plik


ÿþWykBad 13 Odczytanie fragmentu Pwt 18,15-20 Ks. MichaB Bednarz Prorocy wychowawcami narodu Prowadzcy: Dlaczego Izraelici tak szybko odwracali si od Boga? WykBadowca: Izraelici natychmiast po objawieniu si Boga na Synaju i po przyjciu Jego przykazaD, mimo zapewnienia:  Uczynimy wszystko, co Pan nakazaB (Wj 19,8), po odej[ciu Moj\esza, odstpili od Boga. Podczas gdy Moj\esz znajdowaB si na górze Synaj, Aaron ulegB naciskom ludu, który bBagaB:  UczyD nam boga, który by szedB przed nami, bo nie wiemy, co si staBo z Moj\eszem, który nas wyprowadziB z ziemi egipskiej (Wj 32,1). SpeBniB pro[b. ZebraB zBote przedmioty. StopiB je i przeksztaBciB w posg przedstawiajcy byka. Nastpnie zbudowaB oBtarz i ogBosiB:  Jutro bdzie uroczysto[ ku czci Pana (Wj 32,5). Ale nie przesadzajmy w potpianiu Hebrajczyków. Dla Aarona i Izraelitów posg byB wyobra\eniem Boga. Chcieli widzie Boga, który wyprowadziB ich z Egiptu, gdy\  Ten, Który Jest , o którym mówiB im Moj\esz, byB dla nich zbyt niepojty. W  domu niewoli , w Egipcie widzieli wspaniaBe obrzdy ku czci boga Amona czy Ra, którym oddawano cze[ pod postaciami [witego byka. Ponadto mogli zna wyobra\enia Kananejczyków, którzy swych bogów, a zwBaszcza Baala, przedstawiali w podobny spo- sób, gdy\ byk byB symbolem siBy i pBodno[ci. Takie przekonania odzwierciedlaj odkrycia archeolo- giczne. W latach 1933-1934 w Mari, w Mezopotamii, odkryto malowidBo [cienne, na którym grupa ludzi idzie w szeregu za jakim[ m\czyzn, by mo\e kapBanem. Niesie on dBugi prt, na którym znaj- duje si maBa statuetka byka. By mo\e czego[ podobnego domagali si Izraelici, gdy mówili:  UczyD nam boga, który by szedB przed nami (Wj 32,1). Wybór byka-cielca zasugerowaBy wic Izraelitom wierzenia, z którymi spotykali si w Egipcie. Lud chciaB czci swego Boga, podobnie jak inne narody, pod postaci, która uosabiaBa siB i potg. W wy- padku Izraelitów byBo to jednak bardzo niebezpieczne, gdy\ prowadziBo do tzw. synkretyzmu religij- nego i baBwochwalstwa. Pro[ci bowiem ludzie zawsze byli skBonni miesza cielca, symbolizujcego Boga z bykiem Baala. Dlatego Moj\esz stwierdziB:  PopeBnili[cie ci\ki grzech (Wj 32,30). Oskar\yB naród, \e stworzyB sobie Boga ze zBota (Wj 32,31). StanB przy bramie obozowiska i wezwaB naród, aby dokonaB wyboru: za lub przeciwko Bogu. Ci, którzy chcieli zachowa kult zBotego cielca, okoBo 3-ech tysicy ludzi, zginli. Czy nale\y si dziwi, \e Izraelici tak Batwo odstpili od zasad, które podaB im Moj\esz? Przyczyn takiej postawy byB brak wiary. Ale nie oburzajmy si zbytnio na Izraelitów, popatrzmy na siebie i przypomnijmy sobie, jak szybko odstpujemy od przyrzeczeD skBadanych Bogu. Je\eli o tym bdziemy pamita, wtedy zrozumiemy równie\ Hebrajczyków i u[wiadomimy sobie, \e jeste[my do nich po- dobni bardziej ni\ o tym my[limy. Kiedy otwieramy Pismo Zwite i uwa\nie je czytamy, zauwa\amy, \e autorzy natchnieni bardzo czsto przypominaj o niezwykBej trosce Boga o czBowieka. Ma si wra\enie, \e Bóg jest niezmordowany i wci\ ma na uwadze dobro ludzi. Zatroskany o nich, wychodzi im stale na spotkanie, mimo i\ odwra- caj si od Niego i popadaj w ró\nego rodzaju zBo. Na ró\ne sposoby ich wtedy wspomaga i wyrywa z nieszcz[, które na siebie sprowadzili. Prowadzcy: Kto prowadziB ludzi do Boga i uczyB, jak nale\y postpowa? WykBadowca: Aatwo te\ mo\na zauwa\y, \e posBugiwaB si ludzmi, których wybraB. Do takich ludzi nale\eli przede wszystkim prorocy. 1 Kiedy sByszymy sBowo prorok, my[limy natychmiast o czBowieku, który zapowiada przyszBe wydarze- nia. Tymczasem okre[lenie to pochodzi od sBów greckich, które oznaczaj: mówi w czyim[ imieniu. Prorocy byli ludzmi, którzy mieli [wiadomo[, i\ mówi w imieniu Boga, który zleciB im szczególne zadanie wobec innych. Nazywani s tak\e niekiedy ustami Boga. Nie mówili bowiem we wBasnym imieniu, ani nie gBosili tylko wBasnych przemy[leD. Dlatego w ich pismach spotykamy czsto zwrot:  Tak mówi Bóg . Posiadali [wiadomo[ posBannictwa, popart gwaBtownym i \arliwym pragnieniem mówienia w imieniu Boga i to niezale\nie od skutków gBoszonego posBannictwa. PosBuszeDstwo wzgldem Boga miaBo w ich oczach wiksz warto[ ni\ wzgld ludzi, nawet mo\nowBadców. Z tego wzgldu byli prze[ladowani. Stary Testament przypomina o wielu wypadkach ich cierpieD i mczeD- stwa (Eliasz, Jeremiasz). Biblia okre[la ich tak\e przy pomocy jeszcze innych zwrotów czy sBów: we- zwany przez Boga, m\ Bo\y, sBuga Bo\y, wysBaniec Boga, stró\, pasterz, itd. A ponadto Stary Testa- ment nazywa ich bardzo czsto widzcymi. Dostrzegali bowiem Boga i Jego dziaBanie w wydarzeniach zarówno przeszBych, terazniejszych, jak i przyszBych. Skupieni byli jednak przede wszystkim na wspóBczesnej im sytuacji religijnej i spoBecznej. Byli zwiastunami Boga. O\ywiali najpierw i budowali wiar, która byBa fundamentem ludu Bo\ego i warunkiem jego przetrwania. Uczyli o jedynym Bogu, Jego wszechobecno[ci, wszechmocy, sprawie- dliwo[ci. Nikt przed nimi nie kBadB takiego nacisku na wymienione Bo\e przymioty. Bronili czysto[ci wiary. Ostrzegali przed faBszywymi bóstwami, bdcymi niebezpiecznym narkotykiem pogr\ajcym w swoistym obBdzie za[lepienia i dziaBajcym usypiajco. Przypominali równie\, \e jedynie \ywa wiara jest autentyczna. Natomiast wiara martwa, nie owocuj- ca czynami, nie przedstawia warto[ci. Religijno[ sprowadzajca si do zewntrznych praktyk nie skBania czBowieka do \ycia wiar na co dzieD, lecz przeciwnie - j zabija. Starali si j wic pogBbi i oczy[ci. Wiedzieli te\, \e bez zasad moralnych naród si rozpadnie. Dlatego ksztaBtowali postaw moraln ludu Bo\ego. Starali si budzi sumienia i kierowa postpowaniem ludzi zgodnie z ich du- chowym przeznaczeniem. KBadli nacisk na sprawiedliwo[ i dobro w stosunkach z innymi ludzmi. Etyczne wskazówki proroków wynikaj bezpo[rednio z ich spojrzenia na Boga i Jego Przymierze z narodem izraelskim. Je\eli wierzy si w Boga, to trzeba bezwarunkowo przyj i wypeBni wszelkie zobowizania moralne, wypBywajce z tego faktu. Dlatego ci charyzmatycy podkre[lali, \e nale\yte postpowanie moralne jest jednym z najwa\niejszych sprawdzianów wBa[ciwego stosunku do Boga. Poddali krytyce wszystkie zasady popularnej i obiegowej etyki ludzkiej mdro[ci. Ogniskiem wezwaD prorockich jest nawrócenie serca. Nie sprowadzaBo si ono jednak tylko do nawró- cenia moralnego, czyli do uznania przewinieD moralnych, przyznania si do faBszywych warto[ci, przywrócenia woli Boga nadrzdnego miejsca w \yciu. Nawrócenie oznaczaBo dla nich zmian my[le- nia. Dlatego ganili, napominali, demaskowali i dezawuowali bBdne sposoby my[lenia. Nikt tak jak oni nie uwypukliB takich prawd religijnych, jak istnienie zBa i grzechu. Nikt te\ nie podkre[laB tak bardzo jak oni potrzeby nawrócenia wewntrznego, zado[uczynienia. Ale nikt te\, tak jak oni, nie przypomi- naB o Basce Boga i Jego dobroci oraz miBosierdziu. Mówili o peBnej miBo[ci mocy Boga \ywego, który jest zawsze gotów przebaczy. W ten sposób prostowali [cie\ki dla Pana, który jest miBo[ci. Prowadzcy: Czy prorocy interesowali si jedynie sprawami religijnymi? WykBadowca: Do krgu ich zainteresowaD nale\aBy tak\e trudne sprawy spoBeczne i polityczne. Przy- wizywali wielk wag do tego, \eby wszyscy wierzcy stanowili jedn, solidarn grup. GBosili ideaB braterstwa. Stawali si nieprzejednanymi obroDcami ubogich i bezradnych. Bronili ich praw przed ty- mi, którzy chcieli je zawBaszczy. Nie szczdzili wysiBków w obronie podeptanych praw tych, którzy, pomimo doskwierajcej im ndzy, wierzyli Bogu i oczekiwali od Niego pomocy. Stali si  gBosem tych, którzy byli ich pozbawieni. Byli zawsze obroDcami praw ludzkich: prawa do wBasno[ci, zapBaty, szacunku, itd. Wstrzsali narodem izraelskim, budzc go z obojtno[ci i nieczuBo[ci. Pragnli bowiem zbudowa idealn wspólnot ludu Bo\ego. ZasBug proroków byBo równie\ o\ywianie nadziei w czasach, gdy panowaBo powszechne zniechce- nie. NapeBniali o\ywczym zapaBem wspólnot narodu wybranego, który z tak Batwo[ci poddawaB si 2 zniechceniu i zaBamaniu. Tym samym przywracali nadziej. WpByw ich ordzia okazywaB si tak przemo\ny, \e niewole i nieszcz[cia staBy si dla ludu Bo\ego jakby tyglem, w którym oczyszczaBa si i pogBbiaBa jego wiara. A to budziBo ufno[ i zapowiadaBo nadej[cie nowych, lepszych czasów. Przekonywali o tym, \e Bóg kiedy[ z pewno[ci zainterweniuje i uwolni nieszcz[liwych od udrki. PozwalaBo to patrze z optymizmem w przyszBo[. Bez o\ywczego impulsu przesBania proroków, nie- ustannie zwracajcego serca ku Bogu, dzieje ludzko[ci byByby pozbawione zbawczej nadziei. PrzesBanie proroków zapu[ciBo gBboko korzenie w kulturze [wiata. Nawet niewierzcy nie ukrywaj podziwu w stosunku do nich. U[wiadamiaj sobie bowiem, \e ci charyzmatycy odegrali niezwykle wa\n rol w dziejach [wiata. Niewtpliwie mieli pewien wpByw na wszystkie prdy, które walczyBy i walcz o równo[ i sprawiedliwo[ spoBeczn. Ale najwa\niejsz rol odegrali w dziedzinie religijnej. Ich zaanga\owanie w sprawy Boga i czBowieka jest tak\e dla nas czym[ fascynujcym. Wci\, jak Eliasz, przypominaj, \e trzeba wróci do Horebu, czyli do Bo\ych przykazaD, je\eli chcemy stworzy prawdziw spoBeczno[. Przypominaj o tym tak\e dzisiaj. Od tych zwiastunów Bo\ej nowiny dziel nas wieki, ale ich ordzie stale pozostaje \ywe, szczególnie we wspóBczesnym [wiecie, gdzie panuje niewiara, brak miBo[ci i niesprawiedliwo[. Co staBoby si ze [wiatem, na którym zabrakBoby zwiastunów Boga. Ich przesBanie posiada szczególnie dzisiaj witalne znaczenie, gdy powszechna jest postawa \yciowego konformizmu. Ludzie \yjcy wspóBcze[nie przejawiaj siln skBonno[ do kompromisu i lk przed najmniejszym ryzykiem.  Kultu- ra dobrobytu wywoBuje w czBowieku nadmierne d\enie do bytowej stabilizacji. Jedynie karcce mo- wy proroków maj w sobie wystarczajc moc, by obudzi w nas czy o\ywi autentyczn wiar i sza- cunek wzgldem bliznich, szczególnie skrzywdzonych. Ks. Piotr Aabuda Krytyka tekstu Prowadzcy: Czy mo\emy dzisiaj zobaczy tekst jakiejkolwiek ksigi, Starego czy Nowego Testamen- tu, o którym mo\na by powiedzie, \e jest to tekst napisany wBasnorcznie przez Izajasza, Mateusza, Aukasza czy innego autora? WykBadowca: Nie posiadamy tekstu oryginalnego \adnej ksigi biblijnej  tzw. autografu. Podobnie jednak nie posiadamy \adnych innych ksig pochodzcych z czasów staro\ytnych. Istnieje jednak du\a mnogo[ odpisów  czyli kopii pochodzcych z oryginaBu, które jednak\e w trakcie przepisywania ulegaBy nie[wiadomym lub zamierzonym przez kopistów ska\eniom. Na podstawie tych odpisów, sto- sujc zasady krytyki tekstu, mo\na odtworzy tekst bardzo bliski oryginaBowi. Posiadane apografy (odpisy) ró\ni si oczywi[cie midzy sob w ró\nych szczegóBach. Wszelako posiadajc wiele ró\- nych odpisów wypracowano pewne zasady, które pozwalaj odtworzy pierwotny tekst. Std te\ zada- niem krytyki tekstu jest rekonstrukcja tekstu oryginalnego przez badanie poszczególnych odpisów Pi- sma Zwitego, czyli [wiadków tekstu. Owi [wiadkowie przekazuj tekst biblijny w jzyku oryginal- nym bdz te\ w przekBadach. Prowadzcy: O jakich zatem mo\emy mówi znieksztaBceniach? WykBadowca: U pocztku powstawania tekstu staBo gBoszenie SBowa przez proroków (Stary Testament) oraz Chrystusa i ApostoBów (Nowy Testament). Z czasem nastpiBo spisanie poszczególnych ksig. MateriaBami pisarskimi byBy papirusy i pergaminy, a wic materiaBy ze swej natury raczej nietrwaBe. OryginaBy byBy podstaw do powstawania odpisów. Ju\ od czasów staro\ytnych podejmowano próby wypracowania metod zachowania i odtworzenia tek- stu oryginalnego. Jednak ojcem nauki o krytyce tekstu jest \yjcy w XVII wieku Richard Simon. OpracowaB on metod odró\niania w[ród wielu wariantów lekcji najbli\szej oryginaBowi. Wypra- cowana dyscyplina wiedzy zostaBa nazwana krytyk tekstu. Na jej podstawie mo\na wyró\ni zmiany 3 celowe czyli zamierzone oraz niezamierzone, czyli wynikajce z niedoskonaBo[ci wzroku, sBuchu lub pamici. Prowadzcy: A zatem kopi[ci nie s winni zmianom  znieksztaBceniom niezamierzonym? WykBadowca: Tak. Ze znieksztaBceniami niezamierzonymi mamy do czynienia, gdy kopista nie zamie- rzaB ingerowa w tekst, a wszelkie zmiany powstaBy z ludzkiej uBomno[ci. Ów bBd wynikaB zazwyczaj z graficznego lub fonetycznego podobieDstwa liter lub caBych wyrazów, z przeoczenia wyrazu lub caBej linii tekstu, wreszcie z oddziaBywania podobnego kontekstu. W zale\no[ci od tego, czy kopista korzy- staB z tekstu le\cego przed jego oczami, na specjalnym pulpicie, czy te\ w scriptorium zapisywaB dyk- towany tekst, mo\na mówi o odmiennych bBdach. Najcz[ciej spotykane znieksztaBcenia: - Zamiana liter, sylab i caBych wyrazów wynikajca z podobieDstwa graficznego. W jzyku hebrajskim podobne s litery waw i jod, dalet i resz, he, chet i taw; natomiast w jzyku greckim w kodeksach ma- juskuBowych zachodzi podobieDstwo midzy literami alfa, lambda i delta, midzy theta, omikron i sigma. - Zamiana liter mo\e równie\ wynika z podobieDstwa fonetycznego. W jzyku hebrajskim trudne do odró\nienia s litery szin, sin, samek. Do tej grupy bBdów nale\ te\ czste bBdy w jzyku greckim, gdzie litery i, e, oi, ei wymawiano jak dzwik  i . - Zgubienie litery, sylaby lub wyrazu, wynikBe z tzw. haplografii, czyli opuszczenie jednej spo[ród dwóch jednakowych liter. Np. w Dz 2,43 jest zamiast  polla terata (liczne znaki) winno by  polla te terata (liczne za[ znaki). - Ditografia, czyli podwojenie litery, sylaby lub wyrazu. Z bBdem tym mamy do czynienia, gdy kopi- sta przez nieuwag pisaB dwie takie same litery, sylaby lub wyrazy, np. w Dz 13,12 zamiast  episte- usen en to theo (wtedy uwierzyB w Boga) powinno by  episteusen to theo (wtedy uwierzyB Bogu). - Kolejne bBdy nazywane s  homojoarkton (podobny pocztek) lub  homojoteleuton (podobny ko- niec). Polega on na przeoczeniu przez kopist jednego wiersza, do którego dochodzi, gdy przepisujcy przeniósB wzrok z pocztku lub zakoDczenia jednego wiersza na pocztek lub zakoDczenie nastpnego wiersza identycznie si zaczynajcego lub koDczcego. PrzykBadem takich bBdów mo\e by tekst z Ewangelii [w. Jana (J 3,20). Zamiast  Ka\dy, kto si dopuszcza nieprawo[ci, nienawidzi [wiatBo[ci (to fos), aby nie potpiono jego uczynków , powinno by  Ka\dy, kto si dopuszcza nieprawo[ci, niena- widzi [wiatBo[ci (to fos) i nie idzie ku [wiatBo[ci (to fos), aby nie potpiono jego uczynków . - Na powstawanie bBdów czstokro miaB wpByw kontekst. Kopista znaB na pami wiele tekstów bi- blijnych i gdy napotykaB tekst zaczynajcy si podobnie, koDczyB go z pamici czsto nie[wiadomie go zmieniajc. PrzykBadem mo\e by Ak 6,20:  BBogosBawieni jeste[cie wy ubodzy, albowiem do was na- le\y królestwo Bo\e , który kopista nie[wiadomie zmieniB wedBug Mt 5,3 na:  BBogosBawieni jeste[cie wy ubodzy w duchu, albowiem do was nale\y królestwo Bo\e . - BBdne rozwizanie skrótów. Kopi[ci czsto dla oszczdzenia drogiego pergaminu u\ywali skrótów, które potem nastpni przepisujcy nie umieli poprawnie odczyta. Do najcz[ciej spotykanych skrótów greckich nale\: PER  PATER  ojciec, PNA  PNEUMA  duch, ANOS  ANTROPOS  czBowiek, BLEUS  BASILEUS  król, KE  KYRIOS  Pan. Prowadzcy: Kiedy za[ mówimy o znieksztaBceniach zamierzonych, to w jakiej[ mierze obci\amy win kopistów. Czy tak? WykBadowca: W pewnym sensie mo\na mówi o winie kopistów. Jednak mówic o ich winie, trzeba pamita, \e nie wprowadzali oni \adnych zmian, aby celowo zaszkodzi tekstowi. BBdy te wynikaBy raczej z ich niedoskonaBo[ci, czy te\ z pragnienia poprawienia tekstu, co najcz[ciej jednak dawaBo efekt odwrotny od zamierzonego. Do najcz[ciej spotykanych znieksztaBceD zamierzonych mo\na zali- czy: 4 - NiewBa[ciwy podziaB pisma cigBego (scriptio continua) na poszczególne wyrazy. PrzykBadem mo\e by tekst Mk 10,40. Kopista zle podzieliB wyrazy; powinno by:  nie jest moj rzecz da je wam, lecz tym (all óis), dla których jest przygotowane , a przepisaB:  nie jest moj rzecz da je wam, jest przy- gotowane dla innych (allois) , - celowe harmonizowanie tekstów paralelnych, o innym brzmieniu. Autor celowo zmieniaB i poprawiaB ró\ne teksty, w celu ujednolicenia tekstu biblijnego. W opowiadaniu o nawróceniu [w. PawBa niektóre kodeksy idc za Dz 26,14 dodaj uzupeBnienie do Dz 9,5:  Trudno ci wierzga przeciw o[cieniowi . Czasem kopista miaB przed sob dwie lekcje tego samego fragmentu Pisma Zwitego i nie wiedzc, która jest wBa[ciwa, przepisaB obydwie. Np. w Mt 26,15 wikszo[ manuskryptów wspomina o  trzy- dziestu [monetach] srebra niektóre jednak lekcje mówi o  trzydziestu staterach . Std te\ powstaBa na podstawie tych obu tekstów lekcja:  trzydzie[ci staterów srebra , - Czsto kopi[ci umieszczali na marginesie lub nad przepisywanym tekstem biblijnym zapiski, czyli tzw. glosy. MiaBy one na celu wyja[nianie lub korygowanie tekstu. Czsto zdarzaBo si, i\ kolejny ko- pista wprowadziB te glosy do tekstu, jako tekst. W Nowym Testamencie charakter glos wyja[niajcych najcz[ciej posiadaj greckie odpowiedniki wyrazów hebrajskich, np. w Mt 7,34  Effatha, to znaczy, otwórz si , - Czsto kopi[ci pozwalali sobie na korygowanie tekstu troszczc si o poprawno[ ortograficzn, gramatyczn i stylistyczn. Czsto jednak kopista, kiedy miaB trudno[ci ze rozumieniem tekstu, lub uwa\aB go za niepoprawny pod wzgldem doktrynalnym, std te\ dokonywaB poprawek. Taka korekta mo\e mie charakter interpolacji, doBo\enia jakiego[ wyrazu, lub eliminacji pewnych sBów. PrzykBa- dem tej ostatniej jest tekst Mk 13,22, gdzie niektóre kodeksy pomijaj wyrazy  ani Syn chcc unikn trudno[ci, co do rozumienia wiedzy Jezusa o dniu ostatecznym:  lecz o dniu owym lub godzinie nikt nie wie, ani anioBowie w niebie, ani Syn, tylko Ojciec (zob. Mk 13,32). Prowadzcy: Jak zatem mo\na dotrze i wybra tekst, który jest najbardziej poprawny? WykBadowca: Celem krytyki tekstu jest praca nad wieloma odpisami, co ma sBu\y dotarciu do tekstu jak najbli\szego, jak najbardziej prawdopodobnego wzgldem tekstu pierwotnego  autografu. Podej- mowane w przeszBo[ci próby oczyszczenia rkopisów ze ska\eD nazywamy recenzjami tekstu. KoD- czyBy si one jednak powstawaniem nowych znieksztaBceD, gdy\ nie posiadano wypracowanych metod rewizji tekstu. Powstajce recenzje tekstu powodowaBy równie\ zniszczenie wielu manuskryptów po- dejrzewanych, \e zawieraj ska\ony tekst. I tak wBa[nie np. masoreci zniszczyli wiele dawnych rkopi- sów. Rekonstrukcja tekstu pierwotnego, sprowadza si do przeprowadzenia dwóch zasadniczych czynno[ci: zbadania tekstu przy pomocy kryteriów wewntrznych oraz zewntrznych. Stosujc te wyznaczniki, trzeba jednak pamita, \e nie nale\y ocenia tekstów biblijnych jedynie na podstawie jednych kryte- riów. Trzeba zawsze posBugiwa si Bcznie kryteriami wewntrznymi i zewntrznym. PierwszeDstwo w krytyce maj jednak kryteria wewntrzne. Prowadzcy: Jakie to s kryteria? WykBadowca: W ramach kryteriów wewntrznych wyró\ni mo\na kilka zasad, którymi nale\y si kierowa przy pracach z tekstem: 1. Lectio difficilior potior faciliori. Je[li posiadamy do wyboru wiele wariantów tekstu wybieramy lek- cj trudniejsz zakBadajc, \e kopista chciaB tekst bardziej wyja[ni, ni\ zaciemni. 2. Lectio brevior potior longiori. Bardziej prawdopodobna jest lekcja krótsza. Zasada ta odnosi si gBównie do tekstów paralelnych, gdy\ kopi[ci czsto mieli skBonno[ do harmonizowania tekstu, jak równie\ do wBczania w tekst glos marginalnych. Zasada ta jednak nie ma charakteru powszechnego, gdy\ nale\y bra pod uwag mo\liwo[, \e lekcja krótsza jest wynikiem bBdu kopisty, który przeoczyB fragment tekstu. 5 3. Lectio illa genuina est, ex qua ceterae facilius derivantur. Zasad t czsto komentatorzy nazywaj zBot reguB. Jako lekcje pierwotn mo\emy traktowa t, z której da si wytBumaczy powstanie in- nych lekcji. 4. WBa[ciwa lekcja jest raczej ró\na od tekstu paralelnego. Rzadziej znacznie jest z nim zgodna. Do takiego wniosku przekonuje tendencja kopistów do harmonizacji tekstów. 5. Gdy tekst nie daje si w \aden sposób odtworzy, trzeba zastosowa koniektur, czyli domysB. Ko- niektury s czsto konieczne szczególnie w pracach nad tekstami Starego Testamentu, kiedy \adna z przekazywanych lekcji nie daje sensu. Nale\y wtedy zastanowi si, jaka litera hebrajska zostaBa bBd- nie przepisana z powodu jej podobieDstwa do innych liter i zastpujc j inn liter, stosownie do kon- tekstu, wydoby sens z zepsutego tekstu. Prowadzcy: Jakie za[ s kryteria zewntrzne? WykBadowca: Ogólnie rzecz bior, kryteria zewntrzne tworz ilo[ i staro\ytno[ kodeksów. Ich zna- czenie, autorytet, oddziaBywanie. Std te\ wa\n jest rzecz: 1. Liczba rkopisów. Kryterium to mówi, i\ nale\y i[ za wariantem reprezentowanym przez wiksza liczb rkopisów. Nie mo\na jednak tej zasady stosowa rygorystycznie, gdy\ czasami du\a ilo[ ró\- nych kodeksów mo\e reprezentowa lekcj bdc przedstawicielem jednego typu tekstu. Czsto rów- nie\ s to bardzo mBode lekcje i nie równowa\ lekcji która jest reprezentowana czasami jedynie przez kilka kodeksów, ale za to starszych i ró\norodnych. Nale\y bowiem wa\y ci\ar gatunkowy kodeksu, a nie tylko liczy ich ilo[ (codices non numerantur sed ponderantur). 2. Wiek rkopisów. Zasadniczo w krytyce przyjmuje si zasad, i\ kodeksy starsze s bardziej po- prawne od kodeksów mBodszych, poniewa\ na dBu\szym odcinku czasu, jaki upBynB od momentu po- wstania oryginaBu do momentu skopiowania danego rkopisu byBa wiksza mo\liwo[ znieksztaBcenia tekstu. Kodeksy pochodzce z V, VI w. maj wiksz warto[ ni\ kodeksy z XII-XV w. Ta reguBa ma jednak te\ pewne ograniczenia. Jest bowiem mo\liwe, \e w XIII w. zostaB przepisany tekst z bardziej doskonaBego rkopisu np. z IV w. Jest wic lepszy ni\ kodeksy VI w. Std te\ wiek manuskryptów nie mo\e stanowi jedynego kryterium przy rekonstrukcji tekstu. Wiek rkopisów ustala paleografia na podstawie materiaBu na którym zostaBy spisane (papirus, pergamin, papier), ksztaBtu liter (im starsze, tym litery bardziej proste) oraz na podstawie ukBadu tekstu: scripto continua reprezentuje starszy tekst, podziaB na fragmenty, wyrazy, zastosowanie interpunkcji dowodz do[ póznej redakcji lub kopiowa- nia tekstu. 3. Staranno[ zapisu. Uwa\a si, \e rkopisy przepisane staranniej byBy przepisywane bardziej uwa\nie i mniej zawieraj bBdów. 4. Niektórzy przyporzdkowuj do kryteriów zewntrznych kryterium geograficzne. WedBug tych ko- mentatorów je[li lekcja jest po[wiadczana przez wiele kodeksów pochodzcych z ró\nych stron [wiata, np. z Aleksandrii, Cezarei, Antiochii, Lyonu itd., prezentuj one lekcj bardziej oryginaln. Chocia\ nie posiadamy autografów ksig biblijnych, jednak Biblia, jak \adne inne staro\ytne dzieBo literackie nie posiada tylu i tak wiarogodnych [wiadków. Posiadamy bowiem najwicej, bo ponad 5000 dla Nowego Testamentu i ponad 2000 dla Starego Testamentu, odpisów tekstu. Odpisy tekstu biblijnego najbardziej z dzieB Staro\ytno[ci s zbli\one do czasów napisania oryginaBu. I tak np. papirus P52 dzieli od Ewangelii [w. Jana tylko 30 lat, za[ kodeksy zawierajce caBy Nowy Te- stament s oddalone od czasu napisania o okoBo 200 lat. Teksty Starego Testamentu znalezione w Qu- mran s oddalone od czasu powstania oryginaBów czasem niecaBy wiek. Tymczasem inne pisma, jak np. dzieBa Platona s odlegBe od czasów powstania o 1300 lat, dzieBa Homera o 1800 lat, odpis pism Cezara o 1000 lat. 6 W ponad 5000 zachowanych rkopisach Nowego Testamentu mamy 250 tys. wariantów tekstu, co przewy\sza sam ilo[ sBów Nowego Testamentu. Jednak ponad 80% tekstu te warianty nie dotycz. Warianty znalezione w niecaBych 20% tekstu to ró\ne formy gramatyczne, skBadniowe, przestawienia wyrazów, lub inne bardzo niewiele znaczce zmiany i oboczno[ci. Spo[ród tych 250 tys. wariantów jedynie 200 dotyczy sensu zdaD, z tych za[ jedynie 15 budzi powa\niejsze dyskusje. Trudno[ci nasu- waj Mk 16,9-20 (zakoDczenie ewangelii), Ak 22,43-44 (krwawy pot i zjawienie si anioBa), J 5,3-4 (zstpienie anioBa do sadzawki Siloe), J 7,53-8,11 (perykopa o cudzoBo\nicy) i 1 J 5,7 (comma Jo- hanneum). [aden jednak z powy\szych tekstów nie dodaje ani nie pomija jakiej[ prawdy dogmatycz- nej, nie narusza tre[ci doktrynalnej Biblii. Mo\emy wic stwierdzi, i\ chocia\ nie posiadamy autogra- fów Pisma Zwitego, to jednak na podstawie prac i badaD posiadamy autentyczny tekst. Prowadzcy: Dzikujemy za dzisiejsze spotkanie. Na koniec pytanie konkursowe które dzi[ brzmi: Co to s znieksztaBcenia tekstu. Na czym polegaj? Odpowiedzi prosimy przesyBa listowni, drog e- mailow bdz dzwonic na numer radia RDN. PrawidBow odpowiedz na pytanie sprzed tygodnia, jak równie\ imi i nazwisko osoby, która wylosowaBa nagrod ksi\kow mo\na znalez, jak zawsze, na stronie internetowej naszego studium biblijnego. ZostaBa ona wysBana przez nasze Diecezjalne Wy- dawnictwo  Biblos poczt. Wszystkie informacje, jak równie\ poprzednie audycje, mo\na znalez na stronie internetowej: www.studiumbiblijne.diecezja.tarnow.pl A na koniec pragniemy poinformowa, \e w najbli\szych dniach uka\e si ksi\ka zawierajca wszystkie teksty wykBadów z pierwszego semestru. Ksi\k t mo\na zamawia ju\ teraz drog e- mailow, a tak\e listownie czy dzwonic do naszego studia. Do usByszenia za tydzieD. 7

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
82015000721 wychowaniewprzedszkolu 13 artykul
Zwodzenie mas Wychowanie pewnego narodu
DEKLARACJA PRAW NARODU ANGIELSKIEGO Z 13 LUTEGO 1689 R
82015000720 wychowanie wprzedszkolu 13 artykul
13 Ksiega prorocka NT
8201500716 wychowaniewprzedszkolu 13 artykul
UAS 13 zao
er4p2 5 13
Budownictwo Ogolne II zaoczne wyklad 13 ppoz

więcej podobnych podstron