56074

ascetów. W ten sposób (ok. 305 r.) powstało w Pispir pierwsze w świecie skupisko monastyczne. W okresie nasilenia się prześladowań (306-313), kiedy aresztowanych chrześcijan przewożono do Aleksandrii, Antoni opuścił swoją samotnię i podążył ich śladem, aby im pomagać i dodawać otuchy. Gdy prześladowania się skończyły, pojawiło się kolejne wyzwanie. Kapłan Ariusz wystąpił z nauką negującą Bóstwo Chrystusa. Liczni biskupi potępili głoszone ariańskie tezy. Wielu jednak zaczęło go popierać. Zaczął rozwijać się potężny ruch arianizmu wspierany nawet przez samego cesarza Konstantyna Wielkiego i jego następcę. W' tym zamieszaniu, Antoni udał się w celu konsultacji na spotkanie z cieszącym się wielkim autorytetem św. Atanazym. Przeprowadził wnikliwe rozmowy. Utwierdziwszy się w prawdzie, stał się gorącym orędownikiem czystej wiary wśród swoich uczniów. Odważnie świadczył, że Jezus Chrystus jest zarówno Bogiem jak i człowiekiem. Jednocześnie ujawnił się tutaj głęboki wewnętrzny związek pomiędzy dobrze rozumianą chrześcijańską drogą pustelniczą i wspólnotą Kościoła. Pustelnik nie opuszcza Kościoła. Wręcz przeciwnie. Zamieszkuje w sercu Kościoła i karmi się ortodoksyjną nauką podawaną przez biskupów w łączności z papieżem. Zarazem Kościół czerpie z bogactwa przeżywanych przez pustelnika prawd.

Należy podkreślić, że Antoni prowadził życie surowe, lecz nie na zasadzie irracjonalnego radykalizmu Nie chodziło o ekscentryzm i przesadę, lecz o zdecydowane zdobywanie stanu czystości serca, wewnętrznej wolności i coraz głębszego zjednoczenia z Bogiem. Była to subtelna psychologia, biorąca pod uwagę różne tajniki ludzkiej duszy i ciała. W swoicli naukach akcentował konieczność poznania siebie, opanowanie swoich namiętności i potrzebę obrony przed demonami, aby wypełniać się Bogiem. Wiedza ta stanowiła podstawę umiejętności właściwego rozpoznawania dobra i zła w życiu. Należy jednak wskazać na różnicę pomiędzy rozumieniem ascezy w filozofii pogańskiej i drogą wyrzeczenia naszego pustelnika. Tutaj źródłem mądrości nie jest teoretyczna refleksja lecz konkretne doświadczenie życiowe. Asceza ta nie ogranicza się jedynie do wymiaru wewnętrznego. Antoni udaje się na pustynię, aby tam przezwyciężać siły zła. Pokusy są bardzo pokrętne i diabelskie sztuczki często trudne do rozszyfrowania. Odpowiedzią na te niebezpieczeństwa staje się życie wypełnione pracą, modlitwą i czuwaniem. Biblijne wskazania: „Módlcie się bez ustanku” oraz „czuwajcie i módlcie się” traktowane są na serio i dosłownie. Dlatego też w życiu Antoniego ogromną rolę odgrywa nieustanne odmawianie wyuczonych na pamięć psalmów i fragmentów Pisma świętego oraz medytacja nad nimi. Z kolei taka modlitwa prowadzi do kontemplacji i głębokich doświadczeń duchowych. Asceza nie jest bowiem celem samym w sobie. Przygotowuje i skierowuje całego człowieka na spotkanie z Bogiem.

Po wyjściu ze swego odosobnienia Antoni stał się mistrzem dla wielu, których skłonił do wyboru życia monastycznego i którymi opiekował się jak ojciec. Nie tylko wszak przybywano do niego po radę, uzdrowienie i egzorcyzmy, ale i on sam podróżował, jak wspomnieliśmy już wcześniej odwiedzając Aleksandrię i skupiska mnichów położone na obrzeżach Delty Nilu. Pragnąc jednak większej samotności udał się w głąb pustyni w kierunku Morza Czerwonego i osiadł w niewielkiej oazie u stóp góry Qolzum. Okresowo odwiedzał swych uczniów w Pispir nad brzegiem Nilu. Zmarł w 356 r. mając 105 lat.

Dzieła.

Listy. Zachowało się siedem listów Antoniego (przekł. poi. Z. Brzostowska, w: Św. Atanazy Aleksandryjski, Żywot św. Antoniego, Warszawa 1987, s. 123-157), skierowanych do mnichów egipskich. Zawarte są w nich podstawowe zasady i wskazówki życia ascetycznego.

Reguła przypisywana św. Antoniemu oraz pisma ascetyczne (napomnienia, nauki, zalecenia) nie są dziełami autentycznymi.