54642

-    faworyzowanie ludu, tępienie arystokracji, przywileje dla ludu, władza oparta na przemocy, jednowladztwie, gwałcie

-    tyrania w Atenach - po rządach Solona nastąpiły walki ludności, diakria czyli stronnictwo górali chciało nowego podziału ziem. tyrania Pizystrata 560-527 pne, jednowladztwo i reforma rolna, aby pozyskać chłopów, potem tyrania Hiparcha i Hipiasza do 510 pne

POLIS OLIGARCHICZNA:

-    rządy oligarcliii od przełomu VII/VI pne - w Atenach od reform Solona (podstawy) - do 560 r. (rządy Pizystrata)

Wielka Rada (bule) - organ najważniejszy polis, 400 członków, po 100 z każdej fyle, warunki: 30 lat, przynależność do klas I-III, kompetencje: rozpatrywanie projektów ustaw,potem niektóre uprawnienia Aeropagu

zgromadzenie obywateli (Ekklezja) — obywatele klas I-IV, 20 lat, kompetencje: decyzje o wojnie i pokoju, przymierza, wybór urzędników, nie posiadali inicjatywy ustawodawczej archonci — najważniejsi urzędnicy, wybór: Ekklezja wybierała 40 kandy datów, po 10 z fyli, potem losowanie 9 archontów i sekr etarza, archonci musieli zasięgać opinii buli w ważnych sprawach, kontrolowała ich Ekklezja,

Aeropag - część jego kompetencji przeszła na radę, mógł zawiesić każdą uchwalę Ekklezji niezgodną z prawem

grupy społeczne - arystokracja ziemiańska (pediakoi), biedni chłopi (diakrioi), chłopi średni i rzemieślnicy (paialioi)

POLIS DEMOKRATYCZNA (ATEŃSKA):

-    podstawy utorzył w swoich reformach Klejstenes: zastąpienie 4 fyl plemiennych fylami terytorialnymi, podział polis ateńskiej na miasto, wybrzeże i centrum kraju, każda z części podzielona została na 10 dzielnic (trittrii), fyla terytorialna składała się z trzech dzielnic: po jednej z każdej części polis

-    rządy: fyla miała własny samorząd, dzieliła się na demy (gminy) na czele z demarchami wyb. co roku w drodze losowania

-    reformy Temistoklesa - dopuszczenie obywateli II klasy do archonatu. ograniczenie uprawnień archontów i Aeropagu, zwiększenie uprawnień ekklezji i buli, losow^rame kandydatów' na urzędy (z wyjątkiem strategów i urzędników skarbowych)

-    rządy Perykiesa - 461-429 - równość głosu na Eklezjach, dostęp do urzędów, równość wobec sądu i podatków, płatność urzędów i stanowisk sędziowskich, udziału w eklezjach, sądach przysięgłych i uczestnictwa w przedstawieniach teatralnych, dostęp do urzędów dla obywateli III klasy, obywatel ateński musiał mieć oboje rodziców obywateli,

-    polis ateńska zakończyła żywot z chwilą bitwy pod Cheroneą w 338 r. pne

INSTYTUCJE W POLIS DEMOKRATYCZNEJ:

Ekklezja - zgromadzenie 20 letnich obywateli, zwoływano je raz w miesiącu, potem 40 razy w roku (4 razy w miesiącu - prytanii, w roku prytanii było 10), w razie potrzeby były też zgromadzenia nadzw., raz w miesiącu było zgromadzenie główne - kontrola urzędników, sprawy obronne.

zwoływanie - rada poprzez swych urzędników, kwonun 6000 obywateli, obrady na siedząco, przewodniczył wylosow^rany prytan, potem kolegium dziewięciu, glosowanie jawne (podniesienie rąk), tajne w sprawach personalnych

kompetencje - ustawodawstwo, sprawy administracyjne, sądownictwo, podatki i cla, wybór urzędników i nadzór nad nimi, wybór dowódców wojskowych, sądownictwo w sprawach przestępstw przeciw państwo, przekupstwa mówców itp.