plik


Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl METODYKA I TEORIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO, SPORTU I REKREACJI KULTURA FIZYCZNA Kultur fizyczn mo|na rozwa|a i rozumie w dwch aspektach: syntetycznym  jako co[, co istnieje obiektywnie w postaci dorobku materialnego i duchowego wielu wcze[niejszych pokoleD oraz w dynamicznym  jako co[, co sta si musi w osobowo[ciach ludzi (w psychice), aby ten dorobek dynamicznie i twrczo rozwija. Oba stanowiska s istotne w rozwa|aniach nad kultur fizyczn. Dla metodyki ksztaBcenia i wychowania najbardziej istotny jest jednak aspekt dynamiczny. Chodzi bowiem o coraz lepsze sposoby zachowania si, oraz szukanie drogi, poprzez ktr mo|na sobie takie ulepszenia wypracowa. Kultura fizyczna jako zjawisko spoBeczne wyr|nia si spo[rd innych tym, |e jej wpBywy dotycz czBowieka jako caBo[ci, a wic zarwno ciaBa i jego potrzeb, jak i osobowo[ci. Spo[rd wielu znanych definicji kultury fizycznej, najbardziej przydatne okazuje si sformuBowanie Macieja Demela:  Kultura fizyczna obejmuje te wszystkie warto[ci, ktre wi| si z fizyczn postaci i fizycznym funkcjonowaniem czBowieka, zarwno w jego wBasnym subiektywnym odczuciu, jak te| w obrazie spoBecznie zobiektywizowanym. Warto[ci te najoglniej mwic  odnosz si do zdrowia, budowy i postawy ciaBa, odporno[ci, wydolno[ci, sprawno[ci, urody. Analogicznie do innych warto[ci kulturowych, maj one charakter dynamiczny, ksztaBtuj pogldy i postawy ludzkie, s wic czstk [wiatopogldu i obyczaju . Innymi sBowy Kultura fizyczna to cz[ kultury spoBeczeDstwa zwizana z rozwojem fizycznym czBowieka, z dbaBo[ci o zdrowie, sprawno[ i wydolno[ fizyczn oraz dbaniem o pikne ciaBo. O rozwoju kultury fizycznej decyduj: " system warto[ci, " tradycje, " [wiatopogld, " wychowanie, " przekonania, " rozwj nauki, " materialny poziom |ycia, " potrzeby indywidualne i spoBeczne. str. 1 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl Kultur fizyczn tworzy: " wychowanie fizyczne  majce na celu rozwj i podtrzymywanie sprawno[ci oraz wytworzenie nawykw, " rehabilitacja ruchowa  ma za zadanie przywrcenie utraconego z r|nych przyczyn zdrowia lub sprawno[ci fizycznej, " turystyka i rekreacja ruchowa  jest czynnym wypoczynkiem, zapewnia regeneracj siB (fizycznych i psychicznych) poprzez wykonywanie czynno[ci przyjemnych, odpr|ajcych, pozbawionych obowizku i przymusu, " sport  zaspakaja potrzeb aktywno[ci ruchowej, poBczonej z rywalizacj oraz potrzeb d|enia do bycia najlepszym, d|enia do perfekcji. WYCHOWANIE FIZYCZNE  jest to ujty w system pedagogiczny proces uczestnictwa w kulturze fizycznej mBodych pokoleD, ktry ma na celu wspomaga rozwj fizyczny i psychiczny oraz podtrzyma i pomno|y te wBa[ciwo[ci w |yciu pzniejszym. REHABILITACJA RUCHOWA  jest przeciwieDstwem sportu ze wzgldu na mo|liwo[ci somatyczno-motoryczne jej uczestnikw. Zadaniem rehabilitacji jest przywracanie stanu wBa[ciwego i r|nego rodzaju utraconych wBa[ciwo[ci zdrowotnych. Jest form uczestnictwa w kulturze fizycznej, ktrej celem jest przywracanie lub kompensacja za pomoc fizycznych [rodkw, a zwBaszcza ruchu, utraconych zdolno[ci ruchowych, powstaBych na skutek choroby, kalectwa lub ubytkw somatycznych. Do niewtpliwych zalet rehabilitacji nale|y brak skutkw ubocznych czsto wystpujcych przy leczeniu farmakologicznym, jak rwnie| dodatni na ogB wpByw na stan psychiczny osoby rehabilitowanej. TURYSTYKA I REKREACJA RUCHOWA - powinna by najbardziej masow form uczestnictwa w kulturze fizycznej ze wzgldu na zasig i dobrowolno[ uczestnictwa  bez wzgldu na wiek, pBe, status materialny i spoBeczny. Rekreacja ruchowa jest t postaci rekreacji, w ktrej podstawowym [rodkiem odnowy i doskonalenia jest aktywno[ ruchowa. We wspBczesnym [wiecie rekreacja fizyczna ze wzgldu na walory profilaktyczno- terapeutyczne staje si coraz cz[ciej powinno[ci czBowieka. Jej warto[ w gBwnej mierze zale|y od systematycznego uprawiania. Znamienn cech rekreacji ruchowej, jako formy uprawy ciaBa, jest r|norodno[ motyww jej podejmowania, a skBadaj si na ni preferencje zdrowotne, sprawno[ciowe oraz warto[ci estetyczne ciaBa. Rekreacja ruchowa, jako forma uczestnictwa w kulturze fizycznej jest znaczcym procesem w oddziaBywaniu na sfer str. 2 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl poznawcz, emocjonaln i motoryczn czBowieka, co w swej istocie jest przejawem dbaBo[ci o ciaBo i wpBywa na uksztaBtowanie pozytywnego stosunku do wBasnej osobowo[ci. SPORT - sBowo  sport ma znaczenie wieloznaczne i mo|e budzi dowolne skojarzenia. Na przestrzeni dziejw podejmowano r|ne prby u[ci[lenia tego zjawiska, lecz ze wzgldu na zmienno[ w czasie lub brak klarownych cech definicyjnych, nie speBniBy one oczekiwania. Wobec tej sytuacji przyjto stanowisko, |e najodpowiedniejszym kryterium oceny tego zjawiska bd intencje, jakimi si czBowiek kieruje uczestniczc w r|nych jego przejawach. Najoglniej jednak mo|na okre[li, ze SPORT to [wiadoma i dobrowolna dziaBalno[ czBowieka, ktrej istot jest indywidualne lub zespoBowe wspBzawodnictwo na ldzie, w wodzie i w powietrzu, w pokonywaniu czasu, przestrzeni, przeszkd naturalnych lub sztucznych oraz przeciwnika. Sport to wiczenia i gry, ktre sBu| nabywaniu i podnoszeniu sprawno[ci fizycznej, wyrabianiu pozytywnych cech charakteru, tj.: wytrwaBo[, punktualno[, lojalno[, sumienno[, przestrzeganie zasad i reguB. Sport dzielimy na: " wyczynowy (amatorski i zawodowy)  w ktrym dominujcym czynnikiem jest osignicie jak najlepszego wyniku, " rekreacyjny  w ktrym gBwnie nacisk kBadzie si na utrzymanie sprawno[ci fizycznej, odpr|enie i dobre samopoczucie. METODY NAUCZANIA WICZEC RUCHOWYCH Metoda nauczania  wedBug W. Okonia  to okre[lony sposb pracy nauczyciela/trenera z uczniami/zawodnikami, umo|liwiajcy opanowanie wiedzy wraz z umiejtno[ci stosowania jej w praktyce, jak rwnie| rozwijanie zdolno[ci i zainteresowaD umysBowych. W. OkoD Zarys dydaktyki oglnej PZWS, Warszawa 1965, s. 134 W teorii i metodyce sportu i rekreacji istniej r|ne klasyfikacje metod nauczania. Ze wzgldu na logiczn cigBo[ nauczania ruchu wyr|niamy: " metod syntetyczn  polega ona na nauczaniu zabaw, gier, wiczeD ruchowych w caBo[ci (od pocztku do koDca w peBnej formie). W przypadku zabaw i gier metoda ta powinna by podstawow metod nauczania. " metoda analityczna  polega na dzieleniu nauczanego ruchu na fazy i Bczenie ich w caBo[. Nauczanie rozpoczyna si od elementw prostych, Batwych. Po opanowaniu przez wiczcych pojedynczych elementw ruchu, nale|y przej[ do bardziej str. 3 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl zBo|onych, by w efekcie koDcowym poBczy wszystkie pojedyncze elementy w jedn, spjna caBo[. " metoda kombinowana (mieszana)  polega ona w pierwszej fazie na nauczaniu cz[ciami, a nastpnie w peBnej formie. Mo|e ona polega na podziale wiczcych na grupy - mniej sprawni ucz si ruchu metod analityczn, by przej[ do peBnej formy wiczenia, natomiast sprawniejsi ucz si od razu caBego ruchu w peBnej formie (m. syntetyczna). " metoda kompleksowa  polega na nauczaniu wyodrbnionego spo[rd caBego ruchu elementu, ktry jest najtrudniejszy i trzeba go raczej opanowa osobno, po czym Bczymy wszystko w jedn spjn caBo[. Wyr|niamy tak|e metody ksztaBtowania cech motorycznych. S to: metoda [cisBa, powtrzeniowa, interwaBowa, zmienna. Metodyka rekreacji  jest to droga postpowania oparta na zbiorze praktycznych wskazwek, zasad diagnozowania i prognozowania potrzeb oraz sposobw kierowania procesem rekreacji z wykorzystywaniem form [rodkw i metod pozwalajcych na uzyskanie optymalnego wykorzystania czasu wolnego dla utrzymania zdrowia, wypoczynku, rozrywki oraz samorealizacji. PodziaB metod wystpujcy w rekreacji ruchowej: a) metody nauczania czynno[ci ruchowych: -metody niespecyficzne (sBowna, ogldowa, dziaBania praktycznego, oddziaBywania sensorycznego), -metody specyficzne (syntetyczna, analityczna, kombinowana, kompleksowa); b) metody ksztaBtowania zdolno[ci motorycznych: -metoda krtkotrwaBych maksymalnych wysiBkw, -metoda wielokrotnych wysiBkw, -cigBe (jednostajne, zmienne), - powtrzeniowe, -zmienne, -interwaBowa, -startowa. c) metody wychowawcze: -wpBywu osobistego, -wpBywu sytuacyjnego, str. 4 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl -wpBywu spoBecznego, -samowychowania. Cele metod organizacji i prowadzenia zaj: - usprawnienie przebiegu procesu dydaktycznego, - prawidBowe rozplanowanie zaj w czasie, - zachowanie prawidBowej organizacji oraz utrzymania Badu i porzdku, - uatrakcyjnienie zaj, - wytworzenie odpowiedniego klimatu oraz miBej atmosfery w czasie realizacji zaj, - zapewnienie bezpieczeDstwa wiczcym. Innym kryterium podziaBu metod jest aktywno[ ruchowa wiczcego wobec postawionych przed nim zadaD. Zadania ruchowe mo|emy podzieli nastpujco: 1. zadania [ci[le okre[lone  czyli takie, ktre podczas realizacji wymagaj [cisBego kierowania zewntrznego. Wymagaj one zastosowania metod reproduktywnych (odtwrczych). 2. zadania cz[ciowo okre[lone  czyli takie, ktre wiczcy mo|e wykona samodzielnie bez [cisBego sterowania przez prowadzcego. Wymagaj one zastosowania metod proaktywnych (usamodzielniajcych). 3. zadania problemowe  czyli takie, do ktrych wykonania niezbdna jest inwencja twrcza wiczcego. Wymagaj one zastosowania metod kreatywnych (twrczych). I. METODY REPRODUKTYWNE (ODTWRCZE): 1. Metoda na[ladowcza  [cisBa. 2. Metoda zadaniowa  [cisBa. 3. Metoda programowanego uczenia si. II. METODY PROAKTYWNE (USAMODZIELNIAJCE): 1. Metoda zabawowa  na[ladowcza. 2. Metoda zabawowa  klasyczna. 3. Metoda bezpo[redniej celowo[ci ruchu 4. Metoda programowanego usprawniania si. III. METODY KREATYWNE (TWRCZE); 1. Metoda ruchowej ekspresji twrczej. str. 5 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl 2. Metoda problemowa. Ad. I. METODY REPRODUKTYWNE (ODTWRCZE)  zadania tu s [ci[le okre[lone, wymagaj [cisBego sterowania zewntrznego (programowania). Do zadaD tych zaliczmy midzy innymi nauk technik i taktyk sportowych, korekcj postawy, rehabilitacj pourazow. W[rd tych metod wyr|niamy: 1. Metoda na[ladowcza - [cisBa  cechami charakterystycznymi tej metody s: [cisBe odtwarzanie pokazanego wzorca ruchu wg formuBy bodziec  reakcja, wiczenie jest [ci[le okre[lone i ma tylko jedno rozwizanie, takie jakie zaBo|yB prowadzcy, W metodzie tej prowadzcy stawia wiczcych w sytuacji zadaniowej w wyniku nakazw i poleceD. Prowadzcy [ci[le okre[la zadanie  wiczenie, a wiczcy [ci[le je odtwarzaj (na[laduj pokazany ruch). Metod t stosujemy najcz[ciej podczas realizacji prostych zadaD  wiczeD, w sytuacjach, gdy czynno[ci motywujce albo s niepotrzebne, albo nie odniosBy zamierzonego skutku. Pozytywn rzecz w tej metodzie jest to, i| za jej pomoc mo|na osign stosunkowo dobre efekty nauczania w postaci przyswojonego przez wiczcych pewnego zasobu wiadomo[ci, umiejtno[ci i nawykw ruchowych. 2. Metoda zadaniowa  [cisBa W metodzie tej prowadzcy stawia wiczcych w sytuacji zadaniowej [cisBej, tzn. w takiej, w ktrej wiczcy odczuwaj wewntrzna potrzeb osignicia [ci[le okre[lonego przez prowadzcego celu. Za pomc tej metody realizuje si zadania [ci[le okre[lone, raczej trudne i zBo|one. Metoda ta dotyczy realizacji zadaD [ci[le okre[lonych, czyli takich, ktrych celem jest opanowanie elementarnych technik ruchu konkurencji sportowych, rozwj konkretnych zdolno[ci motorycznych, wzmocnienie konkretnych grup mi[niowych. W metodzie tej postawienie wiczcych w sytuacji zadaniowej realizuje si dziki nastpujcym czynno[ciom prowadzcego: u[wiadomieniu wiczcym stanu ich umiejtno[ci czy brakw, co powinno wyzwoli u nich potrzeb zmiany tego stanu, okre[leniu celu i jego warto[ci, co powinno motywowa wiczcych do realizacji zadania. str. 6 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl W ten sposb zadane postawione przez prowadzcego staje si osobistym, wewntrznie akceptowanym zadaniem dla wiczcych. Od tego momentu prowadzcy i wiczcy wspBpracuj ze sob w realizacji zadania. Prowadzcy podaje program osignicia celu, stwarza warunki materialne, organizacyjne i dydaktyczno-wychowawcze dla pomy[lnej realizacji zadania, a wiczcy przy jego pomocy aktywnie je opanowuj. 3. Metoda programowanego uczenia si Metoda ta jest podobna do metody zadaniowej  [cisBej. R|nica polega na tym, i| program osignicia celu prowadzcy podaje nie  na |ywo , lecz w postaci broszury lub tablic informacyjnych, a wiczcy samodzielnie uczy si, kontroluje i ocenia si. Za pomoc tej metody mo|emy realizowa zadania [cisBe, poddajce si stosunkowo Batwo zaprogramowaniu w postaci [cisBej informacji. Program wiczeD opracowany przez prowadzcego w formie broszury lub tablic informacyjnych jest niczym innym, jak precyzyjnie uporzdkowanym liniowym cigiem wiczeD metodycznych i czynno[ci, prowadzcych najkrtsz drog do opanowania nowych umiejtno[ci ruchowych. W metodzie tej wiczcemu pozostawia si swobod uczenia si, samokontroli i samooceny, czego nie ma w innych metodach odtwrczych. Metoda ta daje nastpujce korzy[ci: wytwarza u wiczcych postaw aktywn i zaanga|owan, indywidualizuje tre[ci i tempo uczenia si, stosownie do poziomu i aktualnych mo|liwo[ci wiczcych, dostarcza dodatnich motyww uczenia si poprzez czst kontrol i ocen oraz nagradzanie pozytywnych reakcji, pozwala zaprogramowa proces nauczania stosownie do poziomu uczniw. MateriaB nauczania przedstawiony jest w formie konkretnych zadaD ruchowych zalecanych do wykonania z okre[lon liczb powtrzeD. wiczcy mniej zdolni, majcy pewne trudno[ci w bezbBdnym opanowaniu niektrych zadaD ruchowych, otrzymuj pomoc w postaci dodatkowych wiczeD pomocniczych. Bdzie to dBu|sza droga uczenia si, ale uzasadniona potrzeb uzupeBnienia luk i stosowania wikszej ilo[ci wiczeD przy ni|szej sprawno[ci ruchowej. Ad. II. METODY PROAKTYWNE (USAMODZIELNIAJCE)  s to metody, w ktrych wiczcy w zalecanej sytuacji zadaniowej skBaniany jest do wewntrznego, samodzielnego sterowania si w osigniciu celu. str. 7 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl 1. Metoda zabawowa  na[ladowcza W metodzie tej prowadzcy stwarza sytuacj zadaniow, polegajc na wywoBaniu u dzieci potrzeby na[ladowania okre[lonego przedmiotu, czy zjawiska, ktrego istot jest okre[lony ruch. Zadaniem dzieci jest na[ladowanie owego przedmiotu, czy zjawiska, wedBug wBasnego wyobra|enia i inwencji (programu). Za pomoc tej metody realizowane s zadania z gimnastyki oglnorozwojowej dla maBych dzieci. Metoda ta jest dostosowana do rozwoju psychofizycznego dzieci przedszkolnych i mBodszych klas szkolnych (klasy I  III). Zadaniem dzieci mo|e by na[ladowanie czynno[ci ludzi, zwierzt, postaci z bajek, ruchu mechanizmw, a tak|e takich zjawisk przyrody, jak np.: grzmot, wiatr, deszcz itp. Osignicie zamierzonego celu w zadaniach realizowanych metod zabawow  na[ladowcz, zale|y w du|ym stopniu od poprawnie przyjtej przez wiczcych pozycji wyj[ciowej. 2. Metoda zabawowa  klasyczna W metodzie tej dzieci stawiane s w sytuacji zadaniowej poprzez podanie przez prowadzcego fabuBy zabawy lub przepisw gry i odpowiednie czynno[ci organizacyjne (przygotowanie terenu zabaw i gier, przyborw). W tej sytuacji zachowanie si wiczcych jest swobodne i samodzielne. Jedynymi ograniczeniami s fabuBa i przepisy. Za pomc tej metody realizuje si zabawy i gry ruchowe oraz mini-gry. Gr ruchow od zabawy odr|niaj nastpujce fakty: gra ruchowa toczy si wedBug [ci[le okre[lonych przepisw, gra toczy si na [ci[le okre[lonym terenie  boisku, natomiast zabawa mo|e toczy si w dowolnym miejscu, terenie, w grze wystpuje rywalizacja midzy grupami, zespoBami, dru|ynami, natomiast w zabawie je|eli jest rywalizacja, to tylko indywidualna, gra koDczy si automatycznie z chwil bdz osignicia okre[lonej liczby punktw, bdz po upBywie okre[lonego czasu, w grze ruchowej wystpuje sdzia, ktry czuwa nad przestrzeganiem przepisw gry, w grze ruchowej jest kapitan, ktry kieruje dru|yn i ustala proste zaBo|enia taktyczne oraz jest Bcznikiem dru|yny z sdzi. Zabawy i gry ruchowe ze wzgldu na r|norodno[ maj zastosowanie nie tylko w [wietlicy, w halach sportowych, czy boiskach ale tak|e we wszystkich dyscyplinach sportowych, gdzie speBniaj midzy innymi funkcje: rekreacyjn, wychowawcz, dydaktyczn i ksztaBtuj zdolno[ci motoryczne. str. 8 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl 3. Metoda bezpo[redniej celowo[ci ruchu Jest to metoda, w ktrej prowadzcy stwarza sytuacj zadaniow, polecajc wiczcym wykonanie prostego zadania w odpowiednio dobranej pozycji wyj[ciowej. Celem bezpo[rednim dla wiczcych jest wykonanie zadania. WBa[ciwy cel jest znany tylko prowadzcemu. Dziecko wykonujc ruch, np. przeBo|enia szarfy pod kolanem w postawie stojc jednon|, pokazywanie sufitu lew i praw rk w klku podpartym stara si dokBadnie speBni polecenie. Prowadzcy natomiast w ruchu tym musi widzie rwnie| oddziaBywanie na mi[nie, ko[ciec, pBuca czy ukBad nerwowy. Czsto zadanie zawarte jest w samym poleceniu, np. rzuty, chwyty, skoki i te nie maj dla dziecka ukrytego znaczenia, s celem same dla siebie. Poleceniu wykonania wiczenia, zwBaszcza u mBodszych dzieci, powinien towarzyszy pokaz ruchu. Od starszych dzieci natomiast nale|y wymaga wykonania zadania po obja[nieniu sBownym. W ten sposb dziecko uczy si rozumie i wykonywa polecenia. 4. Metoda programowanego usprawniania si Podczas stosowania tej metody, wiczcy czuje si w sytuacji zadaniowej, poniewa| odczuwa potrzeb usprawniania si, w wyniku ktrej podejmuje okre[lony program dziaBania (np. na  [cie|ce zdrowia ). Role regulatora czynno[ci usprawniajcych sprawuje [rodowisko (teren, przyrzdy, tablice orientacyjne itp.). Wykonanie konkretnych zadaD wymaga pewnej inwencji od usprawniajcego si. Metod t stosuje si do samodzielnego realizowania programw usprawniania si. Wzorcowym przykBadem praktycznego zastosowania metody programowanego usprawniania si jest  [cie|ka zdrowia . Jest to specjalnie wytyczona trasa, zaprogramowana i wyposa|ona w zestaw urzdzeD oraz tablic obja[niajcych sposoby wykonania przewidzianych programem wiczeD. Uczestnik samodzielnie przebywa tras, realizujc kolejno zaprogramowane wiczenia zgodnie z informacjami zawartymi na tablicach. W metodzie tej czynno[ci instruktorskie w ogle nie wystpuj. Uczestnik we wszystkich sytuacjach podejmuje decyzje caBkowicie samodzielnie. Jedynym ograniczeniem jest dla niego podana na tablicach instrukcja, ktra te| nie jest konieczna, poniewa| usprawniajcy si mo|e zgodnie z zasad samorealizacji stworzy wBasny program usprawniania si i realizowa go caBkowicie samodzielnie. Mo|na wyr|ni kilka rodzajw [nie|ek zdrowia: [cie|ka biegowa  jest to trasa dBugo[ci 2000  3000 m, wytyczona w zalesionym, stosunkowo pBaskim terenie i podzielona na kilka odcinkw. Tras pokonuje si na przemian marszem i biegiem, stopniowo w miar str. 9 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl wzrostu sprawno[ci skracajc odcinki marszu i zwikszajc pokonywane biegiem. Zadaniem docelowym jest pokonanie caBej trasy biegiem, bez odpoczynku. Po uzyskaniu odpowiedniej wytrzymaBo[ci mo|na tak|e skraca czas pokonywania trasy. wiczenie na tej [cie|ce przyczynia si do wzrostu wydolno[ci ukBadu oddechowego i ukBadu kr|enia oraz wzrostu oglnej wytrzymaBo[ci organizmu. [cie|ka sprawno[ciowa  krtsza od poprzedniej (1500  2500 m), Bczy elementy marszu, biegu, wiczeD ksztaBtujcych z wiczeniami na przyrzdach rozstawionych na trasie. Jest najbardziej wszechstronn, skuteczn i dostpna dla wszystkich form podnoszenia sprawno[ci fizycznej. WpBywa korzystnie na ukBad oddechowy, kr|enia, mi[niowy, kostno- stawowy, a tak|e na ksztaBtowanie poszczeglnych zdolno[ci motorycznych. [cie|ka wiczebna  to wyznaczona na niedu|ej przestrzeni trasa (od 300 do 500 m), na ktrej znajduje si szereg urzdzeD do wiczeD, podobnych do tych jakie wystpuj na [cie|ce sprawno[ciowej, ale ustawionych w niewielkiej od siebie odlegBo[ci. wiczenie na tej [cie|ce skutecznie regeneruje organizm, ale przez znaczne zagszczenie przyrzdw intensyfikuje wysiBek i wymaga wikszej kondycji. [cie|ka testowa  skBada si z 6 punktw sBu|cych kontroli precyzji ruchu, muskulatury brzucha, skoczno[ci, wytrzymaBo[ci, rwnowagi oraz siBy. Pozwala na okre[lenie aktualnego poziomu sprawno[ci osobistej przez porwnanie osignitego wyniku z przecitnymi, ustalonymi dla poszczeglnych pBci i grup wiekowych, o ktrych informuje tablica znajdujca si na koDcu trasy. [cie|ka obci|eniowa  jest torem treningowym z wiksz liczba wiczeD i prb, wymagajcych du|ej sprawno[ci i wytrzymaBo[ci. Stosowana przede wszystkim w treningu sportowym, nie nadaje si dla osb maBo sprawnych. Zcie|ki zdrowia mog stanowi uzupeBnienie programu wychowania fizycznego dla uczniw, ktrzy w ramach zaj pozalekcyjnych chc doskonali swoj sprawno[. Ad. III. METODY KREATYWNE (TWRCZE)  s to metody, w ktrych podaje si zadania, ktre wymagaj peBnej inwencji twrczej wiczcych. 1. Metoda ruchowej ekspresji twrczej str. 10 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl W metodzie tej prowadzcy stawia wiczcych w sytuacji zadaniowej, ktr wiczcy powinni samodzielnie, twrczo rozwiza, przy czym ka|de rozwizanie zademonstrowane przez wiczcego uwa|a si jako poprawne. Prezentowana metoda oparta jest na ruchu twrczym. Daje ona prowadzcemu du| swobod wyboru i pobudza go do komponowania zadaD ruchowych. Podstawow wskazwk dla prowadzcego wdra|ajcego t metod jest pozostawienie wiczcym caBkowitej swobody wyboru sposobu wykonania postawionego zadania ruchowego. Trzeba wiczcym wyja[ni co maj robi, natomiast jak maj to zrobi zale|y od ich inwencji twrczej, pomysBowo[ci, fantazji, poczucia estetyki, nabytych do[wiadczeD ruchowych itp. W tych warunkach pokaz staje si zbdny. Mo|na go stosowa jedynie wwczas, gdy zespB wiczebny wykazuje sBab tendencj do oryginalnego tworzenia na swj sposb i chtnie kopiuje ruchy i gesty swoich zdolniejszych i bardziej pomysBowych kolegw. Wwczas prowadzcy mo|e  podpowiedzie , demonstrujc nie jeden, lecz kilka przykBadw rozwizaD, ale wymaga od wiczcych wymy[lenia czego[ nowego. Metoda ta posBuguje si r|nymi metodami ruchu i metodami pracy, s to: krtka opowie[ ruchowa, nabywanie do[wiadczeD ruchowych przez odkrywanie, eksperymentowanie, na[ladownictwo (zamierzone), badanie, forma zabawowo-na[ladowcza, improwizacja ruchowa, inscenizacja, sceny mimiczne, pantomima, groteska, elementy gimnastyki artystycznej i akrobatyki, zabawy oraz elementy sportu, wiczenia muzyczno ruchowe i taDce, zadania ruchowe z przyborem oraz bez przyboru, wykonywanie ukBadw ruchowych kompozycji wBasnej, tj. wiczcych lub te| wedBug kompozycji prowadzcego. Metoda dopuszcza te| wiczenia na przyrzdach, pod warunkiem, |e i w tym przypadku wiczcy wyka|e wBasn pomysBowo[. Metoda ta rozwija zdolno[ci twrcze, odkrywcze, nowatorskie, a tak|e wdra|a do intelektualizacji i indywidualizacji w procesie wychowania fizycznego i sportu. 2. Metoda problemowa W metodzie tej prowadzcy stawia wiczcych w sytuacji problemowej, to znaczy w takiej, z ktr wiczcy spotykaj si po raz pierwszy i nie znaj sposobu jej rozwizania. wiczcy samodzielnie analizuj sytuacj, tworz programy (pomysBy) rozwizania problemu i weryfikuj jego poprawno[ w praktycznym dziaBaniu. Za pomoc tej metody realizuje si zadania problemowe z r|nych sfer kultury fizycznej. Najoglniej rzecz biorc metoda ta, jest to zespB takich czynno[ci, jak organizowanie sytuacji problemowych, formuBowanie problemw, udzielanie wiczcym pomocy w rozwizywaniu problemw i sprawdzaniu tych rozwizaD, wreszcie kierowanie procesem systematyzowania i utrwalania tak uzyskanej wiedzy. str. 11 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl Problemy nale| zawsze do klasy zadaD, ale nie ka|de zadanie jest problemem. Problemy maj zawsze charakter podmiotowy, inaczej mwic problemy zawsze s czyje[. Problemy s zadaniami wymagajcymi my[lenia produktywnego. To my[lenie wzbogaca wiedz czBowieka i pozwala mu rozwiza problem. Wyr|nia si problemy zamknite  to takie gdzie istnieje tylko jedno wBa[ciwe rozwizanie i problemy otwarte  gdzie istnieje kilka poprawnych rozwizaD. FORMY ORGANIZACYJNE PROCESU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO, SPORTU I REKREACJI FORMY SPORTU I REKREACJI. Formy organizacyjno-metodyczne rekreacji: a) ze wzgldu na miejsce: - rekreacja w jednostce o[wiatowej (dom kultury ,szkoBa), - miejsce pracy, - rekreacja na os. mieszkaniowych, w o[rodku rekreacyjnym, w naturalnym [rodowisku (na Bce ,w lesie, nad jeziorem). b) ze wzgldu na liczb uczestnikw: - forma indywidualna (1 osoba), - z partnerem (we dwoje, maB|eDstwo), - grupowe, kameralne (maBa grupa), - grupowe, - masowe (wielki festyn za miastem). c) ze wzgldu na tre[ - turystyka, - wiczenia gimnastyczne, sprawno[ciowe, kondycyjne, - gry ruchowe, sportowe, rekreacyjne, zabawy ruchowe, zajcia kulturalne, taneczne. d) ze wzgldu na intensywno[ wysiBku - relaksowe  maBy wysiBek, - [rednio intensywne, - intensywne. e) stopieD trudno[ci techniki ruchu(sposb wykonywania ruchu) - formy Batwe (zabawy i gry ruchowe, biegi, turystyka piesza), - [rednio trudne(taDce, tenis stoBowy, bambington), str. 12 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl - techniczne  trzeba si dBu|ej uczy (narciarstwo), By|wiarstwo, gry sportowe, tenis ziemny). Z punktu widzenia celowo[ci i u|ytkowno[ci w praktyce wyr|nia si nastpujce formy organizacyjne: " formy podziaBu wiczcych, " formy porzdkowe, " formy prowadzenia zaj. Zastosowanie wBa[ciwej formy organizacyjnej zapewnia poprawne przeprowadzenie zaj, umo|liwia uzyskanie optymalnej intensyfikacji wiczeD oraz efektywno[ci zaplanowanej jednostki metodycznej. Ka|da forma powinna by dostosowana do mo|liwo[ci percepcyjnych i rozwojowych wiczcych. Formy podziaBu pozwalaj na sprawn organizacj pracy, ucz samodzielno[ci w wykonywaniu zadaD, a tak|e umo|liwiaj realizacj zadaD wychowawczych. PodziaB mo|e si odbywa na drodze doboru celowego lub losowego. W praktyce uksztaBtowaBy si i funkcjonuj nastpujce formy podziaBu: Zastpy staBe  s one ustalane w danej grupie na dBu|szy czas zgodnie z pedagogicznym punktem widzenia. W zale|no[ci od wielko[ci grupy dzieli si ja na trzy do piciu zastpw, przy czym w zastpie nie powinno by mniej ni| sze[ciu i nie wicej ni| dziesiciu wiczcych. PodziaB na staBe zastpy mo|e by stosowany w gimnastyce przyrzdowej, a tak|e we wszystkich pozostaBych dyscyplinach sportowych. Przy podziale na te zastpy bierze si pod uwag nie tyle sprawno[ wiczcych, wysoko[ i mas ciaBa, pBe, ale przede wszystkim poziom wychowawczy wiczcych i stosunki panujce w grupie. Jest to celowo zastosowany [rodek wychowawczy, za pomoc ktrego wiczcy ucz si pracy i odpowiedzialno[ci zespoBowej, kierowania innymi, podporzdkowania si, udzielania pomocy itp. Dobr wiczcych powinien by taki, aby jedni wpBywali pozytywnie na innych. Zastpy sprawno[ciowe  Niekorzystne w opisywanym wy|ej podziale jest niedostateczne liczenie si z indywidualn sprawno[ci i wydolno[ci wiczcych. PodziaB na zastpy jednorodne pod wzgldem sprawno[ci, daje nastpujce korzy[ci: obci|enie dla poszczeglnych zastpw mo|e by tak du|e, |e bdzie ono optymalnie odpowiada ka|demu wiczcemu, str. 13 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl wiczenia obowizujce w danym zastpie, mog by tak ustalone, |e odpowiadaj one poziomowi sprawno[ci ka|demu wiczcemu w zastpie, wyniki kontroli sprawno[ci wiczcych s podstaw do przeniesienia wiczcego z zastpu o malej sprawno[ci do zastpu bardziej sprawnego i odwrotnie. Bdzie to miaBo skutek wychowawczy i powinno sprzyja podnoszeniu sprawno[ci przez wszystkich wiczcych w ka|dym zastpie. Zastpy sprawno[ciowe zmienne  Niekorzystnym zjawiskiem podziaBu na zastpy sprawno[ciowe mo|e okaza si to, |e w r|nych tematach i dyscyplinach sportowych mBodzie| jest zr|nicowana pod wzgldem zaawansowania sprawno[ciowego i umiejtno[ci. To zjawisko nasuwa pomysB, aby skBad zastpw zmienia w zale|no[ci od zaawansowania w konkretnym temacie czy dyscyplinie sportowej, a nawet w zadaniach o du|ej trudno[ci technicznej czy taktycznej, albo obci|eniowej. W zastpach bardzo wa|n funkcj peBni zastpowi. Dru|yny  s tworzone  na gorco w celu przeprowadzenia rozgrywek w grach ruchowych i grach sportowych. Przy podziale na dru|yny obowizuje zasada dzielenia wiczcych na zespoBy o podobnej sprawno[ci i umiejtno[ci. Grupy  ta forma tym r|ni si od innych, |e podziaB jest losowy i obowizuje tylko na jednych zajciach. PodziaB ten jest stosowany wtedy, gdy zadania s stosunkowo Batwe, na przykBad w grach i zabawach, wiczeniach muzyczno- ruchowych, zabawach i grach terenowych i tym podobnych zajciach. Pary  forma ta jest wtedy stosowana, gdy partner zapewnia pomoc lub ochron, sBu|y drugiemu jako swego rodzaju przyrzd lub balast, jest kontrpartnerem w sportach walki, w wiczeniach podaD i chwytw itp. Jest wa|ne, aby pamita, i| w pewnych specyficznych przypadkach partnerzy powinni odpowiada sobie mas ciaBa, wysoko[ci ciaBa, siB itp. cechami. Formy porzdkowe  decyduj o  obrazie zaj , to znaczy umo|liwiaj pBynne przechodzenie od wiczenia do wiczenia lub od przyrzdu do przyrzdu, pozwalaj na speBnienie wszystkich wymogw bezpieczeDstwa oraz optymalne wykorzystanie miejsca wiczeD. Rozr|nia si nastpujce formy porzdkowe: Ustawienia porzdkowe  szereg, dwuszereg, rzd, dwurzd, szyk marszowy, Ustawienia wiczebne  luzna gromadka, uliczka, pBkole, czworobok, trjkt, koBo czoBem do wewntrz, koBo czoBem na zewntrz, kolumna wiczebna, Odliczanie oraz zwroty w miejscu i w ruchu. str. 14 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl Formy prowadzenia zaj  s zwizane z organizacj wiczeD podczas zaj i sposobami realizacji zadaD ruchowych. Wyr|ni mo|na nastpujce formy prowadzenia zaj: Forma frontalna  wystpuje ona wtedy, gdy wszyscy wiczcy w tym samym czasie wykonuj te same wiczenia  zadania, a prowadzcy, majc wszystkich w polu widzenia, kieruje nimi stosujc [rodki metodyczne i zabiegi organizacyjne. wiczcy s ustawieni frontalnie w stosunku do prowadzcego i wykonuj na tempo pokazane przez niego wiczenia. Zajcia prowadzone za pomoc formy frontalnej maj nastpujce zalety: intensywno[ wiczeD jest du|a, poniewa| wszyscy wiczcy wykonuj zadanie jednocze[nie, obci|enie i odpoczynek wiczcych mog by bezpo[rednio sterowane, organizacja jest Batwa. Forma zaj w zespoBach  tutaj wiczenia odbywaj si w kilku zespoBach, przy czym wiczcy ka|dego zespoBu wykonuj zadanie pojedynczo lub w parach i zaraz wstpuj z powrotem do zespoBu. Mo|e tu wystpi rwnolegBy i zmienny tryb postpowania. RwnolegBy tryb wystpuje wtedy, gdy zespoBy nie zmieniaj si przy poszczeglnych stacjach (przyrzdach, urzdzeniach), przy czym zadania realizowane przy nich mog by te same lub r|ne. wiczcy we wszystkich zastpach mog wykonywa to samo zadanie, ale w zale|no[ci od zaawansowania mog to by zadania o r|nym stopniu trudno[ci. Natomiast zmienny tryb jest wtedy, gdy zespoBy zmieniaj si przy poszczeglnych stacjach, poniewa| zadania wykonywane na poszczeglnych stacjach s z reguBy bardzo r|ne. Dla zaj w zastpach typowe jest to, i| ka|dy zastp posiada swojego zastpowego, ktry kieruje zajciami wewntrz swojego zastpu, a prowadzcy sprawuje rol kierownicz nad wszystkimi zespoBami i jest przy tym zespole, ktry ma najtrudniejsze zadanie do wykonania. Odmiana zaj w zespoBach s zajcia w grupach. Przebieg zaj w grupach jest podobny jak w zastpach i tak|e mo|e by stosowany w trybie rwnolegBym lub zmiennym. W wariancie tym zamiast podziaBu na zastpy wystpuje podziaB na grupy, ktre s tworzone losowo i tylko na jedne zajcia. Zajcia w zespoBach daj lepsz mo|liwo[ opanowania umiejtno[ci i nawykw, nieuniknione s jednak martwe punkty z powodu czekania w str. 15 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl kolejce na podej[cie do przyrzdu. Te przestoje mo|na zlikwidowa, stosujc form zaj w zespoBach z zadaniami dodatkowymi. Forma zaj w zespoBach z zadaniami dodatkowymi  Jako zadanie dodatkowe okre[lamy takie wiczenie, ktre wiczcy wykonuj indywidualnie po zakoDczeniu zadania zasadniczego. wiczcy nie wraca natychmiast po zakoDczeniu wiczenia zasadniczego do zastpu, lecz dopiero po wykonaniu jednego lub kilku wiczeD dodatkowych. Zdania dodatkowe powinny by stosunkowo Batwe i w zasadzie dobrze opanowane, bezpieczne i atrakcyjne, nastawione gBwnie na rozwj podstawowych zdolno[ci motorycznych i odpowiednich grup mi[niowych, takich ktre zapewniaj zmienno[ pracy mi[niowej po wykonaniu zadania zasadniczego. Forma stacyjna  w formie tej wiczcy wykonuj zadania strumieniem na wielu stacjach, ktre skBadaj si na obwd stacyjny. Stacja to stanowisko wiczebne i wiczenie na stacjach jest charakterystyczne nie tylko dla formy stacyjnej, ale tak|e dla formy zaj w zastpach i formy obwodu wiczebnego. Obwd wiczebny  to ujcie wielu stacji w jeden zorganizowany cig, na ktrym wiczcy wykonuj przewidziane wiczenia (zadania). Przebieg mo|e by dwojaki: 1. Obwodw stacyjnych jest tyle co zastpw czy grup i ka|dy zespB wiczy na jednym z nich. 2. Wszystkie stacje wBczone s do jednego wielkiego obwodu, na ktrym wicz wszystkie osoby. Dla uniknicia przestojw zespoBy (grupy) zaczynaj wiczy przy r|nych stacjach jednocze[nie. Forma obwodu wiczebnego  sBu|y ona racjonalnemu i intensywnemu przebiegowi wiczeD, gdy celem jest przede wszystkim doskonalenie zdolno[ci motorycznych, takich jak siBa i wytrzymaBo[. Jest ona podobna do formy stacyjnej. R|nica polega nie tylko na dostosowaniu tych form do odmiennego rodzaju zadaD, ale tak|e na tym, i| stosujc form obwodu wiczebnego prowadzcy rozstawia wiczcych w maBych grupkach na wszystkich stanowiskach, okre[la liczb powtrzeD i daje znak na rwnoczesn zmian wiczcych na stacjach. Wykonanie zadaD na wszystkich stacjach w zasadzie koDczy wiczenie na obwodzie wiczebnym. Szczegln odmian obwodw wiczebnych, s r|nego rodzaju [cie|ki zdrowia. str. 16 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl Forma indywidualna- jest ona diametralnie r|na od formy frontalnej. W formie tej ka|dy wiczcy wykonuje zadanie oddzielnie, po swojemu. Wystpuje np. wtedy, gdy wiczcy samodzielnie wykonuj rozgrzewk, gdy wedBug wBasnego pomysBy inscenizuj ruchem jaki[ temat, gdy rozwijaj samodzielnie zadania problemowe, gdy samodzielnie opanowuj zadania techniczne itp. Forma strumieniowa (tor przeszkd)  charakteryzuje j dynamiczne przemieszczanie si wiczcych na [cie|ce z przeszkodami (torze przeszkd) w okre[lonym kierunku (jak strumieD). Przeszkod rozumie si jako okre[lone utrudnienie, ktre nale|y pokona. Przeszkody te s tak dobrane, aby ich pokonywanie stymulowaBo rozwj sprawno[ci fizycznej wiczcych. Ze wzgldu na [rodowisko i rodzaj przeszkd wyr|nia si trzy rodzaje torw przeszkd: Sztuczny tor przeszkd  ustawiany w sali gimnastycznej, na korytarzu lub na wolnej przestrzeni z wykorzystaniem przyrzdw i przyborw sztucznych, Naturalny tor przeszkd  wyznaczany w naturalnych warunkach terenowych (gdzie przeszkodami mog by: rowy, skarpy, kBody drzew itp.), Kombinowany tor przeszkd  wykorzystuje si tu zarwno naturalne przeszkody terenowe, jak i przeszkody sztuczne. Tory przeszkd mog by: staBe lub ustawiane doraznie, zamknite  start i meta w tym samym miejscu, otwarte  start i meta oddalone znacznie od siebie, jednorodne  nastawione na rozwj jednej, okre[lonej zdolno[ci, zr|nicowane  tory oglnorozwojowe. Podstawowe wskazwki organizacyjno-metodyczne dotyczce stosowania formy strumieniowej (toru przeszkd): 1. DBugo[ toru uzale|niona jest od wielko[ci pomieszczenia zamknitego, w terenie dBugo[ toru nie powinna przekracza 150 m. 2. Liczba przeszkd powinna waha si w granicach od 6 do 10. 3. Pokonanie przeszkd powinno by mo|liwe dla wszystkich wiczcych. 4. Nale|y unika przeszkd stwarzajcych niebezpieczeDstwo dla wiczcych. 5. Przed rozpoczciem pokonywania toru nale|y zapozna wiczcych z przeszkodami i z obowizujcymi zasadami bezpieczeDstwa. str. 17 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl Zasady organizacji zaj 1. Zasada wszechstronno[ci  wymaga od prowadzcego takiego doboru wiczeD i [rodkw dydaktycznych, aby dba o harmonijny rozwj wiczcego i oddziaBywa na wszystkie jego sfery (motoryczn, fizyczn, intelektualn i spoBeczn). Zasada ta przejawia si w: " stosowaniu zadaD ukierunkowanych na nauczanie czynno[ci ruchowych, ksztaBtowanie sprawno[ci fizycznej i przekazywanie wiadomo[ci, " dbaniu o prawidBow postaw ciaBa, " wykorzystywaniu jak najszerszego wachlarza przyborw i przyrzdw, " stosowanie wiczeD anga|ujcych praw i lew stron wiczcych oraz realizowaniu ich we wszystkich pBaszczyznach (Umiastowska, 1998). 2. Zasada zmienno[ci pracy  jest pomocna w zainteresowaniu wiczcych przebiegiem zaj oraz dostosowaniu wiczeD do potrzeb rozwojowych wiczcych. SkBadaj si na ni nastpujce czynniki: " r|nicowanie w czasie zaj form pracy i form organizacyjnych, " zmienianie pozycji wyj[ciowych do wiczeD (niskie-wysokie), kierunkw wiczeD (w przd, w tyB, w bok, w gr) oraz pBaszczyzn (strzaBkowa, czoBowa, poprzeczna i kombinowana), " tak uszeregowa wiczenia, aby anga|owane mi[nie powodowaBy ksztaBtowanie r|nych zdolno[ci motorycznych, " przeplatanie pracy dynamicznej prac statyczn, " wiczenia wymagajce znacznego skupienia uwagi, nale|y stosowa zmiennie z wiczeniami doskonale opanowanymi, " zadania mniej atrakcyjne nale|y przeplata atrakcyjniejszymi, by motywowa do wiczeD, " wiczenia o du|ym stopniu trudno[ci powinny by uzupeBnione wiczeniami o mniejszej skali trudno[ci (trudno[ mo|e by wywoBana wielko[ci obci|enia, tempem wykonania, czy zBo|ono[ci zadania) (Laurentowicz, 1968). 3. Zasada stopniowego nat|ania wysiBku  uto|samiana jest przede wszystkim z krzyw nat|enia wysiBku (nat|enie w czasie zaj musi stopniowo wzrasta do 2/3 mo|liwo[ci, po czym stopniowo maleje). Jej realizacj str. 18 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl utrudnia przede wszystkim zr|nicowany poziom rozwoju fizycznego, sprawno[ci fizycznej oraz opanowanych technicznych umiejtno[ci wiczcych. W praktyce krzywa ta ma raczej przebieg zygzakowaty. Trzeba uwzgldni prawidBa fizjologiczne mwice o szybszym mczeniu si dzieci mBodszych i jednocze[nie szybszym regenerowaniu siB oraz o wolniejszym przebiegu tego procesu u starszych, innej odporno[ci dziewczt i chBopcw na wysiBek. Aby zasada ta byBa prawidBowo realizowana nale|y pamita o : " poprzedzaniu ruchw wikszych partii mi[niowych wiczeniami mniejszych grup mi[niowych, " rozpoczynaniu pracy od wiczeD o mniejszej intensywno[ci, stopniowo j zwikszajc, " przygotowaniu organizmu do wiczeD o znacznym obci|eniu oraz dobraniu odpowiednich pozycji (wiczenia w pozycjach niskich bardziej obci|aj organizm ni| wiczenia w pozycjach wysokich) (Umiastowska, 1998). Krzywa nat|enia wysiBku (ttno) 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 0 10 20 30 40 50 czas ( w min) TOKI PROWADZENIA ZAJ Tok - to konstrukcja uBatwiajca prawidBowe uszeregowanie wiczeD dobranych do danej jednostki metodycznej. S to oglne wytyczne podane w formie przejrzystego schematu, najcz[ciej zBo|onego z trzech cz[ci (Denysiuk): 1) wstpnej - stanowi 20 % zaj (organizacyjno-porzdkowa, oglnorozwojowa, specjalistyczna), str. 19 t  tno (uderzen/min) Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl 2) gBwnej  stanowi 65 % zaj (wprowadzajca, zasadnicza), 3) koDcowej  stanowi 15 % zaj (uspokajajca, organizacyjno-porzdkowa). Organizujc zajcia powinno si przestrzega nastpujcych zadaD: 1. zorganizowa grup i sprawdzi gotowo[ do zaj, 2. zmotywowa do udziaBu w zajciach, 3. przeprowadzi rozgrzewk - rozwj psychomotoryki i zadania korektywne, 4. ksztaBtowa umiejtno[ci i doskonali sprawno[ w r|nych zakresach, 5. uspokoi fizjologicznie i emocjonalnie organizm, 6. przeprowadzi czynno[ci organizacyjne i wychowawcze zwizane z zakoDczeniem zaj, 7. nastawi uczniw do podejmowania samodzielnych zadaD na polu kultury fizycznej Strzy|ewski, 1986). Rodzaje tokw lekcyjnych: 1. Tok klasyczny wedBug Trze[niowskiego: " dla dzieci 7  10 lat, " dla dzieci 11  12 lat, " dla dzieci powy|ej 12 lat. 2. Toki lekcji gier i zabaw ruchowych zmodyfikowany przez Bondarowicza: " tok klasyczny, " tok lekcyjny z elementami wiczeD gimnastycznych (do stosowania w trudnych warunkach), " tok lekcyjny z gra dru|ynow lub minigr. 3. Tok lekcji gimnastyki podstawowej wg MBokosiewicz. 4. Tok lekcji gier zespoBowych wg Kalinowskiego. 5. Tok lekcji lekkiej atletyki wg Kalinowskiego. 6. Tok lekcji atletyki terenowej wg Kalinowskiego. 7. Tok lekcji pBywania wg DybiDskiej. Toki lekcyjne z uwzgldnieniem r|nych dyscyplin TOKI LEKCJI GIER I ZABAW RUCHOWYCH 1. Tok klasyczny wg R Trze[niowskiego dla 7-10 - latkw: zabawa ze [piewem zabawa orientacyjno-porzdkowa zabawa na czworakach str. 20 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl zabawa rzutna zabawa bie|na zabawa orientacyjno-porzdkowa zabawa skoczna zabawa ze [piewem dla 11-12 - latkw: zabawa ze [piewem zabawa orientacyjno-porzdkowa zabawa z mocowaniem zabawa bie|na zabawa rzutna zabawa skoczna wiczenia korygujce prawidBow postaw zabawa ze [piewem lub pls dla uczniw powy|ej 12 lat zabawa orientacyjno-porzdkowa zabawa z mocowaniem zabawa bie|na zabawa rzutna zabawa skoczna wiczenia korygujce prawidBow postaw zabawa ze [piewem lub pls (Trze[niowski, 1995). 2. Toki zmodyfikowane przez M. Bondarowicza a) tok klasyczny CZZ LEKCJI NAZWA WICZENIA - ZABAWY 1. wiczenia porzdkowo-wychowawcze CZZ WSTPNA 2. Zabawa lub gra o charakterze o|ywiajcym, rozgrzewajca (masowa, znana i (9 minut) lubiana) 3. Zabawa lub gra orientacyjno-porzdkowa 1. Zabawa lub gra na czworakach 2. Zabawa lub gra z mocowaniem (dzwiganiem) CZZ GAWNA 3. Zabawa lub gra bie|na albo skoczna (masowa) (30 minut) 4. Zabawa lub gra rzutna, kopna albo z podbijaniem 5. Zabawa lub gra skoczna o mniejszym nat|eniu 1. wiczenia korygujce postaw (gBwnie wyprostne oraz przeciw pBaskostopiu) CZZ KOCCOWA 2. Zabawa (rzadziej gra) uspokajajca (6 minut) 3. wiczenia porzdkowo - wychowawcze str. 21 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl b) tok lekcyjny z elementem wiczeD gimnastycznych (do stosowania w trudnych warunkach) CZZ LEKCJI NAZWA WICZENIA - ZABAWY CZZ WSTPNA 1. wiczenia porzdkowo-wychowawcze (6 minut) 2. Zabawa lub gra o charakterze o|ywiajcym (masowa, znana i lubiana) 1. wiczenia gimnastyczne ksztaBtujce wolne (bez u|ycia przyrzdw, ale ewentualnie z przyborami) ramion, ng i tuBowia - we wszystkich pBaszczyznach, wiczenia rwnowa|ne wolne, podpory, wiczenia mi[ni brzucha, podskoki 2. Zabawa lub gra na czworakach 3. Zabawa lub gra z mocowaniem i dzwiganiem lub zwisy na przyrzdach CZZ GAWNA 4. wiczenia rwnowa|ne na przyrzdach (je|eli s) (33 minuty) 5. wiczenia zwinno[ci na przyrzdach (je|eli s) 6. Zabawa lub gra masowa bie|na, albo skoczna, albo skok przez przyrzd wykonany strumieniem 7. Zabawa lub gra rzutna, albo z podbijaniem, albo kopna 8. Zabawa lub gra skoczna albo skoki przez przyrzd, albo zabawa lub gra bie|na (formy sztafetowe lub pojedynczo) 1. wiczenia korektywne (gBwnie wyprostne w grnej cz[ci tuBowia oraz przeciw CZZ KOCCOWA pBaskostopiu) (6 minut) 2. Zabawa lub gra o charakterze uspokajajcym 3. wiczenia porzdkowo - wychowawcze c) tok lekcji z gr dru|ynow lub mini-gr CZZ LEKCJI NAZWA WICZENIA - ZABAWY 1. wiczenia porzdkowo-wychowawcze CZZ WSTPNA 2. Zabawa lub gra o charakterze o|ywiajcym (masowa, znana i lubiana) (9 minut) 3. wiczenia ksztaBtujce wolne ramion, ng i tuBowia we wszystkich pBaszczyznach 1. Zabawa lub gra ewentualnie wiczenia doskonalce elementy tej gry dru|ynowej, CZZ GAWNA ktra jest tematem lekcji (30 minut) 2. Gra dru|ynowa (uproszczona, szkolna, wBa[ciwa) 1. wiczenia korektywne (gBwnie wyprostne w grnej cz[ci tuBowia oraz przeciw CZZ KOCCOWA pBaskostopiu) (6 minut) 2. Zabawa o charakterze uspokajajcym 3. wiczenia porzdkowo - wychowawcze str. 22 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl TOK LEKCJI GIMNASTYKI PODSTAWOWEJ wg H. MBokosiewcz (MBokosiewicz, 1985) CZZ LEKCJI NAZWA WICZENIA - ZABAWY 1. wiczenia porzdkowo-dyscyplinujce CZZ WSTPNA 2. Podanie tematu i zadaD lekcji (5 minut) 3. wiczenia o|ywiajce (gry i zabawy, plsy) A. wiczenia ksztaBtujce: 1. wiczenia ramion 2. wiczenia ng 3. wiczenia tuBowia (proste wiczenia w jednej z podstawowych pBaszczyzn) 4. wiczenia ramion i ng Bcznie 5. wiczenia tuBowia (w innej pBaszczyznie) 6. wiczenia ng 7. wiczenia tuBowia (w innej pBaszczyznie ni| wiczenia nr 3 i 5) 8. wiczenia tuBowia o wikszym nat|eniu CZZ GAWNA 9. wiczenia ramion (35 minut) 10. wiczenia tuBowia 11. wiczenia rwnowa|ne wolne 12. wiczenia ng - podskoki B. wiczenia stosowane: 1. wiczenia rwnowa|ne na przyrzdach 2. zwisy i podpory 3. wiczenia zwinno[ciowe 4. mocowania i rzuty 5. biegi i skoki 1. wiczenia uspokajajce CZZ KOCCOWA 2. Marsze ze zwrceniem uwagi na poprawn postaw ciaBa (5 minut) 3. wiczenia porzdkowo - wychowawcze TOK LEKCJI GIER ZESPOAOWYCH wg A. Kalinowskiego (Wgrzyn i wsp., 1996) CZZ LEKCJI NAZWA WICZENIA - ZABAWY CZZ WSTPNA 1. wiczenia orientacyjno- porzdkowe (5 minut) 2. Gra o charakterze o|ywiajcym lub wolne wiczenia gimnastyczne 1. wiczenia z wykorzystaniem elementw wystpujcych w grze zespoBowej, ktra jest gBwnym zadaniem lekcji CZZ GAWNA 2. Elementy techniki i taktyki gry (35 minut) 3. Zabawa lub wiczenie o charakterze relaksowym 4. Gra dru|ynowa (uproszczona, szkolna, wBa[ciwa) 5. Indywidualne wiczenia techniki lub taktyki gry 1. Zabawa (wiczenie) o charakterze odpr|ajcym i uspokajajcym CZZ KOCCOWA 2. Chd lub wolny trucht o charakterze uspokajajcym (5 minut) 3. wiczenia porzdkowo - wychowawcze str. 23 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl TOK LEKCJI LEKKIEJ ATLETYKI wg A. Kalinowskiego (Wgrzyn i wsp., 1996) CZZ LEKCJI NAZWA WICZENIA - ZABAWY 1. wiczenia organizacyjno-porzdkowe CZZ WSTPNA 2. Chd, trucht, lekki bieg , gra o|ywiajca (10 minut) 3. wiczenia ksztaBtujce ramion, ng, tuBowia i szyi 1. Bieg sprinterski albo sztafeta 2. Zabawa o charakterze rozluzniajcym i uspokajajcym 3. Skok w dal lub wzwy| CZZ GAWNA 4. Rzut (30 minut) 5. Zabawa (wiczenie) odpr|ajce 6. Marszobieg lub bieg o charakterze wytrzymaBo[ciowym zakoDczony chodem uspokajajcym CZZ KOCCOWA 1. Zabawa (wiczenie) o charakterze uspokajajcym (5 minut) 2. wiczenia organizacyjno-porzdkowo TOK LEKCJI ATLETYKI TERENOWEJ wg A. Kalinowskiego (Wgrzyn i wsp., 1996) CZZ LEKCJI NAZWA WICZENIA - ZABAWY 1. wiczenia organizacyjno- porzdkowo CZZ WSTPNA 2. Marsz z przypomnieniem (ew. zapoznaniem) zasad ruchu drogowego (10 minut) 3. Gra obserwacyjna 1. Gra o charakterze podchodw, tropienia lub zwiadw CZZ GAWNA 2. Wybrane elementy atletyki terenowej (25 minut) 3. Gra (wiczenie) o charakterze orientacyjnym w terenie 4. Kierowany czas wolny lub indywidualne wiczenia CZZ KOCCOWA 1. Marsz poBczony z nauk znakw drogowych i zasad zachowania si na drodze (10 minut) 2. wiczenia organizacyjno- porzdkowo TOK LEKCJI PAYWANIA wg E. DybiDskiej (DybiDska, 1992) CZZ LEKCJI NAZWA WICZENIA - ZABAWY 1. wiczenia porzdkowo-wychowawcze (poBczone ze sprawdzeniem stanu CZZ WSTPNA liczebnego grupy) (8-10 minut) 2. wiczenia rozgrzewajce na ldzie, tzw. sucha rozgrzewka 1. Przypomnienie i doskonalenie uprzednio poznanych umiejtno[ci poprzez wiczenia z wspBpartnerem, z przyborem i samodzielne (w czasie wiczeD CZZ GAWNA nauczyciel stosuje przerwy wypoczynkowe wykorzystujc je na udzielanie (25-30 minut) obja[nieD) 2. Skoki do wody 1. wiczenia uspokajajce ukBad kr|enia i oddychania w wodzie CZZ KOCCOWA 2. Zabawa o charakterze uspokajajcym poBczona z wiczeniami oddechowymi (5-12 minut) 3. wiczenia porzdkowo - wychowawcze na ldzie (poBczone za sprawdzeniem stanu liczebnego grupy) Przygotowanie do prowadzenia zaj sportowych Ka|de zajcia sportowe maj swoist budow, uwzgldniajc wBa[ciwo[ci psychofizyczne oraz potrzeby rozwojowe wiczcych. Aby zajcia zapewniaBy wielostronne oddziaBywanie na wszystkie sfery osobowo[ci wychowanka, powinny cechowa je: " celowo[  zarwno w koncepcji, jak i w realizacji zadaD, " racjonalno[  w doborze tre[ci, metod, form, [rodkw oraz przestrzegania wszystkich zasad dydaktycznych, " Bad w dziaBaniu  wynikajcy z dobrej organizacji, str. 24 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl " ekonomiczno[  zapewniajca wBa[ciw efektywno[ zaj, " twrczy charakter  aktywizujcy i usamodzielniajcy wiczcego, przygotowujcy do uczestnictwa w kulturze fizycznej. T. Maszczak Metodyka wychowania fizycznego Warszawa, 1992, s. 85. Przystpujc do organizacji zaj, prowadzcy powinien wzi pod uwag warunki w jakich bdzie pracowaB, [rodki jakimi dysponuje oraz cele i zadania, jakie chce zrealizowa. Prowadzcego wic obejmuje: " przygotowanie merytoryczne, czyli dokBadne okre[lenie tre[ci, celu i ukBadu zaj, " przygotowanie metodyczne, dotyczce okre[lenia rodzaju i typu zaj (lekcji), doboru metod, [rodkw i form organizacyjnych oraz przemy[lenia sposobu kontroli i oceny osigni wiczcych, " przygotowanie organizacyjne, polegajce na okre[leniu i przygotowaniu miejsca wiczeD oraz sprztu i przyborw. WICZENIA KSZTAATUJCE (ROZGRZEWKA) Zadania wiczeD ksztaBtujcych wiczenia ksztaBtujce peBni funkcj wiczeD oglnorozwojowych. Do ich podstawowych zadaD mo|na zaliczy: wszechstronne rozwijanie mi[ni szkieletowych pod wzgldem siBy, dBugo[ci i elastyczno[ci, wyrabianie obszerno[ci ruchw poprzez zwikszenie ruchomo[ci w stawach, zwikszenie elastyczno[ci wizadeB, torebek stawowych i [cigien, ksztaBtowanie prawidBowej postawy ciaBa, przygotowanie organizmu do wysiBku czekajcego go w gBwnej cz[ci zaj (Jezierski, 1996). wiczenia ksztaBtujce mog by tak|e zrdBem wiadomo[ci o wpBywie ruchu na organizm, poznania poszczeglnych partii mi[niowych   uczenie si wBasnego ciaBa . Kolejno[ wiczeD ksztaBtujcych wg Haliny MBokosiewicz 1. wiczenia ramion (RR), 2. wiczenia ng (NN), 3. wiczenia tuBowia (T) w pBaszczyznie strzaBkowej, 4. wiczenia ramion (RR) i ng (NN) Bcznie, 5. wiczenia tuBowia (T) w pBaszczyznie czoBowej, str. 25 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl 6. wiczenia ng (NN), 7. wiczenia tuBowia (T) w pBaszczyznie poprzecznej lub kombinowanej, 8. wiczenia tuBowia (T) o wikszym nat|eniu  wiczenia mi[ni brzucha, 9. wiczenia ramion (RR), 10. wiczenia tuBowia (T)  mi[nie grzbietu, 11. wiczenia rwnowa|ne wolne, 12. wiczenia ng (NN)  podskoki. Dodatkowo w zale|no[ci od rodzaju zaj i wykonywanych zadaD nale|y wprowadzi tak|e wiczenia szyi i karku oraz nadgarstkw itp. wiczenia w zale|no[ci o zapotrzebowania. Realizujc wiczenia ksztaBtujce, nale|y pamita o pewnych reguBach: nie nale|y zbyt czsto zmienia ustawieD podczas wykonywanych wiczeD, bo prowadzi to do niepotrzebnego  baBaganu organizacyjnego , do jednego zestawu wiczeD wykorzystujemy tylko jeden przybr, ich czste zmiany burz kompozycj zaplanowanego ukBadu, ustawienie prowadzcego wzgldem wiczcych musi by takie, by byB on dla wszystkich widoczny i sByszalny, podczas demonstrowania wiczeD obowizuje pokaz lustrzany, stosowanie zasady wszechstronno[ci powinno zapewni anga|owanie wszystkich grup mi[niowych, nale|y przechodzi od wiczeD mniej intensywnych do bardziej intensywnych, od maBych grup mi[niowych do du|ych, forma prowadzenia wiczeD powinna by dostosowana do mo|liwo[ci percepcyjnych wiczcych  od zabawowej, przez zadaniow do [cisBej, w grupach zr|nicowanych pod wzgldem poziomu sprawno[ci fizycznej nale|y indywidualizowa wymagania. ROZGRZEWKA to jeden z czynnikw przyspieszajcych adaptacj organizmu do wysiBku fizycznego. Istnieje caBkowita zgodno[, co do oglnego ukBadu rozgrzewki, ktra powinna skBada si z dwch cz[ci: oglnej i specjalistycznej. Zadaniem cz[ci oglnej jest przygotowanie organizmu do pracy, tzn. podniesienie temperatury ciaBa, rozruszanie staww i mi[ni, pobudzenie ukBadu nerwowego i narzdw wewntrznych itp. Stosuje si tu wiczenia takie, jak: lekki bieg oraz r|ne wiczenia gimnastyczne o charakterze str. 26 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl rozluzniajcym. Druga cz[ natomiast ma na celu wykonanie wBa[ciwej pracy. Stosowane tu wiczenia powinny by maksymalnie zbli|one do rodzaju wBa[ciwego wysiBku. INTELEKTUALIZACJA INTELEKTUALIZACJA  to systematyczne przekazywanie wiedzy z zakresu kultury fizycznej o wpBywie wiczeD na organizm, na rozwj zdolno[ci motorycznych, na poprawienie sylwetki, rozwj poszczeglnych ukBadw, zaanga|owanie my[lenia, pamici, wyobrazni oraz uwagi mimowolnej i dowolnej. Intelektualizacja to: " przekazywanie wiedzy dotyczcej samousprawniania si, dbaBo[ci o swoje ciaBo i jego prawidBowy rozwj, " to wiedza z zakresu higieny i ochrony zdrowia, hartowania, odpowiedniego ubioru, " przepisy z gier, wiadomo[ci z zakresu historii sportu, " podkre[lenie warto[ci utylitarnych poszczeglnych wiczeD i umiejtno[ci, " stosowanie plansz, przezroczy, filmw np. ilustrujcych fazy nauczania ruchw, " mobilizowanie do my[lenia poprzez r|norodno[ metod nauczania, nie podawanie gotowych wzorw postpowania, " wBczanie do samooceny i samokontroli. METODY PRZEKAZYWANIA I ZDOBYWANIA WIEDZY Z ZAKRESU KULTURY FIZYCZNEJ POKAZ  ktremu sBu| sBowa (obja[nienia), najcz[ciej stosowane jako |ywy pokaz ruchu lub obserwowanie demonstrowanych im modeli, obrazw, przezroczy, tabel, wykresw, filmw. OPOWIADANIE  w formie sBownego opisu, np.: jak funkcjonuje ukBad kr|enia w warunkach zwikszonego wysiBku (stosowany w klasach wy|szych). WYKAAD  w poBczeniu z prostymi wiczeniami. POGADANKA  czyli rozmowa, stawianie pytaD i dawanie odpowiedzi. DYSKUSJA  czyli wy|sza forma pogadanki, wymiana pogldw na okre[lony temat. PRACA Z KSI{K: " uczenie si z podrcznikw, " sporzdzanie notatek, " posBugiwanie si literatur uzupeBniajc. str. 27 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl WYWIAD  np. z wybitnym trenerem sportowym. Proces intelektualizacji towarzyszy czBowiekowi od pierwszych dni jego |ycia lecz siBa oddziaBywania tego procesu w procesie ontogenezy jest r|na (Grabowski, 1997). Celem wychowania fizycznego w procesie intelektualizacji jest wyposa|enie mBodych ludzi w odpowiedni zasb wiedzy i przygotowanie ich do wzicia za siebie odpowiedzialno[ci za zdrowie, sprawno[, budow i urod wBasnego ciaBa. Ka|dej prbie czy procesowi nauczania ruchw musz towarzyszy procesy my[lowe. CzBowiek musi wiedzie jak wykona dany ruch i po co go wykonuje, musi rozumie jakie to ma dla niego znaczenie, aby jego dziaBanie nie byBo mechaniczne i [lepo powtarzane po innej osobie. Intelektualizacja to przekazywanie wiczcym konkretnych wiadomo[ci, wiedzy. Wiadomo[ci i sposb ich przekazywania powinny by dostosowane do mo|liwo[ci  poziomu intelektualnego odbiorcy. Bardzo wa|ny jest dobr sposobw przekazywania tej wiedzy. Intelektualizacja zwizana jest z tym co prowadzcy mwi do wiczcych i okoliczno[ciami przekazywania tych tre[ci. Najcz[ciej zwizane s one tematycznie z: " wiedz o sobie samym, " relacja czBowiek  otoczenie, " wiedza o sporcie, " wiedza o mo|liwo[ciach wykorzystania swoich umiejtno[ci w ramach organizacji czasu wolnego lub innych utylitarnych czynno[ci |ycia codziennego, " wiedza o wpBywie ruchu na organizm, " wiedza na temat higieny w szerokim rozumieniu i sposobw jej przestrzegania, " wiedza w zakresie samodzielnego doskonalenia si i rozwijania swoich mo|liwo[ci, uzdolnieD. INDYWIDUALIZACJA Indywidualizacja to dostosowanie zadaD ruchowych do mo|liwo[ci wiczcych (sprawno[ci, wieku, pBci, zainteresowaD, warunkw psychofizycznych). Indywidualizacja jest organizowaniem nauczania w sposb uwzgldniajcy w swoim zaBo|eniu fakt wystpowania r|nic w zakresie zdolno[ci, umiejtno[ci, zainteresowaD itp. midzy poszczeglnymi uczestnikami zaj. Celem indywidualizacji jest poprawianie str. 28 Polska Akademia Sportu  www.pas.edu.pl wynikw wiczenia dziki wykorzystaniu indywidualnych wBa[ciwo[ci wiczcego i zwikszaniu jego indywidualnych mo|liwo[ci. Prowadzcego, ktry chce indywidualizowa zajcia, interesuj te wBa[ciwo[ci wiczcych r|nicujce ich midzy sob, ktre wyznaczaj mo|liwo[ci i sposb nauczenia si. WBa[ciwo[ci psychofizyczne okre[lajce w danym momencie granice efektywno[ci zaj to: " mo|liwo[ci merytoryczne " mo|liwo[ci intelektualne " mo|liwo[ci emocjonalne " mo|liwo[ci fizyczne Instruktor/prowadzcy przygotowujcy si do zaj powinien wic uwzgldnia indywidualne mo|liwo[ci wiczcych, a tym samym dostosowanie zadania i wiczenia dostosowanych do ich indywidualnego poziomu. Zastosowanie tych wskazwek jest trudne, ale stosunkowo Batwo mo|na je zastosowa w czasie zaj utrwalajcych i powtrzeniowych. Aby wiczcy chtnie pracowaB nie powinien otrzymywa zadaD ani zbyt trudnych, ani zbyt Batwych. Tylko takie zadania s wBa[ciwe, przy ktrych stopieD trudno[ci narasta rwnomiernie wraz ze wzrostem odpowiednich zainteresowaD i mo|liwo[ci ich wykonania. INTENSYFIKACJA O zmianach jakie zachodz w organizmie wiczcego decyduje nie tylko rodzaj wiczenia, ale tak|e mo|liwo[ci adaptacyjne do wysiBku czy nastawienie psychiczne do wiczeD, budowa ciaBa, uwarunkowanie genetyczne, stopieD wytrenowania. Intensyfikacja zwizana jest z nastpujcymi czynnikami motywujcymi: " potrzeb osignicia postawionych sobie zadaD, " potrzeb odczuwania satysfakcji ze swojego dziaBania i osigni, " potrzeb stymulacji w d|eniu samorealizacji. Zwikszenie intensyfikacji zaj mo|liwe jest gBwnie przez: " skrcenia czasu obja[nienia na rzecz pokazu, " skrcenia przerw midzy wiczeniami, " dobr metod i form maksymalnie anga|ujcych wiczcych, " dobr organizacj pracy, " interesujcy dobr wiczeD i zadaD, " wBa[ciw motywacj wiczcego. str. 29

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wybrane zagadnienia współczesnej metodyki wychowania fizycznego fragment
METODYKA ZAJĘĆ WYCHOWAWCZYCH W EDUKACJI ZINTEGROWANEJ
Teoria wychowania egzamin
Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy nauczyciela wychowania fizycznego
M Łobocki Teoria wychowania w zarysie rozdz IV
wychowanie fizyczne w nowej podstawie programowej
Teoria wychowania
wniosek o dofinansowanie Park Sportu i Rekreacji

więcej podobnych podstron