przypadkach zachowania przestępcze kobiet - ich własna sprawa
- kobiety często uczestniczą w przestępstwach materialnych jako wspólnicy, doradcy, pomocnicy
przestępstwa gwałtowne (przeciwko życiu i zdrowiu) - w warunkach prywatności, stosują metody trudne do wykrycia
Ferdinand - lata 70.- zachowania dziewcząt zw. z rolami społecznymi, będącymi pod wpływem klas społecznych i i etnicznych uwarunkowań:
wśród dziewczyn z klas niższych wartości zw. z seksualnością i rodziną są z biegiem czasu szczególnie wystawione na próbę → pomieszanie wyobrażeń dot. właściwej kontroli i stosownego zachowania
problem wznawiany w grupach rówieśniczych, szczególnie wśród samych dziewcząt - zdobywanie doświadczenia → prestiż:
- przyjęcie nowych ról społecznych
- nowe konflikty z rodziną i rodzicami, koleżankami → przestępczość
dewiacja wynika ze społecznych oczekiwań dot. seksualności i moralności - to samo zachowanie bardziej akceptowane u młodych kobiet z warstw niższych - większe przyzwolenie, większa tolerancja dewiacji (ale np. Włosi - bardziej rygorystycznie przestrzegają norm seksualnych i moralnych → mniej przestępc zości kobiet
4. Pollak - przestępczość kobiet = czynniki biologiczne (Freud) + Groser, Reisch - socjologiczna eksplanacja roli przestępstwa - chłopcy angażują się w kradzieże (traktowane jako odważne), męska rola dostarczyciela
EMANCYPACJA:
60./70. - ruch wyzwolenia kobiet - przestępczość kobiet jako negatywny aspekt tego ruchu
przedstawicielka - Freda Adler - zmiana pozycji społecznej prowadzi do przestępstwa, zmienia funkcjonowanie rodziny; aspiracje kobiet takie same jak mężczyzn, ale kobietom brak siły do przeciwstawiania się - ciemna strona ruchu feministycznego
statystyki - 1960-1972 - odsetek aresztowań kobiet za kradzieże wzrósł o prawie 300%
(u mężczyzn o 180%), za defraudacje o 280% (u mężczyzn o 50%) - gwałtownie wzrósł udział kobiet w przestępczości
niektóre kobiety nie zgadzały się z tymi statystykami, ale zgadzały się że wzrosła liczba przestępstw gwałtownych'
teoria maskulinizacji - nabieranie męskich cech - w przestępczości kobiet nie sprawdziła się
różnice pomiędzy kobietami białymi a czarnymi - różna praca, wykształcenie
ankiety - dziewczyny przestępcze miały taki sam stosunek jak dziewczyny nieprzestępcze
przestępstwa gwałtowne - skutek frustracji, odbija się na mężu i dzieciach, nie na szerszym społeczeństwie
poszerzenie możliwości zatrudniania i edukacji kobiet → nowe role, wiktymizacja i eksploatacja, mniej czynów karalnych
wzrost przestępczości - różnice płciowe, wykonywanie podrzędnych zadań i ról, mniejsze zarobki
na podstawie badań:
- brak zatrudnienia przyczyną przestępczości kobiet, nie ograniczenia w jego dostępności
- kobiety przestępcze nie należą do kobiet wyzwolonych, mają bardzo tradycyjne poglądy
badania przestępczości:
- mężczyzn - wieloczynnikowe
- kobiet - poszukiwanie jednego czynnika różnicującego
KONCEPCJA HAGA - teoria władza (siła) - kontrola:
w zakresie teorii kontroli (Hirshi - więź społeczna decydującym czynnikiem ograniczającym zachowania dewiacyjne) - przywiązanie, zaangażowanie, zaabsorbowanie
lata 80. - Haga - badania kontroli rodziców nad dziećmi na tle uwarunkowań rozwojowych, cywilizacyjnych → struktura klasowa rodziny odgrywa znaczącą rolę w reprodukcji zachowań dewiacyjnych - rozkład władzy w rodzinie oparty na pozycji, jaką zajmują rodzice w domu i poza nim → jak społeczne role płci będą interpretowane i odtwarzane przez dzieci - struktura klasowa rodziny
|
konfiguracja władzy między małżonkami - wypływa z zajmowanych przez nich pozycji i pracy wykonywanej w domu i poza nim
- społeczna reprodukcja relacji płci odnosi się do aktywności instytucji i relacji mających zw. z utrzymaniem relacji w rodzinie i poza nią, kształtuje społeczny rozkład przestępczości
- władza - relacja pracodawca - pracobiorca
kontrola - rodzice kontrolują dzieci
struktura zawarta w społeczeństwie - ludzie kontrolujący i kontrolowani
- socjalizacja:
- decydującą rolę mają matki, szczególnie w stosunku do córek
- zależna od ekonomicznej sytuacji i pozycji, jaką zajmuje głowa rodziny w miejscu pracy
- jeśli rodzic sprawuje władzę w miejscu pracy → on i współmałżonek skłonni do kontrolowania dzieci w domu; z racji sprawowanej kontroli są bardziej tolerancyjni w stosunku do zachowań przestępczych dzieci i potęgują u swego potomstwa (szczególnie u chłopców) popęd do zachowań ryzykownych
- władza i kontrola bezpośrednio związane z rolą społeczną:
- chłopcy mają więcej wolności niż dziewczęta
- chłopcy z warstw wyższych mają większą skłonność do zachowań dewiacyjnych
|
badania na 458 nastolatkach kanadyjskich, podział rodziców na pracodawców i robotników - nie potwierdziły związku między statusem socjo-ekonomicznym a przestępczością, ale istnieją istotne różnice w przestępczości chłopców i dziewcząt w rodzinach pracodawców, chłopcy mają większą tendencję do przestępczości niż dziewczyny, są bardziej narażeni na przestępczość - są mniej kontrolowani przez matki i mniej karani
|
porównanie z teorią Millera - matka chce by chłopiec był twardy → zaszczepia dewiację
- chłopcy - przestępstwa traktują w kategorii rozrywki zarezerwowanej dla mężczyzn
- Zależność między pozycją zawodową małżonków a rolą kobiety jako głowy rodziny - podział rodzin:
patriarchalne - ojciec na kierowniczym stanowisku, matka nie pracuje
egalitarne - ojciec i matka na stanowiskach kierowniczych
|
więcej przestępstw kobiet w rodzinach egalitarnych, a jej poziom zrównuje się z poziomem przestępczości chłopców - matki w rodzinach egalitarnych są bardziej tolerancyjne w stosunku do zachowań dziewcząt
Relacja narzędzie (rodzice) - przedmiot (dzieci):
w patriarchalnej - córki bardziej kontrolowane przez matki
w egalitarnej - na jednym poziomie, dziewczyny podejmują zachowania ryzykowne
Teoria wielokrotnie weryfikowana i podtrzymuje się jej główne tezy, ale też jest krytykowana - feministki nie zgadzają się z cechami dziewcząt - trzeba uwzględnić wpływ edukacji, kultury itp.
TEORIA NAPIĘCIA - Agnew:
- nawiązanie do Mertona, Howarda, Ohlina - krytyka, bo nie uwzględniają one czynnika napięcia:
tam - wzrost aspiracji prowadzi do przestępstwa
tu - napięcie psychiczne wynika nie tylko z czynników materialnych (obiektywny brak), ale z relatywnej deprywacji (gdy porównuje się z innymi) → dewiacja nie tylko w warstwach niższych, ale też w warstwach wyższych
Źródła napięć:
rezultat niepowodzeń w osiąganiu pozytywnych wartości i celów - pieniądze, status, szacunek, autonomia itp.
rezultat pozbawienia pozytywnie pojmowanej stymulacji, np. śmierć bliskiego
rezultat prezentacji negatywnych bodźców, np. porzucenie, wykorzystywanie, niepowodzenia szkolne, bezdomność
Wnioski:
- kobiety i mężczyźni doświadczają różnych typów napięć:
- u mężczyzn - do przestępstw agresywnych, kradzieże
- u kobiet - do przestępstw rodzinnych, ucieczek, narkotyków
- różne reakcje emocjonalne na napięcia u kobiet i mężczyzn:
- kobiety - depresja, poczucie winy, niepokój → autodestrukcja, ucieczki
- mężczyźni → agresja
- relatywna deprywacja częściej u młodzieży z warstw niższych
- dziewczyny - bardziej interpersonalny model przeżywania napięć (opinia innych)