56125

Możliwe są więc najbardziej rozbieżne sądy o rzeczywistości i wszystko jest równie prawdziwe. Antropologicznym hasłem Protagorasa było: „miarą wszystkich rzeczy jest człowiek". Wiedza dla sofistów miała charakter praktyczny. Służyć ma konkretnym celom. Filozofia była sztuką życia, umiejętnością przygotowującą do życia społecznego. Prawda według Protagorasa jest czymś subiektywnym, wiedza tylko mniemaniem. Sofiści głosili konwencjonalizm, czyli że prawdy i zasady życia są tylko kwestią umowy. Nie ma więc prawdy bezwzględnej i ponadczasowej.

W formie najbardziej skrajnej wyrazi to się to w poglądach Gorgi asza, który w jednym z swych zaginionych dzieł twierdził, że

1.    nic nie istnieje

2.    gdyby coś istniało, człowiek nie mógłby tego poznać

3.    gdyby nawet mógł to poznać, nie mógłby tego wysłowić i podzielić się tą wiedzą z innymi.

Reprezentuje on tendencję nihilistyczną myśli sofistów Niektórzy sofiści skłonni byli uznać tylko prawo natury i prawo silniejszego. Sofiści stworzyli pierwsza estetykę grecką, która była teorią poezji. Twierdzili, ze poezja nie wytwarza przedmiotów realnych, lecz tylko ich słowne podobieństwa; w umysłach słuchaczy wzbudza iluzje; wywołuje uczucie silne, które daje oczyszczenie.

Utylitaryzm, relatywizm, konwencjonalizm, propagowane przez sofistów prowadziły do rozmycia filozofii jako takiej. Problematyczną stała się więc próba odpowiedzi na pytanie o naturę czy istotę człowieka. Roztrząsane przez sofistów kwestie zyskiwały charakter najczęściej pragmatyczny, o nikłej wartości teoretycznej. W opozycji do nich stanął Sokrates przez sformułowanie swojej wizji człowieka i zogniskowanej wokół niego filozofii. Ścieranie się jego poglądów z środowiskiem sofistów, należy traktować jako „ogniwo pośrednie między filozofią archaiczną - filozofią immanentnej zasady rzeczywistości a filozofią, której dał początek Platon, filozofią zasady trancendentnej”¹.

1

J. Gajda, Platońska droga do idei. Aksjologiczny rodowód platońskiej ontologii. Wrocław 1993, 36.