Kształcenie i doskonalenie |
Nauka
może być
zabawą!
Należy dać dzieciom
przestrzeń do nieskażonego
wizją świata dorosłych,
swobodnego
eksperymentowania,
badania, samodzielnego
poszukiwania odpowiedzi
na pytania powstające
w procesie rozwoju.
Karolina Pytel, Aleksandra Salwa, Zuzanna Walczak, Aleksandra Zając
Optymalne środowisko
edukacyjne
zieci mają naturalną potrzebę doświadczeń, dzięki którym znajdu-
Dbadania, odkrywania oraz rozu- ją one odpowiedzi na nurtujące ich charakteryzuje się tym, że zain-
mienia świata. Zadają tysiące pytań, pytania. Są to niewątpliwie miejsca,
teresowania dzieci koncentrują
tworzą definicje zgodnie z ich własną które odpowiadają potrzebom dzieci
się wokół rzeczywistych spraw,
wizją rzeczywistości, budują zaskaku- i przyczyniają się do ich efektywnego
a dorośli odpowiadają na te zain-
jące nas, dorosłych, teorie na temat rozwoju.
teresowania, dostarczają wspar-
świata. Dzieci pragną wiedzieć więcej,
cia i informacji oraz koncentrują
a przed nami, obecnymi w procesie Wiek zabaw i pytań
ich wczesnej edukacji stoi wyzwa- Rozwój dziecka w tym wieku jest uwagę dzieci na ważnych aspek-
nie: wykorzystać ten czas tak, aby szybki. Charakteryzuje się szerokim
tach przedmiotu zainteresowania
wskazać jak najwięcej odpowiedzi. oraz intensywnym spektrum zmian,
(Katz, 2004).
Jak tego dokonać? Należy dać dzie- rozpoczynając od aspektu poznaw-
ciom przestrzeń do nieskażonego czego, przez społeczny, emocjonal-
wizją świata dorosłych, swobodnego ny, moralny oraz ruchowy. Warto która w sposób szczególny wpływa na
eksperymentowania, badania, samo- zwrócić uwagę na rozwój motoryki każdą sferę rozwoju dziecka. Należy
dzielnego poszukiwania odpowiedzi małej, który umożliwia uczestnictwo zaznaczyć jednak wyjątkową rolę,
na pytania powstające w procesie roz- w szerszym zakresie działalności, oraz którą pełni wychowawca. Zmiany
woju. Chodzi o to, aby odpowiednio tzw. głód ruchu, będący jednym z ele- w procesie uczenia się w okresie
wykorzystać moment, kiedy dziecko mentów składających się na aktyw- przedszkolnym polegają na przejściu
jest najbardziej twórcze i ciekawe ność i chęć eksploracji. Kolejnym od spontanicznego do reaktywnego
świata. W dzisiejszych czasach nie elementem jest proces socjaliza- typu przyswajania wiedzy i umiejęt-
brakuje instytucji, organizacji oraz cji, rozpoczynający się już w wieku ności: dziecko uczy się w miarę tego,
inicjatyw, które stawiają na cieka- przedszkolnym i prowadzący do opa- jak program nauczyciela staje się jego
wość jako motor rozwoju dziecka. nowania wiedzy o grupie oraz rolach własnym programem. Innymi słowy,
Wiele muzeów przygotowuje dla społecznych, a także do stopniowego poprzez ukierunkowywanie aktywno-
najmłodszych atrakcyjne wystawy opanowywania standardów i warto- ści zabawowej dziecka można wpły-
interaktywne, warsztaty, a nawet pro- ści, głównie poprzez uczestnictwo nąć na proces spontanicznego uczenia
pozycje udziału w najprawdziwszych w zabawach. się: ważne jest, aby wywołać zain-
eksperymentach. Centrum Nauki Nie bez przyczyny wiek przed- teresowanie u przedszkolaka. Z tego
Kopernik w Warszawie proponuje szkolny nazywany jest wiekiem za- względu nauka w latach 3 7 odbywa
najmłodszym odbiorcom spektrum baw. Są one podstawową aktywnością, się przede wszystkim poprzez zabawę
12 Wychowanie w Przedszkolu nr 9 | paz
dziernik 2013
| Kształcenie i doskonalenie
i obcowanie z dorosłymi, jest więc jako inicjatora zachowań. Potrzebę działania dzieci wynikają z ich zain-
włączona w inne formy aktywności, więzi z innymi daje poczucie, że jest teresowań oraz są wynikiem trafnych
ma charakter mimowolny i okolicz- się członkiem grupy, rodziny czy obserwacji dorosłych, którzy  wpusz-
nościowy. Motorem każdego działania społeczności oraz przyjmowanie ich czają dzieci do swojego świata , to
dziecka w tym wieku jest po prostu wartości. Natomiast potrzeba kom- niezwykle istotny element, stano-
ciekawość. Pragnie ono wszystkiego petencji rodzi się z poczucia własnej wiący fundament pod dalsze dziecię-
dotknąć, spróbować, ma nieodpartą skuteczności, a spełnia się poprzez ce działania. Określone propozycje
chęć poznawania świata  całym sobą . zaangażowanie w różne działania. mają skłaniać dzieci do poszukiwania
Drugim czynnikiem jest kształto- informacji i proponowania nowych
Motywacja wewnętrzna wanie takiego środowiska edukacji, rozwiązań. Działająca w ten sposób
kluczem do zaangażowania które stymulować będzie autonomię spirala powoduje, że nowe ustalenia,
W procesie edukacji uczniowie uczniów, w którym dzieci poczują, że fakty i propozycje, które powstają
nieustannie spotykają się z różnymi ich działania wynikają z własnej woli, w efekcie nieustających dziecięcych
zadaniami. Nad niektórymi trudzą się są wynikiem ich wyboru i pozostają poszukiwań, za każdym razem stają
dłużej, są znudzeni i niekoniecznie w związku z ich zainteresowaniami, się punktem wyjścia do dalszej eks-
zadowoleni z efektów. Są też i takie, a także uznawane są za ważne. ploracji tematu, do zagłębiania się
które wymagają wiele pracy, ale anga- Istotne jest umożliwianie dzie- w niego i jeszcze bardziej wnikliwe-
żują uczniów tak bardzo, że zdają ciom wyboru chociażby w pozornie go badania, dzięki któremu powstają
się oni zapominać o upływającym błahych sprawach. Podejmowanie nowe pomysły i zadania. Dziecięca
czasie, a wykonanie odzwierciedla decyzji za nie i narzucanie działań spontaniczność i żywiołowość to nie-
szczyt możliwości dziecka. Podejście powoduje ograniczanie ich autonomii. samowicie silny i jedyny w swoim
do wykonania zadania zależy od typu Dzieci niechętnie podejmują się wtedy rodzaju mechanizm, dzięki któremu
motywacji. Prawdziwe zaangażowa- zadań, gdyż te nie wynikają z ich włas- można osiągnąć efekty we wszyst-
nie w pracę zapewnia motywacja nej woli, a jedyną motywację do pracy kich 4 obszarach nauczania. Dzięki
wewnętrzna. mogą stanowić szeroko pojęte kary formie projektu w naturalny sposób
Dzięki pojawieniu się w procesie i nagrody. Taki sposób zachęcania do poszerza się wiedza ogólna o świecie
edukacji motywacji wewnętrznej pracy nie da nigdy efektów prawdzi- oraz pogłębia się zrozumienie otacza-
podejmowanym działaniom towa- wego zaangażowania. jących zjawisk.
rzyszy satysfakcja i zaangażowanie, Projekt przez oferowane działania
a realizowane cele stają się osobiście Ciekawość + zaangażowanie kształtuje także nowe umiejętności
znaczące dla ucznia. Tego osobiste- = pomysł (fizyczne, społeczne, werbalne) oraz
go znaczenia zadaniom można więc Doskonałą odpowiedzią na natu- dyspozycje, które stanowią nawyki
nadać jedynie wtedy, gdy będą one ralną dziecięcą potrzebę odkrywania myślowe wartościowane motywacyj-
możliwie najbardziej dostosowane do oraz zrozumienia świata jest podej- nie i afektywnie stymulujące ważne
indywidualnych potrzeb każdego dzie- ście projektowe. Otaczający świat zachowania (np. ciekawość czy skłon-
cka. Zadania takie zapewniają dzie- interesuje, prowokuje do wsłuchania ność do współpracy). Nie sposób także
ciom okazję do ćwiczenia autonomii się, smakowania, oglądania i doty- pominąć wpływu projektu na rozwój
i odkrywania nowych idei oraz strate- kania. Umożliwia dzieciom pogłę- uczuć, czyli wewnętrznych stanów
gii rozwiązywania problemów, zarów- bione badanie zjawisk, które zda-
no indywidualnie, jak i we współpra- niem małych odkrywców warte są
cy z innymi. Motywacja wewnętrzna ich uwagi, czasu i energii. Projekt
kształtowana jest przez dwa rodzaje oferuje ciekawą perspektywę  dzie-
czynników. Pierwsze z nich związa- cko, biologicznie predysponowane
ne są z zaspokajaniem podstawowych do poznawania otoczenia, występuje
potrzeb każdego ucznia  autonomii, od początku w roli  małego eksper-
kompetencji oraz relacji z innymi; dru- ta ; uznawane jest za kompetentne
gie zaś mają za zadanie kształtować i inteligentne oraz pozostaje aktywne
środowisko edukacji wspierające auto- w procesie własnej edukacji na każ-
nomię najmłodszych. dym etapie realizacji projektu. Fakt
Trzy podstawowe potrzeby zi- ten nie oznacza jednak, że nauczyciel
dentyfikowane przez Ryana i Deciego jest zbędny. Wręcz przeciwnie  przed
odpowiadają za optymalne funkcjo- nim stoi niezwykle odpowiedzialne
nowanie naturalnych tendencji do zadanie dopilnowania, aby pojawia-
wzrostu i rozwoju człowieka (a także jąca się wizja projektu, nad którym
poczucia dobrostanu) oraz za pra- będą wspólnie pracować, wynikała
widłowy rozwój społeczny. Potrzeba z aktualnej sytuacji oraz nie przekra-
autonomii realizowana jest wtedy, czała możliwości dzieci. Optymalne
gdy osoba może spostrzegać siebie środowisko eksploracyjne, w którym
Wychowanie w Przedszkolu nr 9 | paz
dziernik 2013 13
Kształcenie i doskonalenie |
emocjonalnych, nierozerwalnie zwią-
zanych ze wszystkimi podejmowany-
Relacja tutorska polega na stworzeniu prawdziwie dwupodmiotowego
mi w życiu działaniami oraz interak-
stosunku, gdzie nauczyciel i uczeń wzajemnie darzą się szacunkiem i stają się
cjami.
dla siebie ważni. Istotą tej relacji jest dostrzeżenie partnera jako wyjątkowej,
Podejście projektowe oferuje ciekawą
niepowtarzalnej osoby, która wnosi w nią pewien bagaż doświadczeń, system
perspektywę, która łączy normatywne
wartości, wiedzę oraz wszelakie kompetencje. Obie strony wypracowują wspólny
aspekty prawidłowego rozwoju (cieka-
system znaczeń, stanowiący układ odniesienia dla wszystkich, którzy uczestniczyli
wość, poszukiwanie, zadawanie pytań,
w procesie jego tworzenia. Ważne jest, aby system ów powstał w drodze
stawianie hipotez) z cechami właściwy-
negocjacji, partnerskiej współpracy, i nie był narzucany przez jedną ze stron.
mi tylko dzieciom  spontanicznością,
żywiołowością, niczym nieskrępowa-
ną kreatywnością. Stymuluje to dzie-
cko do działania, eksperymentowania,
aktywnego rozwiązywania problemów.
Wszystko to stanowi punkt wyjścia do
badania w towarzystwie rówieśników,
dorosłych i nauczycieli. Inspirujące
wymiany zdań, ciekawe doświadczenia
i eksperymenty, spotkania z ekspertami
w różnych dziedzinach, które stają się
udziałem dzieci podczas wykonywania
projektu  wszystko to powoduje dodat-
kowo zacieśnienie więzi, konieczność
współdziałania i współpracy w celu
dokonania odkrycia. Ciekawość, krea-
tywność i komunikacja  oto  mecha-
nizm samonapędzający .
Pomysł w interakcji
dziecko  dorosły
Interakcja i komunikacja w podej-
ściu projektowym wymagają zupełnie
innej jakości relacji między dzieckiem
a jego opiekunem. Ze względu na to,
że praca każdego ucznia wygląda nieco
inaczej, dziecko dostaje szansę wyko-
rzystania swoich zdolności i spraw-
dzenia swoich możliwości w różnych
działaniach. Specyfika tej aktywności
wymaga stworzenia indywidualnej
relacji nauczyciela z każdym uczniem
z osobna. Wzorem dla jej budowania
powinna być relacja tutorska. lenia i że postęp wymaga zaangażo- zmienić, jakie umiejętności mogą być
Momenty, w których nauczyciel wania i wysiłku. przydatne dla uczniów, jakie postawy
poświęca całą swoją uwagę jednemu warto kształtować. Niezwykle istot-
uczniowi, choćby były bardzo krótkie, To nie jest trudne! na jest również rozmowa z dziećmi
pokazują mu, że jest on kimś ważnym Metoda projektu wymaga odpowied- i poznanie ich zainteresowań oraz
i interesującym, a jego potrzeby, mocne niego przygotowania i przeprowadze- wstępnych preferencji. Dopiero po
i słabe strony są istotne i powinny być nia, dlatego warto poznać prawidłowy uwzględnieniu wszystkich czynni-
uwzględniane w toku edukacji. jej przebieg (aż do zakończenia projek- ków należy wybrać temat projektu.
Jeżeli taka relacja jest punktem tu) oraz przekonać się, jaki nakład pracy Kolejnym etapem jest przygoto-
wyjścia w projekcie, to cele, jakie zwiększy efektywność przyswajanej wanie projektu. Należy zacząć od
stawiają sobie wychowawca i dzieci, przez naszych podopiecznych wiedzy. zapoznania się z tematyką pod wzglę-
stają się ważne ze względu na osoby Bardzo ważny jest wybór tematu. dem merytorycznym oraz od wyzna-
biorące w nim udział. W ten sposób Należy w tym celu przeanalizować czenia celów, które determinują okre-
relacja tutorska sprzyja wzbudzaniu program szkolny oraz przeprowa- ślony kierunek działań. Niezbędna
motywacji wewnętrznej, sprawia, że dzić wstępną diagnozę środowiska: jest ocena możliwości wykonania
uczniem kieruje chęć samodoskona- jakie problemy występują, co warto zadania przez określenie zasobów
14 Wychowanie w Przedszkolu nr 9 | paz
dziernik 2013
| Kształcenie i doskonalenie
(np. sprzęt, kontakt z innymi insty- również (na ile jest to możliwe) samo- odmiennych pomysłów i sposobów
tucjami etc.), które już istnieją, oraz dzielnie organizuje własną pracę, pla- działania, będzie także wymagała od
tych, które należy pozyskać. Na tym nując poszczególne etapy działania dziecka radzenia sobie z sytuacją kon-
etapie bardzo ważne jest spotkanie i wyznaczając terminy ich ukoń- fliktu, z silnymi emocjami i krytyką.
z dziećmi, podczas którego przed- czenia, a także próbuje rozwiązy- Metoda ta może również pozytywnie
stawimy im wizję i wstępny plan wać napotykane po drodze prob- wpłynąć na rozwój odpowiedzialności
projektu oraz stworzymy wraz z nimi lemy  samodzielnie lub wspólnie u najmłodszych, którym została
schematyczny harmonogram. z rówieśnikami. Bez wątpienia takie powierzona piecza nad niepowtarzal-
Ostatnim elementem jest realizacja podejście rozwija umiejętności spo- nym elementem spójnej całości, oraz
projektu, często bedąca ogromnym łeczne, umożliwiające efektywną uczyć ich wytrwałości i niepoddawa-
wyzwaniem dla prowadzącego. Dzięki pracę w grupie. Dziecko nie raz zmie- nia się, także w obliczu piętrzących
relacji tutorskiej dzieci uzyskują możli- rzy się z koniecznością obrony lub się trudności. Praca dziecka będzie
wość swobodnej eksploracji. Ważne jest, forsowania własnych pomysłów, doceniona, nawet gdy jej efekty będą
by istniało przyzwolenie na przekształ- będzie miało szansę sprawdzić swoje odbiegać od początkowych założeń
canie projektu w miarę potrzeb dziecka siły w różnych (nowych) rolach, być i wyobrażeń uczestników. Samo zaan-
w trakcie jego przeprowadzania. może odkryje talent przywódczy gażowanie we współtworzenie dzieła
Aby ocenić sposób realizacji pro- lub łatwość generowania kreatyw- daje dziecku ogromną satysfakcję, dla-
jektu oraz móc go ulepszyć w przy- nych, kompromisowych rozwiązań. tego niezaprzeczalną zaletę metody
szłości, warto wprowadzić ewaluację, Długotrwała praca z rówieśnikami projektowej stanowi wzrost poczucia
która nie będzie jednak ostatecznym nad wspólnym zadaniem stworzy własnej wartości dziecka. Umiejętności
zakończeniem. Istotnym czynni- możliwość rozwijania tolerancji wobec rozwijane dzięki uczestnictwu w pro-
kiem jest również promocja projek-
tu w najbliższym środowisku: w tym
celu należy zaprezentować innym
osobom efekty pracy dzieci.
Efekty!
Metoda projektu, prócz naturalne-
go wzbudzania w najmłodszych nie-
zbędnej w procesie nauczania chęci
poznawania i zaangażowania, jest
warta polecenia także z innych wzglę-
dów. Pozwala na wszechstronny roz-
wój dziecka, kształtowanie nowych
umiejętności, doskonalenie umiejęt-
ności już nabytych oraz wrodzonych
predyspozycji i zdolności. Projekt
w swej istocie pozostawia miejsce
na pewną dowolność, dzięki czemu
każdy jego uczestnik może znalez
ć
w nim coś, co pozwoli mu na reali-
zację własnych pomysłów i rozwój
zainteresowań. Osiągnięcie zamie-
rzonych celów wymaga od dziecka
poszukiwań przydatnych materiałów
i informacji. Zaangażowanie w ten
proces przygotowawczy sprzyja naby-
waniu nowej wiedzy, uczy selekcji
informacji, niezwykle istotnej na dal-
szych etapach edukacji, kształtuje
także samodzielność. Dziecko staje się
inicjatorem, samo stara się dotrzeć do
wartościowych z
ródeł, zastanawia się,
od kogo warto zaczerpnąć cennych
wiadomości. W razie niepewności czy
niepowodzenia prosi o pomoc zaufa-
nych dorosłych, jednak ostateczna
decyzja zawsze zależy od niego. Ono
Wychowanie w Przedszkolu nr 9 | paz
dziernik 2013 15
Kształcenie i doskonalenie |
BIBLIOGRAFIA
jektach z pewnością okażą się przy- wspólnych ustaleń i podejmowa-
datne przedszkolakom w niedalekiej nia ważnych decyzji. Jego realizacja
Z' Brzezinska A.I., Rycielska L., Tutoring jako
czynnik rozwoju ucznia i nauczyciela, [w:]
przyszłości  taka forma pracy przy- przyczynić się może do zacieśnienia
Czekierda P., Budzynski M., Traczynski J.,
gotuje je do radzenia sobie w szkole. współpracy z innymi instytucjami,
Zalewski Z., Zembrzuska A. [red.], Tutoring
Pozytywne efekty dostrzec można przedsiębiorstwami, a nawet lokal-
w szkole. Między teorią a praktyką zmiany edu-
nie tylko w rozwoju dziecka, lecz nymi władzami i (jak już wspomina-
kacyjnej (s. 19 30), Towarzystwo Edukacji
także w doskonaleniu pracy nauczy- łyśmy) mediami. To z kolei pozwoli Otwartej, Wrocław 2009, s. 19 30.
ciela, rodziców i instytucji zaanga- na kształtowanie pozytywnego wize- Z' Brzezińska A.I., Tutoring w edukacji: kaprys,
konieczność czy szansa rozwoju dla ucznia
żowanych w realizację projektu. runku przedszkola, którego niewąt-
i nauczyciela?, [w:] Iwański J. [red.], Tutoring
Nauczyciel pełniący rolę koordyna- pliwym atutem będzie rozwój aktyw-
młodych uchodz
ców, Warszawa 2012, s. 39 63.
tora projektu ma szansę stać się spe- nych metod kształcenia.
Z' Brzezińska A. I., Aktywność zabawowa i jej
znaczenie dla rozwoju dziecka w wieku przed-
cjalistą w pewnej dziedzinie, zyska * * *
szkolnym, [w:] Brzezińska A., Burtowy M.,
bowiem wiedzę w zakresie obranego Podejście projektowe jest niezwy-
Psychopedagogiczne problemy edukacji przedszkol-
tematu. Rozwinie swoje umiejętności kle przydatnym i efektywnym spo-
nej, Poznań 1992 , s. 78 94.
organizacyjne i komunikacyjne, zdol- sobem pracy z dziećmi, warto jed-
Z' Gołębniak B.D., Refleksja nad refleksją prezen-
ności motywowania dzieci do działa- nak zapamiętać, że opiera się ono towaną w projektach, [w:] Gołębniak B. D. [red.],
Uczenie metodą projektów. WSiP, Warszawa
nia, a także umiejętność współpracy na kilku ważnych elementach.
2002, s. 232 234.
z innymi nauczycielami, ze środowi- Pierwszym z nich jest uwzględnie-
Z' Gołębniak B.D., Potyrała D., Zamorska B.,
skiem lokalnym i mediami. Realizacja nie wewnętrznej motywacji dziecka
Ważne decyzje i działania. Przewodnik  projek-
projektu zwykle wiąże się z zaangażo- oraz jego ciekawości. Jest to warunek
towania , [w:] Gołębniak B. D. [red.], Uczenie
metodą projektów, 2002, s. 54 80.
waniem osób z najbliższego otoczenia odniesienia sukcesu. Aby utrzymać
Z' Jacobs G., Using the project approach in early
(np. pełniących konkretny zawód), niegasnące zainteresowanie przed-
childhood teacher preparation, [w:] Issues in early
a co za tym idzie  z możliwością szkolaka potrzebny jest odpowiedni
childhood education: curriculum, teacher educa-
nawiązania przez nauczyciela cieka- sposób realizacji projektu oraz meto-
tion, & dissemination of information. Proceedings
of the Lilian Katz Symposium, November 5 7,
wych znajomości. Opisywana meto- da pracy z dziećmi uwzględniająca
2000.
da pomaga mu kształtować postawę relację tutorską. Dzięki niej wycho-
Z' Kaplan A., Flum H., Achievement goal
otwartości na innych ludzi, nowe wawca wspiera swoich podopiecz-
orientations and identity formation styles, [w:]
doświadczenia i niepospolite rozwią- nych, pozostawiając im możliwość
Educational Research Review, 5, 2010, s. 50 67.
zania. Może wpłynąć na rozwój kre- swobodnej eksploracji z gwarancją
Z' Kielar-Turska M., Średnie dzieciństwo.
Wiek przedszkolny, [w:] Harwas-Napierała B.,
atywności i doskonalenie warsztatu pomocy w razie jakichkolwiek prob-
Trempała J. [red.], Psychologia rozwoju czło-
pracy, a także na wzrost autorytetu lemów. Jest to ważny aspekt, istotny
wieka. Charakterystyka okresów życia człowieka,
u swoich podopiecznych. na każdym etapie realizacji projektu.
Warszawa 2008, s. 83 121.
Podczas realizacji projektu bardzo Wiek przedszkolny to wiek zabaw
Z' Rosalska M., Zamorska B., Teoretyczne pod-
ważna jest współpraca z rodzicami. i pytań, a metoda projektu uwzględ- stawy projektów, [w:] Gołębniak, B. D. [red.],
Uczenie metodą projektów. WSiP, Warszawa
Ich zainteresowanie i zaangażowanie nia te dwie podstawowe cechy okresu
2002, s. 82 89.
może utwierdzać dzieci w przekona- rozwojowego dziecka. Przedszkolak
Z' Ryan R.M., Deci E. L., Self determination
niu, że robią coś ważnego i wartoś- ma możliwość odkrywania świata
theory and the facilitation of intrinsic motiva-
ciowego oraz być z
ródłem wiedzy i uczenia się przez zabawę. Dowolność tion, social development and well-being. American
Psychologist, 55, 2000, s. 68 78.
i pomocy w pokonywaniu przeszkód tematów oraz elastyczność harmono-
Z' Traczyński J., Kim jest (mógłby być...) tutor
i dziecięcych rozterek. Dzięki czynne- gramu stwarzają możliwość eksploracji
w polskiej szkole?, [w:] Budzyński M., Czekierda
mu uczestnictwu zyskają pełniejszy i stawiania ważnych dla dziecka pytań.
P., Traczyński J., Zalewski Z., Zembrzuska A.,
wgląd w proces uczenia się dziecka, Dzięki ciekawej promocji projektu
[red.], Tutoring w szkole: między teorią a praktyką
będą mieli możliwość głębszego zro- w najbliższym środowisku widocz- zmiany edukacyjnej, Wrocław 2009, s. 15 18.
Z' Tyszkowa M., Aktywność i działalność dzieci
zumienia tego procesu i aktywnego ne będą pozytywne efekty nie tylko
i młodzieży, Warszawa 1990.
w nim udziału. Projekt przysporzy u przedszkolaków, lecz także u nauczy-
Z' Deci E.L., Lens W.,Vansteenkiste M., Intrinsic
okazji do rozmów z dzieckiem, wspól- cieli, rodziców oraz zaangażowanych
versus extrinsic goal contents in self determination
nego działania i poznawania świata instytucji. Z tego względu wewnętrz- theory: another look at the quality of academic
motivation. [w:] Educational Psychologist, 41,
oraz stworzy przestrzeń do budowania na motywacja i zainteresowanie dzie-
2006, s. 19 31.
współpracy z nauczycielami i zapo- cka w połączeniu z relacją tutorską są
Z' Wygotski L.S., Nauczanie a rozwój w wieku
znania się ze sposobami ich pracy, niezbędne, by metoda projektu mogła
przedszkolnym. [w:] Wybrane prace psychologicz-
przyczyniając się do wzrostu zaufania. odnieść sukces i osiągnąć zamierzone
ne. Warszawa 1971, s. 517 530.
Zastosowanie metody projektu cele. Z' Cardoso C., Melo N., Mendes M.O.,
Vasconcelos T., Chcieliśmy się dowiedzieć, dla-
często jest też korzystne dla instytucji.
czego Księżyc zmienia fazy, [w:] Dzieci w Europie,
Może przynieść poprawę komunika- Karolina Pytel, Aleksandra Salwa,
16(4), 2009, s. 10 12.
cji personelu oraz integrację pracow- Zuzanna Walczak, Aleksandra Zając
Z' Yuen L. H. F., From foot to shoes: kindergart-
ników z władzami. Projekt bowiem Instytut Psychologii ners , families and teachers perceptions of the
project approach, [w:] Early Childhood Education,
zwykle wymaga nie tylko zaanga- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
37, 2009, s. 23 33.
żowania ich wszystkich, lecz także w Poznaniu
16 Wychowanie w Przedszkolu nr 9 | paz
dziernik 2013