Teoria państwa i prawa, Krótkie i lapidarne opracowanie, 1


  1. Co to jest prawo ? - problemy metodologiczne

Prawo można rozpatrywać jako :

  1. Problemy metodologiczne - metody logiczne -

porównaj logikę formalną z logiką materialną

Są różne metody badania prawa :

Obecnie stosuje się głównie metody analityczne i socjologiczne . Metody analityczne dzielimy na dwie grupy :

Metoda formalna - skonstruowana w postaci rachunków logicznych . Dziś jest właściwie działem matematyki . Cechy : zajmuje się rozumowaniem nie zawodnym oraz odnosi się głównie do zdań (na zasadzie , że zdanie jest albo prawdziwe albo fałszywe) . Brak jednak współcześnie logiki formalnej norm . Dlatego , że w pracy prawnika rzadko np. w postępowaniu dowodowym ma do czynienia z czystą prawdą albo czystym fałszem , bo często określone stany faktyczne musi uprawdopodobnić ale tu nie ma 100 % pewności że uprawdopodobniony fakt jest prawdziwy .

Metoda materialna - in. teoria argumentacji - to przeciwstawienie się logice formalnej , że ta stała się działem matematyki i nie ma właściwie zastosowania w pracy prawnika . Często stosowanie logiki formalnej prowadzi do paradoksów . Np. koniunkcja jest prawdziwa gdy obydwa jej argumenty są prawdziwe :

p „i” q = q „i” p „jeśli A jest mechanikiem samochodowym to B przyjedzie do niego do naprawy , to prawdą jest , że jeśli B przyjedzie do naprawy to A jest mechanikiem samochodowym” a to przecież nie musi być prawda .

Teoria argumentacji :

  1. Problemy metodologiczne - metody językowe - porównaj dwa nurty - rekonstrukcjonizm i destrykcjonizm

Rekonstrukcjonizm :

Destrykcjonizm :

  1. Filozofia prawa w doktrynie Niemieckiej Szkoły Historycznej

1814 r. - prawnik niemiecki Karol Savigny wydaje książkę „O powołaniu naszych czasów do ustawodawstwa i nauki prawa” . Zakwestionował on ideę kodeksów . Jego argumenty :

W efekcie tych haseł wyróżnił on 3 rodzaje prawa :

W ramach Szkoły Historycznej wyróżniano dwa nurty :

  1. Szkoła prawa natury jako kierunek filozoficzny prawa

Cechy prawa natury :

Przedstawiciele prawa natury :

Starożytność - Hippiasz,

Średniowiecze - Augustyn , św. Tomasz z Akwinu (trójpodział prawa : prawo boskie, prawo naturalne, prawo stworzone przez człowieka) ,

Oświecenie (XVII-XVIII) - Hugo Grocjusz - ojciec nowożytnego prawa naturalnego , J.Locke, T.Hobbes , J.J. Rosseau ,

Model J.Locke - myśli liberalne - jest zwolennikiem ustroju państw liberalno-demokratycznych, opartych na prawach i wolnościach obywatelskich . Teza - wszyscy ludzie są z natury sobie równi i wolni . Państwo służy tylko do tego by chronić wolności i własności obywateli, państwo nie może ingerować w życie gospodarcze a jedynie utrzymywać spokój i bezpieczeństwo . Między obywatelem a państwem zawiązuje się więc stosunek (kontrakt) partnerski . Każdy ma prawa i obowiązki . Obywatel słucha władzy państwowej tak długo jak długo ta władza wykonuje swoje obowiązki (tj. chroni obywatela) .

Model Tomasa Hobbese'a - jest zwolennikiem ustroju państw autorytarnych , absolutyzmu - „człowiek jest człowiekowi wilkiem” więc władza państwowa musi trzymać nad ludźmi „bata” żeby był porządek inaczej gatunek ludzki by zginął . Stąd idea państwa autorytarnego , gdzie obywatele mają przelać pełnię swych prawa na władzę .

Model J.J. Rousseau - konstrukcja woli powszechnej - to obywatele wybierają swych przedstawicieli, którzy ich reprezentują są więc wyrazicielami woli powszechnej , ustrój parlamentarny - „nie możesz się nie podporządkować ustawom , bo zostały one stworzone przez ciebie” .

XIX w. - B. Spinoza ,

Przed II wojną swiatową - Gustav Radbruch - istnieje związek między prawem a moralnością. Jeżeli są przepisy prawne , które w sposób rażący są nie zgodne z moralnością to obywatele tracą obowiązek jego przestrzegania . Np. proces norymberski - ci , którzy mordowali nie mogą się zasłaniać , że musieli stosować rozkazy , bo było takie prawo , po prostu mogli oni nie stosować tego prawa gdyż było rażąco nie zgodne z moralnością ludzką .

  1. Instytucja cywilnego nieposłuszeństwa .

Przedstawiciele - Martin Luter King , Gandi . Ojczyzna Ameryka Pn. .

Np. aktem cywilnego nieposłuszeństwa była odmowa uczestniczenia przez Amerykanów w wojnie w Wietnamie .

Cechy aktu cywilnego nieposłuszeństwa :

  1. Moralność prawa Longa Fulera

Fuler odrzuca tezę pozytywistów o rozdziale prawa i moralności . Wg.niego nie można stworzyć prawa nie respektując podstawowych zasad moralnych . Wg. niego są dwa znaczenia moralności :

Wg. niego prawo musi spełniać 8 warunków (reguł moralności) :

H.L.A. Hart - pozytywista - Fuler nie ma racji , te 8 warunków to nie reguły moralności lecz reguły proceduralne , o tym jak tworzyć prawo .

  1. Ideologia pozytywizmu prawniczego .

Pozytywizm prawniczy rozwijał się w 2 odmianach :

Cechy pozytywizmu prawniczego :

  1. Problem definicji prawa w koncepcji pozytywizmu prawniczego .

Prawo - są to zbiory norm ogólnych pochodzących od państwa zabezpieczonych przymusem .

Prawo - Państwo - Przymus - wg. pozytywistów stanowią nierozerwalny trójkąt . Przykład takiej trójelementowej definicji prawa jest definicja Austina - „prawo jest rozkazem suwerennej władzy skierowanym do obywateli pod groźbą użycia przymusu” . Hart skrytykował tą definicję , gdyż uważał on , że przymus nie jest koniecznym elementem definicji prawa, dlatego że są i takie normy które nie są zabezpieczone jakimiś sankcjami, nie są więc oparte na przymusie . Hart nie zdefiniował prawa . Twierdzi , że nie ma czegoś takiego jak prawo w ogólne . Każdy dział prawa jest bowiem inny np. prawo cywilne jest inne niż prawo karne . Jednak , by odróżnić prawo od innych systemów normatywnych Hart wprowadza konstrukcję tzw. reguł pierwotnych i reguł wtórnych . Reguły pierwotne odnoszą się do zachowań ludzi. Skutkiem naruszenia tych reguł jak np. nie zabijaj, nie kradnij , jest sankcja . Reguły wtórne odnoszą się do pewnych czynności jak np. sporządzanie ważnych umów , wydawanie wyroków - skutkiem naruszenie tych reguł jest sankcja nieważności .

Różnice między prawem a moralnością wg. Harta : prawo składa się zarówno z reguł pierwotnych jak i z wtórnych , a moralność tylko z reguł pierwotnych .

  1. Normatywizm - charakterystyka w oparciu o koncepcję Kelsena

Kelsen - Austriak .

Normatywizm nazywany inaczej „czystą teorią prawa” . Normatywizm jest pozytywizmem posuniętym do absurdu . Bo dla prawnika wszystko jest zbiorem norm : państwo jest zbiorem norm , człowiek tak samo . A więc wszystko jest zbiorem przepisów prawnych .

Kelsen nie podał definicji prawa . Był analitykiem , rozważał konstrukcję normy . Twierdził , że prawo nie jest skierowane do obywateli lecz do władzy państwowej .

Jego koncepcja normy podwójnej - uważał , że każda norma składa się z dwóch reguł :

Jego koncepcja - systemu prawa . Rozważał te zagadnienie na 3 płaszczyznach :

Zdaniem Kelsena w odróżnieniu od pozytywistów prawo to nie tylko zbiór norm ogólnych , ale także norm indywidualnych i aktów indywidualnych, dlatego że jest mętna różnica w tym przypadku między tworzeniem prawa a jego stosowaniem , bo najczęściej akt tworzenia normy jest aktem zastosowania normy wyższej np. wydanie rozporządzenia na podstawie delegacji ustawowej . Prawo zdaniem Kelsena będzie dopiero mogło być uznane za obowiązujące gdy będzie dostatecznie skuteczne, a to dopiero może się stać gdy prawo będzie znane obywatelom (a więc istotne jest zapoznanie obywatela z treścią norm prawnych) .

Kelsen twierdził , że prawo ma budowę hierarchiczną i składa się z :

  1. Norma podstawowa w koncepcji normatywnej Kelsena

Wg. Kelsena w prawie są dwie koncepcje obowiązywania norm prawnych :

  1. Funkcjonalizm amerykański - ogólna charakterystyka .

Ten kierunek uznaje za najważniejszą praktykę (a więc to co dzieje się w sądach, w urzędach), nie natomiast tekst prawne i przepisy , nie w takim stopniu jak to jest w pozytywizmie i normatywizmie . Przedstawiciele : James, Peirce, Dewey . Funkcjonalizm wziął swój początek z pragmatyzmu amerykańskiego . W funkcjonalizmie pytanie co to jest prawo zastąpiono pytaniem jak prawo działa, jak funkcjonuje - i stąd nazwa tego kierunku filozoficznego . Są dwa nurty funkcjonalizmu :

Czołowi przedstawiciele funkcjonalizmu to sędziowie (a więc praktyka) np. Beniamin Cordoza .

  1. Idealizm prawniczy

Przedstawiciele : Pound , Cordoza .

Koncepcja Pounda :

O ile pozytywiści uważali prawo jako zbiory norm , to funkcjonaliści dodają do tego jeszcze funkcje jakie odgrywają instytucje prawne . Jako funkcje prawa uznaje Pound , utrzymywanie równowagi , porządku pomiędzy różnymi interesami : interesem jednostki i interesem publicznym .

  1. Realizm prawniczy

Przedstawiciele : Llewellyn , Frank . Jest to nurt bardziej radykalny .

Llewellyn zrywa z pojęciem prawa jako samych norm prawnych . Uważa , że prawo posiada 3 składniki :

Frank na pytanie prawników , czy na podstawie tekstów prawnych jest się w stanie przewidzieć orzeczenie sądu , odpowiadał , że nie , i to z dwóch powodów :

  1. sceptycyzm reguł - doktryna prawnicza sama ma świadomość , że sama znajomość reguł prawnych to za mało , dlatego że nie wiadomo jak postąpi sąd , gdy będzie musiał zastosować normę nie ostrą , nie jasną .

  2. sceptycyzm faktów - fakty z istoty są nie pewne , wymagają udowodnienia , a najczęściej fakt może być uprawdopodobniony .

15 . Neoliberalizm - teoria neoliberalna .

To odmiana liberalizmu z 2 poł. XX w. . Przedstawicielem jest Austriak - prawnik, ekonomista i filozof Fryderyk August Hayek „Konstytucja wolności” .

Podstawy filozofii neoliberalnej :

Koncepcja prawa Hayeka :

Ustroje polityczne wg. Hayeka :

Ideałem jest wg. Hayeka ustrój demokracji liberalnej .

16 . Autopojeza - teoria autopojezy .

To teoria powstała na gruncie biologii . Przedstawiciele : Luhman , G. Teubner .

Ich zdaniem społeczeństwa stają się systemami autopojetycznymi , a więc samoregulującymi się np. gospodarka wolnorynkowa . Autopojeza - to zdolność systemów do samodzielnego sterowania własnymi procesami, zdolność do organizowania własnych struktur . Wg. Teubnera w społeczeństwach rozwiniętych dokonuje się proces autopojetyzacji prawa . System autopojetyczny spełniać musi następujące warunki :

Główna idea prawa autopojetycznego wyraża się w haśle : „sterowanie dla samosterowania” , co znaczy że państwo powinno tak sterować systemami społecznymi, aby one mogły same sobą sterować , a prawo powinno umacniać mechanizmy ekonomiczne i społeczne .

Krytyka prawa autopojetycznego przez R.Mayntz : prawo autop. Nie wskazuje jak chronić jednostkę , oraz nie bierze pod uwagę zróżnicowania społeczeństwa .

17. Dyskurs - teoria dyskursu .

Przedstawiciel : Niemiec - Jurgen Habermas . Należał on do szkoły francuskiej (lata 20-ste XX w.), która stała na stanowisku , że współczesny człowiek kieruje się jednym motywem , mianowicie tym by mieć jak najwięcej i działać jak najskuteczniej .

Habermas wyróżnia dwie koncepcje prawa :

Dyskurs jest pewną formą argumentacji , gdzie chodzi o rozstrzygnięcie problemu czy dana norma jest słuszna i jest to wtedy dyskurs praktyczny , oraz czy dane twierdzenie jest prawdziwe i to jest dyskurs teoretyczny . Dyskurs polega na wymianie argumentów by strony doszły do konsensusu . W dyskursie nie można drugiej stronie narzucić swego punktu widzenia , trzeba po prostu szukać jak najlepszego rozwiązania problemu . Do dyskursu zbliżone są więc prace parlamentarne . Czy problemy w świecie pracy , a więc na płaszczyźnie pracownik - pracodawca . Zdaniem Haermasa wszyscy ludzie powinni się wznieść ponad podziały i tworzyć prawo jako prawo uniwersalne .

Krytyka koncepcji Habermasa :

18. Koncepcja naturalistyczna prawa .

Naturaliści uważali , że jeśli w naukach społecznych (w nich są również nauki prawne) zacznie się stosować takie środki (metody) jakie stosuje się dla poznania przyrody w naukach przyrodniczych , to człowiek będzie otrzymywał takie informacje , które pozwolą mu odpowiednio sterować procesami społecznymi (a więc które gwarantują postęp) . Przyjęli oni tezę naturalizmu przedmiotowego , która mówi że życiem społecznym rządzą podobne prawa jakie rządzą życiem przyrodniczym .

Przedstawicielem naturalistycznej koncepcji nauki był francuski filozof A.Comte . Wg. niego trzeba coś wiedzieć żeby móc co innego przewidywać , a trzeba przewidywać by działać . Początek to wiedza , wiedza naukowa . By wiedzę uznać za naukową musi spełniać 3 funkcje:

Ruch naturalizmu spowodował , że do dzisiaj prawo tworzą prawnicy ale przy udziale ekspertów, zależnie od tego jaki dział procesów społecznych to prawo będzie regulować np. przy udziale ekonomistów , specjalistów od podatków . Naturaliści żądają by przy procesach prawotwórczych kierować się taką wiedzą naukową , która pozwoli na prognozowanie przebiegu procesu .

19. Koncepcja antynaturalistyczna prawa .

Antynaturaliści uważają , że naturaliści się mylą , że nie można przełożyć nauki przyrodniczej na nauki społeczne , że metody skuteczne dla poznania przyrody nie można stosować w poznaniu procesów społecznych . Tak więc odrzucają też tezę naturalizmu przedmiotowego , że życiem społecznym rządzą podobne prawa jakie rządzą życiem przyrodniczym . Tak więc są też przeciwko stosowaniu metod , które stosuje się dla poznania przyrody w naukach przyrodniczych . Doszli do wniosku , że funkcje i zadania nauk społecznych są inne niż przyrodniczych , a wobec tego i metody nauk społecznych muszą być inne , niż te na których opierają się nauki przyrodnicze . Antynaturaliści kwestionują tezę , że rozwojem społecznym rządziły jakieś niezależne od ludzkich czynów prawa . Wg. nich nie jesteśmy w stanie przewidzieć jak będą się kształtować procesy, np. jaki będzie następny rok .

Wg. nich nauka :

20. Współczesne spory o to czym jest prawo

- moderniści kontra postmoderniści

Moderniści : prawo jest techniką społeczną , inżynierią społeczną, instrumentem polityki społecznej, służącym do realizacji różnych celów i programów .

Postmoderniści : prawo to rozmowa , sposób porozumiewania się różnych grup społecznych , nie jest instrumentem polityki społecznej , nie służy realizacji celów przez władzę . Modelem takiego sposobu porozumiewania się jest umowa , negocjacje , a nie polecenie wydane przez władzę .

  1. Funkcje prawa - spory współczesne .

Funkcje prawa są następujące :

  1. Bezpośrednie - strony same rozstrzygają konflikt bez udziału osób trzecich (negocjacje) ,

  2. Pośrednie - obok stron w rozstrzyganiu konfliktu bierze udział osoba trzecia jako sędzia .

Rodzaje pośrednich form :

  1. tryb mediacyjno-koncyliacyjny - udział jako osoba trzecia bierze mediator lub koncyliator

  2. arbitraż - udział bierze arbiter

  3. adiudykacja - przy udziale sędziego . Tryb bardzo sformalizowany .

  1. Prawo a moralność - jako systemy kontroli

Prawo :

Moralność :

Prawo i moralność pozostają ze sobą w konflikcie - są dwie tezy :

Zakres regulacji prawa i moralności :

Wpływ prawa na moralność i odwrotnie :

  1. Liberalizm a kommunitaryzm

Liberalizm :

Kommunitaryzm :

  1. Państwo prawa - zasada praworządności

Idea, że rządzić w państwie powinno prawo a nie jakiś kaprys powstała w XIX w. wraz z powstaniem demokracji parlamentarnej . Klauzula polska nawiązuje do niemieckiej „Rechtstaat” - z niem. „państwo prawa” tj. Polska jest państwem prawnym . Główna idea państwa prawnego : obywatelom państwa prawa wolno robić to wszystko, czego mu prawo nie zabrania, a państwo tylko może robić to , na co mu prawo zezwala . Czy zasada ta dotyczy tylko państwa czy również obywateli ? Przede wszystkim państwa ale także obywateli .

Zasada praworządności - w literaturze komunistycznej rozwinął się spór między zwolennikami praworządności formalnej i materialnej .

Praworządność formalna - jest to obowiązek przestrzegania prawa bez względu na to jaką pełni funkcję .

Praworządność materialna - to obowiązek przestrzegania prawa , ale prawo to musi spełniać elementarne zasady słuszności i sprawiedliwości , a więc musi być zgodne z pewnymi zasadami moralnymi .

  1. System prawa - system konkretny .

Ten system to całokształt norm, które w danej chwili obowiązują w państwie .

Obowiązywanie 3 koncepcje :

  1. System prawa - system typ .

System typ odnosi się do charakterystycznych zasad odróżniających porządki prawne w jednym państwie od porządków prawnych w innych państwach .

Np. porównanie typu prawa socjalistycznego i kapitalistycznego :

Prawo kapitalistyczne :

Prawo socjalistyczne :

Civil law porównać do common law .

  1. Odróżnienie zasad od reguł .

Mówi się , że zasady są umieszczone w aktach hierarchicznie wyższego rzędu tj. w konstytucjach i ustawach . Szczególnie konstytucje stanowią taki zbiór zasad . Uważa się , że zasady są istotniejsze od innych norm . Ze te normy powinny być interpretowane pod kątem ich zgodności z zasadami prawnymi . Dworkin mówi , że zasady nie muszą być spisane w tekstach aktów prawnych , bo zasady to pewne elementarne zasady moralności politycznej przyjęte przez dane społeczeństwo . Wyróżnia się zasady całego systemu prawa , najczęściej zawarte w konstytucjach np. zasada państwa prawnego , oraz zasady części systemu prawnego np. zasada swobody umów w prawie cywilnym .

Zasady :

Reguły :

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
teoria - opracowanie pytań z leksykonu, Teoria państwa i prawa
Teoria państwa i prawa, Chińska kultura prawna - opracowanie
teoria 2005 z dyktafonu umk-wyklady, Opracowania PRAWO, Teoria państwa i prawa
teoria panstwa i prawa umk
Dyskurs prawniczy, Teoria państwa i prawa
Teoria państwa i prawa, Referat Kompensacja naruszeń praw człowieka w Polsce
TEORIA PAŃSTWA I PRAWA?yty jarzębskiej
Teoria sprawiedliwości Rawlsa, Teoria państwa i prawa
konstytucja - odesłanie, Prawo, teoria państwa i prawa
Teoria panstwa i prawa, Prawo, teoria państwa i prawa
teoria filozofia all 7-01-08, Teoria państwa i prawa
Teoria panstwa i prawa Skrypt
Definicje legalne, Teoria państwa i prawa
Teoria państwa i prawa
TEORIA PAŃSTWA I PRAWA
Sebastian Sykuna Teoria państwa i prawa
Wstęp do prawoznawstwa, Krótkie i bardzo lapidarne opracowanie, WSTĘP DO NAUK PRAWNYCH
Odpowiedzialnosc odszkodowawcza panstw czlonkowskich za naruszenie prawa wspolnotoweg, Pelne opracow

więcej podobnych podstron