Nauczyciel- przegl�d historycznych funkcji Termin nauczyciel ( nauczycielka) – to odpowiednio przygotowany specjalista do prowadzenia pracy dydaktyczno-wychowawczej ( nauczaj�cej) w instytucjach o�wiatowo-wychowawczych, szko�ach, przedszkolach, na kursach oraz w innych plac�wkach pozaszkolnych. Z historycznego punktu widzenia termin nauczyciel obejmowa� i obejmuje r�wnie� nauczycieli prywatnych, tj.mentorow, dozorc�w, guwerner�w, korepetytor�w. Funkcj� „ nauczyciela” w dzisiejszych czasach mo�e pe�ni� ksi��ka, telewizja, czasopisma, film, koncert. Nauczyciel to tak�e wychowawca i pracownik pedagogiczny zwi�zany ze szkol� lub plac�wk� o�wiatowa, a tak�e w plac�wkach wychowawczych, opieku�czo- wychowawczych, leczniczych, leczniczo-wychowawczych i leczniczo- opieku�czych, w zak�adach poprawczych, schroniskach dla nieletnich,w o�rodkach metodycznych. W dziejach ka�dego narodu spotykamy si� z zawodem nauczycielskim. Poczynaj�c od okresu dziko�ci – gdzie brak jest danych historycznych do bardziej cywilizowanego rozwoju. Nale�y jednak przypuszcza�, �e podobne potrzeby �yciowe, warunki spo�eczno-gospodarcze powodowa�y do siebie zbli�one zasady organizacji. Pocz�tki zawodu nauczyciela gin� w mrokach dziej�w. Wychowanie bowiem powi�zane jest nie tylko z opiek� nad potomstwem ale r�wnie� z przygotowaniem dziecka do �ycia spo�ecznego. T� funkcj� w prymitywnych strukturach spo�ecznych spe�nia�a starszyzna rodowa, magowie, kap�ani. Byli no�nikami wiedzy, kt�r� przekazywali nowym pokoleniom. Najstarszy w dziejach- nauczyciel chi�ski rozpocz�� sw�j zaw�d oko�o 2200 lat p.n.e. i od razu zosta� urz�dnikiem pa�stwowym stoj�cym wysoko w hierarchii spo�ecznej. Jego pozycja zale�a�a od ich wykszta�cenia ( najwi�ksze zaszczyty posiada�, zatem kto przeszed� trudny 3 stopniowy egzamin naukowy). W Indiach spo�ecze�stwo by�o podzielone wed�ug religijnych- zasad �wi�tych ksi�g Wed, na odci�te od siebie kasty. Tylko najwy�sza z nich- kap�a�ska zwana braminami mia�a dost�p do kultury i wiedzy. Obja�niali oni przepisy ksi�g �wi�tych, ustalali zasady moralne, pisali dzie�a naukowe. Podobnie w Mezopotamii i Egipcie kap�ani zajmowali je si� nauczaniem. U �yd�w nauczyciel staje si� rzeczywistym wychowawc� narodu, obro�com i str�em tradycji narodowej- nauczanie stanowi�o urz�d �wi�ty. Na ziemiach greckich zaw�d nauczyciela pojawia si� w 9 i 8 wieku p.n.e. jest nim w�drowny �piewak- aoid, uznawany w tym czasie za m�drca. Zajmowa� si� tylko nauczaniem syn�w kr�lewskich, a natomiast wychowanie spoczywa�o na rodzinie. W okresie „o�wiecenia greckiego” czytanie i pisanie sta�o si� bardziej powszechne i tanie. Mogli z niego korzysta� wszyscy, z st�d te� status takiego nauczyciela by� niski. Funkcje t� cz�sto wype�niali niewolnicy. W Rzymie by� nim niewolnik-wyzwoleniec, kt�rego nazywano pedagogiem- pedagogus- prowadz�cy ch�opca. Wychowaniem m�odzie�y w Sparcie zajmowa� si� ka�dy doros�y obywatel, a nie niewolnik. Wi�kszym autorytetem spo�ecznym cieszyli si� nauczyciele ( tzw. nauk wy�szych- filozofii i retoryki). Posiadali te� do�� wysokie dochody. Pocz�tkowo jedynie u sofist�w fakt przyjmowania zap�aty za nauczanie ( m�dro�ci i cnoty) stawia�o ich ni�ej ni� wolnych. Filozofowie owego czasu i ich szko�y ( Sokratesa, Platona, akademii plato�skiej, Arystotelesa i jego lykejonu) uprawiaj�cy „nauk� dla nauki’ w spos�b amatorski zajmowali wysok� pozycj� spo�eczna. Sztuk� nauczania traktowano raczej jako „ dar”. Wysokie wymaga nauczycielom stawia� Kwintylian, �yj�cy w I wieku naszej ery. G�osi� on pogl�d, i� nauczyciel powinien by� dobrze przygotowany pod wzgl�dem naukowym i metodycznym, r�wnie� do nauczania elementarnego. By� zwolennikiem szko�y publicznej a nie prywatnej. Wyda� dzie�o” O wychowaniu m�wcy”. Po upadku Cesarstwa Rzymskiego, stopniowo, cho� z pocz�tkowym oporem ko�ci� zacz�� zwraca� uwag� na kszta�cenie m�odzie�y. Prac� t� zaj�y si� klasztory- nauczycielem by� zakonnik. W VII wieku rozpocz�to kszta�cenie kleru. Szko�� kierowali biskupi, p�niej scholastycy. W XII wieku powstaj� uniwersytety, najwcze�niej w Bolonii, Pary�u i Oxfordzie. Na uniwersytetach istnia�y 3 zasadnicze fakultety teologiczny, medyczny i prawny, nadaj�ce stopie� doktor�w uprawniaj�ce do nauczania oraz wydzia� filozoficzny po�wi�cony 7 sztukom wyzwolonym ( gramatyka, retoryka, dialektyka, arytmetyka, muzyka, astronomia i geometria) daj�ce stopie� magistra, co r�wnie� oznacza�o uprawnienia nauczyciela. W okresie renesansu rozwija si� kszta�cenie nauczycieli do nauczania �redniego i elementarnego. Nauczyciele ci byli niedoceniani, wy�miewani w satyrach. W dalszym ci�gu nie by�o dydaktyki. Znacznie p�niej, bo w XVII i XVIII wieku powstaj� za�o�one przez jezuit�w tzw. Braci Szk�ek Chrze�cijanskich, pierwsze seminaria nauczycielskie przygotowuj�ce nauczycieli do nauczania elementarnego i �redniego. Tw�rc� pierwszego seminarium jezuickiego by� Jan Chrzciciel de la Salle. W seminarium uczono w j�zyku ojczystym i dopuszczano �wieckich. Wcze�niej, bo w XV wieku organizatorem �ycia humanistycznego we W�oszech by� Vittorino da Feltre, XVI – Johan Sturm. Ten ostatni za�o�y� w Strasburgu gimnazjum, kt�rym kierowa� przez 45 lat. XVII wiek to okres dzia�alno�ci wybitnego pedagoga Jana Amosa Kome�skiego- tw�rcy systemu pedagogicznego. Domaga� si� on powszechnego nauczania i wychowania. Opracowa� system jednolitego szkolnictwa dla ca�ej ludno�ci, a dydaktyka zacz�a rozwija� si� na podstawach naukowych. Dokona� analizy procesu nauczania i okre�li� nowe podstawowe zasady nauczania. Twierdzi�, i� proces nauczania by by� skuteczny musi opiera� si� na znajomo�ci procesu poznania ludzkiego i kszta�towania rzeczywisto�ci. Tak ambitne za�o�enia pedagogiczne wymaga�y odpowiednio przygotowanych do nauczania -nauczycieli, co wi�za�o si� ze stworzeniem zak�ad�w kszta�cenia nauczycieli. Komisja Edukacji Narodowej powsta�a w Polsce 14.10.1773 roku i by�a pa�stwow� naczeln� w�adza szkolna, niezalezna od czynnik�w ko�cielnych. Fundusze na jej dzia�alno�� pochodzi�y z przej�tych przez pa�stwo d�br pojezuickich. Powo�ana przez sejm Rzeczypospolitej stanowla jak gdyby ministerstwo o�wiaty. KEN tworzy stan akademicki – pierwszy w Europie zawodowy zwi�zek zrzeszaj�cy profesor�w i nauczycieli szkol �rednich. Komisja Edukacji Narodowej powo�uje przy wile�skiej i krakowskiej Szkole G��wnej studia dla kandydat�w do stanu akademickiego. Troszczy si� o przygotowanie nauczycieli do szkol parafialnych, wytycza wskaz�wki dla nauczycieli wiejskich, tworzy seminaria, wydaje napisan� przez Piramowicza w 1787 roku „ Powinno�ci nauczyciela”. O�wiecenie wnosi zrozumienie kwestii specjalnego przygotowania nauczycieli do ka�dego szczebla nauczania. Zaw�d nauczycielski powstaje jako zaw�d �wiecki. XIX wiek wnosi kszta�cenie kszta�cenie nauczycieli dla szkol pocz�tkowych w seminariach nauczycielskich- sato zak�ady typu �redniego. Pierwszym organizatorem i dyrektorem seminarium nauczycielskiego w Niemczech by� Adolf Disterweg- zwolennik Pestalozziego ( stworzy� podstawowy system kszta�cenia nauczycieli do szkol �rednich. Disterweg utworzy� seminaria w Dusseldorfie i Berlinie, by� autorem „ Przewodnika dla nauczycieli niemieckich” 1834. Dba� o kszta�cenie i doskonalenie nauczycieli oraz dba� o ich zawodowe interesy. W tym samym czasie w Ksi�stwie Pozna�skim, na terenie Wielkopolski dzia�a E. Estkowski- organizator i ideolog nauczycielstwa polskiego, tw�rca seminarium nauczycielskiego w Poznaniu oraz autor” Planu urz�dzenia” tego� seminarium. Za�o�y� r�wnie� „ Towarzystwo pedagogiczne” w Poznaniu,1848r by� tez tw�rca i redaktorem pierwszego polskiego czasopisma pedagogicznego „Szko�a polska”. Powstaj�ce w drugiej po�owie XIX wieku liczne seminaria reprezentowa�y r�ny poziom nauczania; wiod�cymi by�y seminaria galicyjskie. Seminaria nauczycielskie dawa�y wykszta�cenie na poziomie zbli�ony do �redniego- by�y to �rednie szko�y zawodowe pedagogiczne. Nie dawa�y jednak uprawnie� do dla dalszego kszta�cenia uniwersyteckiego. Przyszli nauczyciele poznawali pedagogik� ( dydaktyk�), psychologie jak r�wnie� przedmioty szko�y elementarnej. Natomiast absolwenci uniwersytet�w mogli naucza� w szko�ach �rednich ( gimnazjach). Istnia�a wiec du�a dysproporcja miedzy nauczycielem gimnazjum a nauczycielem ludowym. Tw�rca pedagogiki „naukowej” w XIX wieku w Niemczech by� Johan Friedrich Herbart, profesor uniwersytetu w Kr�lewcu, gdzie utworzy� uniwersyteckie seminarium pedagogiczne dla kszta�cenia nauczycieli szkol �rednich i wy�szych oraz przy nim szkole �wicze� ( lekcje pr�bne). Pedagogik� swa opar� na etyce i psychologii, a wiec nauczyciel by m�g� uczy� opr�cz umiej�tno�ci dydaktyki wychowawczej powinien mie� przygotowanie pedagogiczne i psychologiczne. Twierdzi�, ze poznanie samego przedmiotu nauczania to za ma�o. Podsumowuj�c XIX wiek mo�na powiedzie�, i� ro�nie ranga i status spo�eczny nauczycieli. Nauczyciele staja si� urz�dnikami pa�stwowymi, powo�ywanymi przez organa pa�stwa, otrzymuj� emerytur�. Ro�nie presti� zawodowy tej profesji. Wiek XX wnosi rozw�j nauk pedagogicznych i psychologicznych, zostaje ”odkryte dziecko” a jednocze�nie r�wnie� „ odkryto nauczyciela”. W spos�b rewolucyjny okre�lono prawa dziecka, zapewniono mu pe�ny rozw�j indywidualny, uznano jego prawa jak r�wnie� sprecyzowano rol� i zadania nauczyciela. Rozwijaj� si� badania nad osobowo�ci� nauczyciela, talentem i zdolno�ciami wychowawczymi. Gwa�towny rozw�j naukowo-techniczny, gospodarczy i kulturalny wymaga obecnie od nauczyciela sta�ego podnoszenia poziomu wykszta�cenia w celu nad��enia za gwa�townie zachodz�cymi zmianami. Szkolnictwo ma obecnie wyznaczony za g��wny priorytet – dostarczanie spo�ecze�stwu wysoko wykwalifikowanych obywateli. Edukacja staje si� w g��wnej mierze przygotowaniem do zawodu. U�atwia� to ma cybernetyzacja i technizacja proces�w dydaktycznych w nowoczesnej szkole. Coraz cz�ciej m�wi si� o dydaktyce nie jako o „sztuce” i nie jako o teorii nauczania i kszta�cenia, lecz jako o technologii nauczania. Spraw� komplikuje wsp�czesny wym�g ustawicznego kszta�cenia si� przez ca�e �ycie w celu nad��enia za gwa�townym post�pem naukowo-technicznym. Wyra�a to idea edukacji permanentnej. Wsp�cze�nie od nauczyciela wymaga si�, aby by� dobrym specjalist�, budzi� w m�odzie�y zainteresowania, umia� korzysta� w pracy z u�atwie�, jakie daje post�p naukowo-techniczny, chcia� i by� animatorem r�nych poczyna� edukacyjno-kulturalnych, mia� wyrobiona otwart� postaw�, sam prezentowa� warto�ciow� osobowo��, chcia� i by� �yczliwym doradc� zar�wno uczni�w jak i rodzic�w.